Theo quy định mới về kiểm dịch động thực vật được áp dụng từ năm 2025, một số nông sản như trà, cà phê phải đáp ứng mức dư lượng tối đa cho phép (MRL-Maximum Residue Level) đối với một số hoạt chất giảm từ 0,05ppm xuống chỉ còn 0,01ppm khi xuất vào châu Âu.
Hoàn thiện chứng nhận
Điển hình như hoạt chất Zoxamide. Đậu bắp xuất khẩu sang EU, mức dư lượng tối đa cũ là 0,02ppm, nhưng sang năm 2025 sẽ giảm xuống 0,01ppm. Rau diếp, xà lách, cải bó xôi, mức dư lượng từ 30ppm theo quy định cũ cũng giảm xuống chỉ còn 0,01ppm.
Những quy định nghiêm ngặt như vậy cho thấy sự “khó tính” của thị trường EU và buộc các HTX, doanh nghiệp khi tham gia xuất khẩu phải đảm bảo kiểm soát tốt chất lượng sản phẩm trước khi đưa vào thị trường này.
Hay như thị trường Mexico cũng yêu cầu đơn vị xuất khẩu phải có chứng nhận hữu cơ riêng của nước này. Và thị trường Đài Loan (Trung Quốc), Canada (đối với mặt hàng chăn nuôi, thủy sản), Hàn Quốc, Nhật Bản… cũng tương tự như vậy.
 |
|
Đảm bảo chất lượng thông qua chứng nhận giúp quá trình xuất khẩu hàng hóa thuận lợi hơn. |
Ông Cao Trung Quý, Giám đốc HTX Hưng Thịnh Phát (Tiền Giang) cho biết, nhu cầu tiêu thụ dừa ở Mexico hiện nay rất cao, mở cơ hội cho các HTX trong ngành nghề này. Nhưng mỗi thị trường yêu cầu một chứng nhận hữu cơ khác nhau cũng khiến HTX gia tăng chi phí sản xuất.
Tuy vậy, để hướng đến tương lai, không còn cách nào khác, HTX hướng tới xuất khẩu buộc phải cẩn trọng, tỉ mỉ từng công đoạn trong sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật.
Theo giới chuyên gia, để đảm bảo được chất lượng sản phẩm, điều quan trọng đầu tiên là các HTX phải hoàn thiện các quy định trong chứng nhận sản phẩm hữu cơ và có chứng nhận hữu cơ theo đúng yêu cầu.
Đặc biệt với những HTX đã có chứng nhận hữu cơ châu Âu cũ có giá trị đến 31/12/2024 và hiện chỉ được duy trì đến tháng 10/2025. Do đó, HTX cần lưu ý để tránh tình trạng hết hạn, không được bán hàng, ảnh hưởng đến kinh doanh. Nếu chỉ cần hết hạn 1 ngày, HTX phải chứng nhận lại từ đầu, hồ sơ làm lại từ đầu. Đi liền với đó, HTX phải xác nhận hồi tố - thời gian cách ly (chuyển đổi), có nghĩa HTX mất thêm nhiều chi phí, thời gian và bị gián đoạn trong kinh doanh.
Ông Trần Trung Dũng, Công ty TNHH Kỹ thuật Thiên Nam, cho rằng điều này cho thấy các HTX, doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là những đơn vị xuất khẩu các mặt hàng có khả năng lưu kho lớn như cà phê, tiêu… phải đặc biệt lưu ý đến thời gian hết hạn chứng nhận. Bởi nếu không chú ý thì dù hàng trong kho có đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn chứng nhận cũ cũng không được sử dụng để xuất khẩu.
Quan tâm đến chứng nhận thôi là chưa đủ, các HTX phải cập nhật chứng nhận. Ngay việc HTX có tiêu, có cà phê, có trái cây nhưng muốn bán bột tiêu, bột cà phê hay trái cây sấy… thì việc mua máy nghiền hay máy chế biến nông sản cũng phải được kiểm tra, chứng nhận đủ điều kiện mới có thể xuất khẩu sang thị trường này.
Chủ động kiểm soát quy trình
Trong thực tế hiện nay, đã có nhiều trường hợp HTX, doanh nghiệp bán hàng nhưng khách hàng đưa ra phân tích hàng hóa bị nhiễm hóa chất. Khi đó, HTX hoàn toàn bị dừng việc bán hàng và phải có cách khắc phục hoặc chứng minh thì mới tiếp tục được bán hàng.
Do đó, theo ông Lê Quý Hòa Bình, Trưởng Bộ phận Chứng nhận Nông nghiệp tại Control Union, xét trên một khía cạnh nào đó, chứng nhận cũng chỉ là chứng nhận, đơn vị chứng nhận không thể ở tại vùng sản xuất của HTX 24/24h. Vì vậy, HTX phải quản lý chặt chẽ từng khâu, quản lý từng quy trình làm việc của thành viên, nhân sự để tránh sai sót, hạn chế những điều không mong muốn khi tiêu thụ, xuất khẩu.
Thống kê của Control Union, năm 2024 vẫn có 9% đơn vị không đạt các điều kiện tiêu chuẩn chứng nhận hữu cơ, nên vẫn có những rủi ro nhất định trong quá trình đánh giá chứng nhận. Trong đó, một số đối tượng cây trồng như cây tiêu, cà phê, lúa… có quá trình sản xuất hữu cơ khó hơn vì đòi hỏi nhiều kỹ thuật và quy định nên tỷ lệ không đạt sẽ cao hơn so với một số đối tượng cây trồng khác như cây dừa, quế hồi…
Đặc biệt, HTX cũng cần hiểu rằng, trong quá trình chứng nhận hữu cơ vẫn có một tỷ lệ nhất định đạt được vì có thể do may mắn. Bởi năm nay, cây có thể không bệnh nhưng năm sau có thể biến đổi khí hậu nên dịch bệnh diễn ra, HTX không có kinh nghiệm sẽ khó chống đỡ nổi. Điều này dẫn đến thành viên HTX có thể phun thuốc để phòng dịch bệnh nhưng không theo hướng hữu cơ nên không đạt quy định, phá vỡ quy tắc hữu cơ.
Điều đó cũng cho thấy một trong những điểm yếu là hiện chưa nghiên cứu ra những chế phẩm sinh học phù hợp có thể khống chế dịch bệnh trên diện rộng và mang lại hiệu quả cao.
Ông Lê Quý Hòa Bình nhấn mạnh, không còn cách nào khác, HTX buộc phải tìm kiếm những loại thuốc sinh học phù hợp với giá cao hơn từ nước ngoài hoặc chủ động liên kết với các nhà khoa học để có hướng giải quyết kịp thời. HTX cũng cần tìm kiếm những giống cây trồng, vật nuôi kháng sâu bệnh hay áp dụng các biện pháp kỹ thuật như xây tường bao, vùng đệm… để bảo vệ diện tích của mình theo đúng theo quy định hữu cơ châu Âu.
Bởi nếu lô hàng không đạt, HTX phải kiểm tra nông dân - thành viên để tìm ra những người sản xuất không đạt, từ đó loại trừ và đánh giá lại. Những lô hàng không đạt chắc chắn sẽ phải bị loại và ảnh hưởng đến cả chuỗi cung ứng. Điều này đồng nghĩa với việc HTX cũng phải chịu trách nhiệm dù đã bán hàng hóa cho doanh nghiệp phân phối, xuất khẩu.
Huyền Trang
