Để tạo hành lang pháp lý cho HTX hoạt động, Liên minh HTX Việt Nam đã tổ chức lấy ý kiến tham gia góp ý Dự thảo hồ sơ đề nghị xây dựng Luật HTX năm 2012 sửa đổi.
Vẫn còn những bất cập
Khi Luật HTX năm 2012 được ban hành, các HTX đã điều chỉnh, tổ chức lại, từng bước đảm bảo các nguyên tắc tổ chức và hoạt động hiệu quả hơn, chất lượng thành viên được nâng cao, thu hút số lượng lớn các hộ cá thể, cá nhân và doanh nghiệp chủ yếu ở địa bàn nông thôn tham gia làm thành viên. Nhiều doanh nghiệp tham gia thành viên HTX với vai trò vừa là thành viên, vừa là quản trị HTX, là cầu nối liên kết doanh nghiệp chế biến tiêu thụ sản phẩm, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị nông sản.
Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động theo Luật HTX 2012, nhiều HTX vẫn gặp khó khăn. Theo Liên minh HTX Việt Nam, vẫn còn 615 HTX chưa đăng ký và tổ chức lại theo quy định của Luật HTX năm 2012 và pháp luật liên quan. Có HTX ngừng hoạt động nhưng chưa giải thể hoặc phá sản theo quy định do thủ tục giải thể phức tạp.
 |
|
Đã có nhiều HTX chuyển đổi theo Luật HTX 2012 và sản xuất hiệu quả. |
Đơn cử như theo quy định tại Điều 54 Luật HTX năm 2012, ngoài các thủ tục liên quan, trong vòng 60 ngày kể từ ngày Đại hội thành viên ra nghị quyết về việc giải thể tự nguyện, Hội đồng quản trị HTX phải thông báo về việc giải thể tự nguyện tới cơ quan nhà nước đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký HTX; đăng thông báo về việc HTX giải thể trên báo địa phương nơi HTX hoạt động trong 3 số liên tiếp. Theo các chuyên gia, những quy định này rất phức tạp nên rất ít HTX đáp ứng được. Chính vì vậy vẫn xảy ra tình trạng trên thực tế HTX đã giải thể nhưng tra cứu thông tin trên mạng vẫn còn hoạt động.
Việc Luật HTX năm 2012 quy định chặt chẽ, cứng nhắc đối với tổ chức và hoạt động kinh doanh của HTX, nhất là quy định về tỷ lệ góp vốn tối đa của thành viên, hạn chế tỷ lệ cung ứng, tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ, việc làm cho khách hàng không phải thành viên đã gây trở ngại cho các HTX trong quá trình hoạt động và phát triển.
Đơn cử như việc quy định điều kiện trở thành thành viên hội đồng quản trị, ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên, giám đốc (tổng giám đốc) về quan hệ gia đình... nhằm hướng đến việc đảm bảo các nguyên tắc của HTX đã gây trở ngại cho HTX đối với việc huy động vốn, phát triển thành viên, quản trị HTX và thực hiện nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm và không can thiệp vào hoạt động hợp pháp của HTX.
Hay có những HTX vẫn gặp khó khăn trong huy động vốn, hạn chế mở rộng hoạt động kinh doanh. Để đáp ứng nhu cầu kinh doanh và phát triển, các HTX phải huy động từ nhiều nguồn, nhưng hầu hết đều không thể vay vốn tín dụng, không đảm bảo được các điều kiện tín dụng về tài sản thế chấp; phương án kinh doanh...). Theo Liên minh HTX Việt Nam, khoảng 4,35% HTX tổ chức hoạt động tín dụng nội bộ, cho thành viên vay vốn chủ yếu theo hình thức tín chấp.
Nguyên nhân của tình trạng này là do công tác kiểm toán tại HTX chưa được hướng dẫn thực hiện. Chính sách hỗ trợ, ưu đãi cho HTX phân tán, lồng ghép và thiếu nguồn lực thực hiện. Một số Bộ, ngành ban hành hướng dẫn thi hành Luật HTX năm 2012, cơ chế, chính sách còn chậm, chưa sát thực tế. Bên cạnh đó, tiêu chí và thủ tục hành chính phức tạp, chưa thường xuyên kiểm tra, giám sát và điều chỉnh cơ chế thi hành Luật HTX một cách phù hợp.
