Để mô hình HTX kiểu mới phát triển mạnh mẽ, phát huy đúng vai trò là bà đỡ của nông dân, thời gian tới, những điểm nghẽn về cơ chế, chính sách cần phải được tháo gỡ.
Những “rào cản” mấu chốt
Đại diện một số HTX cho biết, hoạt động sản xuất, kinh doanh vẫn còn nhiều rào cản cần phải tháo gỡ, nhất là cơ chế, chính sách về đất đai, về vay vốn tín dụng để các HTX, trong đó có HTX nông nghiệp bứt phá mạnh mẽ.
Đơn cử như HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp An Phát (Hà Nội). Sau 3 năm hoạt động, An Phát đã hỗ trợ cung cấp giống, thuốc bảo vệ thực vật cho bà con sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP tại xã Yên Mỹ, với 20 ha, xã Đại Lan 5 ha.
Ngoài ra HTX còn liên kết và ký kết bao tiêu toàn bộ rau sạch sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP của 120 hộ dân ở xã Yên Mỹ, Duyên Hà, Vạn Phúc (Gia Lâm, Thanh Trì - Hà Nội) và ký kết bao tiêu thực phẩm sạch, rau sạch của các đơn vị sản xuất khác, như HTX Sản xuất nông nghiệp công nghệ cao Đức Phát (Thanh Trì), HTX Văn Đức, HTX Rau an toàn Đặng Xá (Gia Lâm), HTX Chúc Sơn (Chương Mỹ), Mộc Châu (Sơn La) và thực phẩm của một số doanh nghiệp (DN), đơn vị có uy tín trên cả nước. Năm 2017, doanh thu của HTX đạt 5 tỷ đồng, năm 2018 đạt 12 tỷ đồng.
HTX cũng thường xuyên tham gia ủng hộ đồng bào lũ lụt, thực hiện các chương trình: Ủng hộ trẻ em nghèo vượt khó và các ngày lễ tết trong năm, ủng hộ xây dựng nông thôn mới một số cơ quan thị trấn, xã và huyện… HTX thực hiện tốt công tác ký kết hợp đồng lao động với hơn 200 người lao động, quan tâm đến công tác an toàn vệ sinh lao động, vệ sinh môi trường, đặc biệt là an toàn vệ sinh thực phẩm.
Dù đã phát triển khá mạnh và tạo được thương hiệu, vị thế trên thị trường tại Hà Nội và các tỉnh lân cận, nhưng ông Trần Xuân Hòa - Phó Giám đốc HTX, cho rằng vẫn có rất nhiều điểm nghẽn hiện nay cần được tháo gỡ, nhất là về cơ chế chính sách.
“Khó khăn lớn nhất hiện nay là tiếp cận vốn tín dụng khi phía ngân hàng đưa ra nhiều yêu cầu về thủ tục vay vốn khắt khe. Cụ thể, ngân hàng yêu cầu có nguồn tài sản thế chấp, nhưng các thành viên HTX chủ yếu là nông hộ nên vốn rất ít, chính vì vậy yêu cầu tài sản thế chấp là một trong những rào cản lớn khiến các HTX khó tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng. Mặt khác, các HTX chưa được tạo điều kiện, cơ chế tốt để tiếp cận nguồn đất đai, cũng như việc thực thi quyền sử dụng đất”, ông Hòa cho biết.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường trả lời chất vấn của các Đại biểu Quốc hội |
Cần sự chung tay
Trả lời câu hỏi chất vấn của đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Phương (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Bình) sáng 6/11 về những khó khăn của các HTX nông nghiệp kể từ khi Luật HTX 2012 ra đời, nhưng đến nay chỉ có hơn 30% HTX hoạt động tốt, còn lại chưa tốt, nguyên nhân vì sao? Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, Luật HTX 2012 đã xác định rõ phải tuân thủ đúng mô hình HTX kiểu mới. Sau hơn 5 năm triển khai đến nay có 14.800 HTX, trong đó có hơn một nửa HTX thành lập hoàn toàn mới theo mô hình HTX kiểu mới. Quản trị kinh doanh là giám đốc có trình độ thạc sỹ và tiến sỹ. Do đó, những HTX kiểu này đang từng bước trở thành hạt nhân lan tỏa rất tốt. Còn bộ phận còn lại là các HTX cũ, nhưng thay đổi phương thức quản trị và điều kiện để phù hợp với hoạt động theo Luật mới.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, để giảm tỷ lệ HTX hoạt động không hiệu quả, cần triển khai song song các giải pháp, một mặt khuyến khích những HTX mới thành lập đủ điều kiện theo đúng Luật HTX 2012, mặt khác cần phải quan tâm hơn nhóm HTX chuyển đổi từ cũ sang mới nhằm giúp đỡ, tháo gỡ khó khăn cho các HTX này. Thực tế, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách tháo gỡ khó khăn cho các HTX, như: Nghị định 193 của Chính phủ hướng dẫn Luật HTX, các chính sách hỗ trợ phát triển HTX...
Giai đoạn 2013 - 2018, sau khi Luật HTX 2012 được ban hành, triển khai Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị, Quyết định 686/QĐ- TTg ngày 11/5/2014 của Thủ tướng Chính phủ; thực hiện Luật Đất đai năm 2013, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 46/2014/NĐ-CP quy định về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước...
Theo đó, các HTX nông nghiệp được Nhà nước cho thuê đất và được ưu đãi miễn, giảm tiền sử dụng đất đến hết năm 2020, trong đó HTX thuê đất để sử dụng làm trụ sở, cơ sở SX-KD được giảm 50% tiền thuê đất, nhưng chỉ đối với các dự án mới, còn dự án cũ đều không được giảm. Đến nay, đã có một số địa phương thực hiện rất tốt các chính sách này, như Hà Tĩnh, Sơn La...
“Trong thời gian rất ngắn, tỉnh Sơn La đã ra đời hơn 800 HTX, trong đó có 386 HTX nông nghiệp. Như vậy, chúng ta đã có mô hình, có chủ trương, có khuôn khổ luật pháp và Việt Nam rất cần loại hình kinh tế này. Do đó, để các HTX trên cả nước phát triển mạnh mẽ, bền vững và tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống, góp phần tích cực vào công tác xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới thì rất cần có sự chung tay của các bộ ngành và địa phương”, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết.
Phương Nam