Trong hành trình phát triển kinh tế bền vững và nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số, các loại cây trồng bản địa đóng vai trò then chốt. Một trong những mô hình tiêu biểu là việc phát triển cây chuối hột mồ côi tại xã vùng cao xã Phước Bình, huyện Bác Ái.
HTX cùng bà con chuyển đổi cơ cấu cây trồng
Chuối hột mồ côi – một giống chuối quý hiếm, có giá trị dược liệu cao – vốn mọc tự nhiên trong rừng và ít được chú trọng khai thác. Tuy nhiên, những năm gần đây nhờ nhận thức ngày càng cao về giá trị kinh tế và dược liệu của cây chuối, chính quyền địa phương đã định hướng bà con đưa giống cây này vào sản xuất hàng hóa, gắn với bảo tồn và phát huy cây trồng bản địa.
Mỗi buồng chuối thường trổ từ 6 - 10 nải, mỗi nải từ 11-15 quả nằm khít nhau. Quả chuối có nhiều hạt nên ít được sử dụng làm trái cây. Hạt chuối có màu đen và to gấp 1,5 đến 2 lần so với hạt của chuối hột rừng. Mỗi buồng chuối có thể thu hoạch từ 2-3 kg hạt tùy vào kích thước buồng. Hạt chuối được người dân bản làng thu hái về để sử dụng làm thuốc hoặc ngâm với rượu để chữa các bệnh về đau lưng, xương khớp, bổ thận… rất hiệu quả.
 |
|
"Chuối hột mồ côi", nay đã không còn mồ côi nữa mà trở thành dược liệu quý. |
Tổ hợp tác chuối hột mồ côi Phước Bình cùng HTX sản xuất kinh doanh nông sản chất lượng an toàn thực phẩm Phước Bình đã đi đầu trong việc hướng dẫn kỹ thuật, nhân giống và mở rộng diện tích trồng chuối, hiện đã đạt khoảng 30 ha. Đồng thời, HTX còn chủ động đẩy mạnh khâu chế biến, đóng gói, xây dựng thương hiệu và kết nối tiêu thụ sản phẩm.
Đáng chú ý, sản phẩm chuối hột mồ côi Phước Bình đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh năm 2021, trở thành một trong những sản phẩm chủ lực, tạo đà phát triển kinh tế địa phương. Với hướng đi đúng, mô hình này không chỉ giúp người dân tăng thu nhập, ổn định cuộc sống, mà còn góp phần bảo vệ rừng và đa dạng sinh học – một bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững tại huyện miền núi này.
Tại huyện Bác Ái, HTX và tổ hợp tác đang trở thành lực lượng góp phần quan trọng trong công cuộc giảm nghèo, thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa, bền vững và thân thiện với môi trường. Trong đó, nổi bật là mô hình sản xuất lúa gạo công nghệ cao theo tiêu chuẩn VietGAP và trồng điều hữu cơ.
HTX Nông nghiệp Dịch vụ tổng hợp Phước Chính ở xã Phước Chính là một điển hình tiêu biểu. Từ năm 2022, HTX đã liên kết với 70 hộ đồng bào Raglai sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGap trên diện tích 40 ha với giống lúa Đài Thơm 8. Bà con được hỗ trợ giống, phân bón và kỹ thuật canh tác hiện đại. Sau 3 năm triển khai, mô hình không chỉ nâng cao năng suất, chất lượng hạt gạo mà còn giúp người dân thay đổi tư duy sản xuất nhỏ lẻ sang làm nông nghiệp an toàn, có chứng nhận.
Trung bình mỗi vụ, HTX thu mua khoảng 75 tấn thóc, chế biến hơn 50 tấn gạo cung cấp ra thị trường TP.HCM, Bình Dương, Lâm Đồng… với giá bán cao hơn 20–30% so với sản phẩm canh tác truyền thống. Sản phẩm gạo sạch Phước Chính được người tiêu dùng đánh giá cao và đã được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh.
Cùng với sản xuất lúa gạo, mô hình trồng điều hữu cơ của HTX Dịch vụ Nông nghiệp Đồng Thuận (xã Phước Hòa) cũng là một hướng đi nổi bật. Với mục tiêu sản xuất sạch, bảo vệ sức khỏe và môi trường, HTX đã phối hợp cùng hơn 500 hộ dân chuyển đổi 1.200 ha điều sang canh tác theo hướng hữu cơ. Người dân được hướng dẫn chi tiết về quy trình sản xuất, sử dụng vật tư đầu vào an toàn, tuyệt đối không sử dụng hóa chất, thuốc trừ cỏ. Tất cả đều ghi chép sổ sách đầy đủ, minh bạch và được kiểm định hằng năm bởi tổ chức chứng nhận độc lập.
