Năm 2016, anh Vũ Anh Tuấn (HTX Liên An, Tràng An, Bình Lục) bắt đầu tập trung ruộng đất sản xuất lúa theo hướng liên kết. Những năm đầu, anh Tuấn sản xuất lúa Nhật và Khang dân 18. Kể từ năm 2018 đến nay, anh Tuấn liên kết với một doanh nghiệp sản xuất lúa Huyết Rồng và Phúc Thọ với tổng diện tích 25ha. Đây là những giống lúa dành cho những người ăn kiêng, có hàm lượng đường thấp nên giá trị gạo thương phẩm cao. Theo đó, mỗi kg lúa Huyết Rồng tươi bán tại ruộng giá 12.000 đồng, lúa Phúc Thọ 11.000 đồng.
HTX, nông dân yếu thế trong liên kết
Anh Tuấn cho biết, liên kết với doanh nghiệp sản xuất lúa chất lượng là giải pháp an toàn đối với nông dân. Bởi, nông dân được cung ứng giống, tiếp thu tiến bộ khoa học kỹ thuật và được thu mua sản phẩm tươi nên giá trị hạt thóc được nâng lên và ổn định hơn so với không liên kết.
Mới đây, anh Tuấn nhận được thông tin từ phía doanh nghiệp, trong vụ xuân 2020, do ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 nên diện tích mà doanh nghiệp ký hợp đồng liên kết sản xuất lúa Huyết Rồng sẽ giảm xuống còn từ 5 - 10ha thay vì 15ha như những vụ trước. Điều này làm anh Tuấn rất lo lắng, bởi nếu chuyển sang sản xuất giống lúa khác sẽ phải mất thời gian, chi phí cải tạo đất, hoặc để ruộng không cấy một vụ mới xử lý hết lượng thóc còn tồn dư tại đồng ruộng, thiệt hại về kinh tế tương đối lớn.
“Vấn đề mà nhà nông chúng tôi lo lắng nhất là doanh nghiệp chỉ ký hợp đồng liên kết từng năm mà không ký nhiều năm. Doanh nghiệp hoàn toàn quyết định trong việc thu mua, không thu mua nếu thóc không đạt chất lượng theo yêu cầu, hoặc giảm diện tích liên kết sản xuất từng vụ. Biết vậy, nhưng chúng tôi không còn cách nào khác vì nếu không liên kết, với sản lượng thóc lớn như vậy, không thể bảo quản, dự trữ và khó khăn trong việc tìm thị trường tiêu thụ”, anh Tuấn chia sẻ.
 |
|
Sản xuất an troàn trên cánh đồng mẫu lớn sẽ giúp nâng cao vị thế của HTX, nông dân và giá trị lúa gạo (Ảnh: Internet) |
Chia sẻ về những khó khăn, yếu thế trong liên kết sản xuất, bao tiêu lúa gạo, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp tổng hợp La Sơn Nguyễn Hữu Dực trăn trở, trước đây HTX đã đứng ra nhận bao tiêu cho hơn 2.000 thành viên của HTX với hơn 300ha và 5 HTX khác với diện tích hơn 200ha lúa vì có một công ty ở địa phương về ký kết thu mua lúa tươi với HTX La Sơn. Tuy nhiên, trước tình hình dịch bệnh diễn biến bất thường hiện nay, nhất là dịch Covid-19 đã ảnh hưởng lớn đến các HTX sản xuất nông nghiệp.
“Đến thời điểm này, một số diện tích đã bắt đầu có đòng đòng nhưng chưa có dấu hiệu của việc ký kết bao tiêu trở lại khiến cho HTX rất phấp phỏng lo âu. Dù mong muốn được ký kết bao tiêu nông sản bền vững, nhưng việc HTX chọn được một doanh nghiệp để gắn bó lâu dài là rất khó khăn. Việc thiếu liên kết bền vững chắc chắn sẽ gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng cho HTX mỗi mùa vụ. Những rủi ro này không được doanh nghiệp chia sẻ trong hợp đồng kinh tế đã khiến cho các hộ nông dân và HTX thiệt hại nặng nề và không còn tin tưởng vào việc liên kết giữa HTX, người dân và doanh nghiệp”, ông Dực nói.
Nâng cao vị thế bằng sản xuất an toàn trên diện rộng
Thanh Liêm là huyện duy trì tốt các mô hình liên kết trong sản xuất lúa. Có vụ, diện tích lúa liên kết sản xuất lên tới hàng nghìn ha. Các giống lúa được liên kết sản xuất như: Ải 32, HDT 10, KD18, Bắc thơm số 7... Trong vụ mùa 2019, nhiều xã như: Thanh Tâm, Liêm Sơn, Thanh Hải, Thanh Hương, Liêm Phong đã duy trì và mở rộng diện tích liên kết. Tuy nhiên, chưa có một HTX nào khẳng định được thế mạnh trong lựa chọn đối tác liên kết và có thể duy trì ổn định những liên kết đang có. Yếu thế này đã gây không ít thiệt thòi 'uất ức” cho các HTX và nông dân - những người đang trực tiếp sản xuất ra lúa gạo hiện nay.
 |
|
Liên kết trong sản xuất giúp nâng cao giá trị của lúa gạo (Ảnh: Internet) |
Bà Đỗ Thị Thanh Nga, Phó Trưởng phòng NN&PTNT huyện Thanh Liêm cho biết, việc liên kết sản xuất lúa với doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có nhu cầu thị trường lúa gạo. Các doanh nghiệp đều có chiến lược, kế hoạch thu mua, sản xuất lúa gạo, nhưng nông dân và các HTX lại không chủ động được kế hoạch sản xuất của mình. Một phần do diện tích sản xuất quy mô nhỏ, manh mún, thiếu liên kết ngang, phần khác là thói quen và tập quán canh tác của nông dân, HTX chậm thay đổi so với kinh tế thị trường nên khó nâng cao vị thế trong lựa chọn đối tác liên kết sản xuất.
“Bản thân người nông dân và các HTX phải chủ động liên kết, mở rộng sản xuất trên cánh đồng mẫu lớn, sản xuất ra sản phẩm an toàn, chất lượng, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường hiện nay, từ đó mới nâng cao được vị thế của mình với các đối tác là doanh nghiệp”, bà Nga phân tích.
 |
|
Ứng dụng kho học kỹ thuật, sản xuất an toàn trên cánh đồng mẫu lớn sẽ giúp nâng cao vị thế của HTX và giá trị lúa gạo (Ảnh Internet) |
Đồng quan điểm với bà Nga, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Hà Nam Lê Quang Vọng cho biết: “Liên kết trong sản xuất lúa là giải pháp hiệu quả để nâng cao giá trị hạt thóc. Tuy nhiên, điểm yếu trong liên kết sản xuất lúa hiện nay chính là vị thế của HTX, nông dân thấp hơn nhiều so với đối tác. Doanh nghiệp sẽ chọn lựa đối tác có năng lực tổ chức sản xuất tốt, đáp ứng yêu cầu của họ. Nếu nông dân và HTX không nâng cao được vị thế của mình bằng việc nâng cao chất lượng nông sản theo hướng sản xuất sạch, đảm bảo an toàn theo tiểu chuẩn đặt ra và sản xuất trên cánh đồng mẫu lớn bằng việc tích tụ ruộng đất thì rất khó có thể tạo ra sự bình đẳng trong lựa chọn đối tác”.
Hà Nam