Ông Nguyễn Hùng Tiến, Trưởng Ban Kinh tế đầu tư (Liên minh HTX Việt Nam) cho biết, từ năm 1990 đến nay, Luật Doanh nghiệp đã sửa đổi, bổ sung 7 lần nhưng Luật HTX mới sửa đổi, bổ sung 3 lần.
Điều này cho thấy môi trường pháp lý cho kinh tế tập thể còn chậm, gò bó khiến các HTX, liên hiệp HTX, doanh nghiệp khó phát triển. Đặc biệt, hiện đang là thời kỳ hội nhập, cạnh tranh ngày càng lớn nhưng lại mở về công nghệ, vốn đầu tư, chính vì vậy việc sửa đổi, bổ sung Luật HTX năm 2012 là vô cùng cần thiết, giúp HTX thích ứng với thời kỳ công nghiệp 4.0.
Theo Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Lê Văn Nghị, Luật HTX năm 2012 còn nhiều bất cập. Đặc biệt, sau 10 năm thi hành Luật, tình hình kinh tế xã hội có rất nhiều thay đổi, nhất là khi đại dịch Covid-19 đang diễn ra cho thấy việc liên kết, hợp tác với sự tham gia của HTX là vô cùng quan trọng. Việc sửa đổi Luật HTX sẽ giúp HTX phát triển các chuỗi giá trị, đặc biệt là tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu, từ đó thúc đẩy kinh tế xã hội.
Sửa Luật để kiến tạo và phát triển
Trước thực tế trên, tham gia đóng góp ý kiến vào dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật HTX 2012, ông Nguyễn Mạnh Cường, Viện trưởng Viện Phát triển kinh tế hợp tác cho biết, cần bổ sung quan điểm: Luật cần mở hơn, mềm hơn, hoạt động theo cơ chế thị trường. Có Luật mới thúc đẩy được HTX, thu hút được nhiều thành viên và hỗ trợ tối đa được thành viên. Một quan điểm nữa là sửa Luật là giúp phát huy lợi thế xã hội của HTX, để tăng thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo, đảm bảo an sinh xã hội.
Ông Cường cũng cho rằng, hồ sơ, thủ tục thành lập HTX cần đơn giản, gọn nhẹ để phù hợp với điều kiện của thành viên HTX hiện nay chủ yếu là người dân. Cần bổ sung khái niệm HTX, nhất là các khái niệm về HTX nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi, diêm nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản); HTX công nghiệp; HTX giao thông vận tải; HTX xây dựng; HTX thương mại, dịch vụ...; HTX đa chức năng, HTX đơn chức năng; thành viên chính thức và thành viên liên kết.
Bên cạnh đó, cần bổ sung về điều lệ HTX, có chương riêng về liên đoàn HTX, liên hiệp HTX, kiểm toán để bảo đảm hoạt động cho khu vực kinh tế tập thể.
Ông Nguyễn Công Bằng, Giám đốc Quỹ hỗ trợ phát triển HTX cũng cho biết, việc nâng mức góp vốn trong dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật HTX 2012 là đúng nhưng cần có giới hạn cụ thể. “Theo tôi, nên để ở mức 50% thì sẽ bảo đảm được bản chất của mô hình HTX. Còn thành viên nào có nhiều vốn vẫn có thể cho HTX vay theo hình thức huy động vốn”.
Trước những đóng góp của các đại biểu, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Văn Thịnh cho rằng, cần bổ sung 4 quan điểm vào hồ sơ dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật HTX năm 2012, đó là sửa Luật để kiến tạo và phát triển, sửa Luật để đảm bảo tính khoa học và phù hợp với điều kiện thực tiễn, sửa Luật để phù hợp với thời kỳ hội nhập và cũng là quá trình học hỏi kinh nghiệm quốc tế, và sửa Luật chính là đưa những vấn đề chung nhất đã đưa ra nhằm đảm bảo “tuổi thọ” của Luật.