Không chỉ mang lại thu nhập ổn định, mô hình trồng điều hữu cơ còn góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên đất, nước, cải thiện môi trường sống. HTX cũng khuyến khích nông dân dùng cỏ làm phân bón, phòng trừ sâu bệnh bằng biện pháp sinh học và thủ công.
Từng bước chuyển mình
Là huyện miền núi đặc biệt khó khăn của tỉnh Ninh Thuận, Bác Ái từ lâu được biết đến không chỉ bởi vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của thiên nhiên mà còn là vùng đất giàu truyền thống cách mạng. Trong các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, huyện Bác Ái có nhiều người con ưu tú góp phần làm nên những trang sử vẻ vang của đất nước.
Huyện Bác Ái có 9 xã với 38 thôn, trong đó có đến 31 thôn thuộc diện đặc biệt khó khăn. Đồng bào dân tộc Raglai chiếm hơn 87% dân số toàn huyện. Vào năm 2010, tỷ lệ hộ nghèo của Bác Ái lên tới 66,72%. Tuy nhiên, nhờ các chính sách hỗ trợ từ Trung ương, địa phương cùng sự nỗ lực vượt bậc của chính quyền và nhân dân, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm mạnh, chỉ còn 20,74% vào cuối năm 2024; hộ cận nghèo còn 8,66%. Mỗi năm, địa phương đặt mục tiêu giảm ít nhất 6% hộ nghèo – một nỗ lực rất đáng ghi nhận trong bối cảnh còn nhiều khó khăn.
 |
|
Với sự hỗ trợ trọng tâm, trọng điểm của chính quyền các cấp, nhiều hộ dân đã vươn lên thoát nghèo nhờ các mô hình chăn nuôi tập trung. |
Song song với công tác giảm nghèo, Bác Ái cũng đẩy mạnh đầu tư hạ tầng cơ sở và các dịch vụ xã hội. 100% xã đã có đường ô tô đến trung tâm, trong đó hơn 98,9% các tuyến đường giao thông được rải nhựa hoặc cấp phối; 80% tuyến đường đến thôn được bê tông hóa. Trên 95% hộ dân tộc thiểu số được sử dụng điện lưới quốc gia. Các lĩnh vực giáo dục và y tế được đầu tư mạnh, mở rộng mạng lưới và nâng cao chất lượng phục vụ, giúp người dân được tiếp cận tốt hơn với dịch vụ công cơ bản.
Theo ông Phan Ninh Thuận, Chủ tịch UBND huyện Bác Ái: Từ một huyện còn nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng, đến nay Bác Ái đã có những bước phát triển vượt bậc. Tổng giá trị sản xuất năm 2024 đạt 2.577 tỷ đồng, thu ngân sách đạt 34,7 tỷ đồng – vượt 100% kế hoạch. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 18,2 triệu lên 30,2 triệu đồng/năm. Đến nay, toàn huyện không còn hộ đói, cuộc sống người dân ngày càng được nâng cao về mọi mặt.
Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững
Theo lãnh đạo huyện, các mô hình HTX kiểu mới đang góp phần tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân – đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Huyện đang đẩy mạnh tuyên truyền Luật HTX, hỗ trợ quá trình chuyển đổi, tháo gỡ khó khăn, nâng cao hiệu quả hoạt động.
 |
|
Mô hình trồng điều tập trung theo hướng hữu cơ của người dân (ảnh TL). |
Bên cạnh các mô hình hiện tại, Bác Ái còn định hướng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, ứng dụng năng lượng tái tạo, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực chế biến sâu và xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP. Những hướng đi này không chỉ tạo ra sinh kế bền vững mà còn khơi dậy tiềm năng to lớn của vùng đất từng bị xem là “vùng trũng” về kinh tế – xã hội.
Với dân số trên 35.000 người, chủ yếu là đồng bào Raglai, huyện Bác Ái đang đặt mục tiêu phát triển bền vững, gắn phát triển kinh tế với giữ gìn bản sắc văn hóa và bảo vệ môi trường. Huyện đã ban hành nhiều chính sách cụ thể nhằm thu hút đầu tư, xây dựng đội ngũ cán bộ vững vàng về chính trị, giỏi về chuyên môn, đồng thời huy động tối đa nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia phục vụ xây dựng hạ tầng, tạo việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Những kết quả đạt được cho thấy Bác Ái đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ và vững chắc, minh chứng cho sự quyết tâm, đồng lòng của cả hệ thống chính trị và người dân trong công cuộc phát triển vùng đặc biệt khó khăn. Dẫu còn nhiều thách thức phía trước, nhưng với hướng đi đúng đắn, huyện Bác Ái đang từng bước thoát nghèo bền vững, vươn lên phát triển toàn diện, trở thành điểm sáng trong quá trình xây dựng nông thôn mới vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Ngọc Huyền