Về mục tiêu, văn bản dự thảo sửa đổi và bổ sung Luật năm HTX của Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra 8 mục tiêu nhưng cần bổ sung 3 mục tiêu là: Sửa Luật để phát triển kinh tế tập thể, để thành lập được nhiều HTX. “Luật Doanh nghiệp là hướng đến mục tiêu thành lập 1 triệu doanh nghiệp, thì một trong những mục tiêu sửa Luật HTX năm 2012 cũng là hướng đến bảo đảm số lượng HTX. Đây cũng là một thước đo cho kinh tế tập thể, HTX”, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh nêu quan điểm. Bên cạnh đó, mục tiêu của việc sửa Luật là đảm bảo cho khu vực kinh tế tập thể, HTX phát triển nhanh, hiệu quả; đồng thời đóng góp vào tăng trưởng GDP và bảo đảm an sinh xã hội.
 |
|
Sửa đổi Luật HTX phù hợp để tạo điều kiện cho HTX phát triển. |
Về nội dung sửa đổi, bổ sung Luật HTX năm 2012, theo Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh, nên giữ nguyên tên gọi “Luật Hợp tác xã” nhưng cần mở rộng đối tượng tham gia. Theo đó, đối tượng áp dụng của Luật HTX là HTX, liên hiệp HTX, thành viên HTX, HTX thành viên của liên hiệp HTX và tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có liên quan đến việc thành lập, tổ chức, hoạt động của HTX, liên hiệp HTX. Đặc biệt, theo Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Văn Thịnh, doanh nghiệp, tổ hợp tác và các tổ chức khác có thể tham gia thành viên HTX vì góp phần thúc đẩy được kinh tế tập thể, HTX phát triển.
Về chấm dứt tư cách thành viên HTX, giảm thời gian quy định thành viên không sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX, nên để HTX tự quy định tại điều lệ HTX, phù hợp với tình hình, điều kiện kinh doanh của HTX.
Quy định vốn góp cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân phải góp vào vốn điều lệ của HTX, liên hiệp HTX theo quy định của điều lệ HTX, liên hiệp HTX để trở thành thành viên, HTX thành viên đối với HTX, liên hiệp HTX thành lập mới theo hình thức vốn góp cổ phần. Đối với HTX, liên hiệp HTX đang hoạt động, giá trị vốn góp để trở thành thành viên, HTX xã thành viên dựa trên vốn chủ sở hữu của HTX tại thời điểm góp vốn theo hình thức cổ phần nhằm thu hút thành viên tham gia và tăng khả năng huy động nguồn lực tài chính cho HTX, liên hiệp HTX.
Thực tế, tín dụng nội bộ HTX đã được hình thành nhưng chưa được công nhận. Chính vì vậy, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh cho rằng, cần sửa đổi, bổ sung quy định về hoạt động tín dụng nội bộ của HTX, liên hiệp HTX theo Thông tư số 15/VBHN-NHNN ngày 21/5/2014 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, hướng dẫn về tín dụng nội bộ HTX (Căn cứ Luật HTX ngày 26/11/2003).
Dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật HTX năm 2012 có một chương về kiểm toán. Theo Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh, đây là một điểm mới, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, giúp HTX tiếp cận với ngân hàng để phát triển sản xuất kinh doanh, từ đó xóa bỏ những HTX tồn tại hình thức. “Tuy nhiên, cần phải có cơ chế rõ ràng vì nền tảng hoạt động của HTX tương đối thấp, quy mô nhỏ”, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Thịnh phân tích.
Về tổ chức đại diện cho HTX, liên hiệp HTX: Đối với Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX cấp tỉnh, các đại biểu cho rằng nên giữ nguyên quy định hiện hành. Đối với liên đoàn HTX, đây là mô hình mới ở Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu cụ thể về tổ chức, hoạt động của mô hình này, chưa dự báo được những xung đột trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của liên đoàn HTX và hệ thống Liên minh HTX Việt Nam, chính vì vậy, chưa xem xét và quy định về liên đoàn HTX trong Luật HTX sửa đổi.
Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Lê Văn Nghị, có thể triển khai thử nghiệm mô hình liên đoàn HTX để xem xét tính hiệu quả và xem có phù hợp với thời kỳ hội nhập kinh tế hay không?
Huyền Trang
