Đối với nông dân và các hợp tác xã, việc duy trì chi phí nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là giá phân bón, ở mức thấp hoặc ít nhất là hợp lý là điều kiện cần thiết để đảm bảo nguồn thu nhập, lợi nhuận và giúp hợp tác xã duy trì sản xuất ổn định.
Chi phí đầu vào còn cao
Tại HTX Dịch vụ nông nghiệp Đoàn Kết (Đắk Lắk), với diện tích 30ha lúa, tính toán của hợp tác xã cho thấy nếu mỗi ha thu khoảng 18 triệu đồng, thì lợi nhuận của các thành viên sẽ chiếm từ 30-40%. Phần còn lại sẽ được dành cho chi phí đầu tư sản xuất, trong đó chi phí phân bón chiếm khoảng 35-40%.
Tại HTX Nông nghiệp Tổng hợp Ba Đình (Bạc Liêu), dù đã liên kết với đại lý phân bón và thuốc bảo vệ thực vật cấp 1 để cung cấp vật tư đầu vào với giá thấp hơn thị trường từ 5.000 - 10.000 đồng/bao, các thành viên vẫn chưa thể đảm bảo được lợi nhuận. Mặc dù trong hai năm qua giá lúa cao và HTX đã bao tiêu đầu ra, nhưng giá phân bón cũng tăng theo giá lúa, dẫn đến chi phí sản xuất của thành viên tăng lên.
Nguyên nhân chính khiến giá phân bón tăng là sự thay đổi trong chính sách thuế. Trước đây, theo Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2008, phân bón là mặt hàng chịu thuế giá trị gia tăng 5%. Tuy nhiên, theo Luật Thuế số 71 năm 2014, phân bón lại thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng, gây ra sự thay đổi trong giá thành và ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất của các hợp tác xã.
 |
|
Chi phí phân bón chiếm khoảng 20-40% giá thành sản xuất trong nông nghiệp. |
Theo ông Nguyễn Văn Phụng, Chuyên gia cao cấp về thuế và quản trị doanh nghiệp, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thuế (Bộ Tài Chính), việc phân bón được đưa vào nhóm đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng thực tế không mang lại hiệu quả như kỳ vọng.
Vì thuế giá trị gia tăng không được miễn, các doanh nghiệp phân bón không thể hoàn thuế, điều này đồng nghĩa với việc thuế giá trị gia tăng đầu vào sẽ được tính vào giá thành phân bón, làm tăng giá bán và dẫn đến sự gia tăng chi phí sản xuất trong ngành nông nghiệp.
Bên cạnh đó, việc phân bón nhập khẩu được tính theo giá trong nước khiến Nhà nước mất thu ở khâu nhập khẩu. Nông dân và HTX không được hưởng lợi từ giá phân bón thấp, trong khi các doanh nghiệp phân bón trong nước lại gặp khó khăn trong cạnh tranh.
Do đó, việc này làm cho người dân và HTX khó tiếp cận được phân bón có chất lượng, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng cây trồng.
Bà Nguyễn Thị Thành Thực, Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ phần mềm AutoAgri, nhận định mặc dù việc quy định phân bón không chịu thuế giá trị gia tăng 5% tưởng chừng sẽ mang lại lợi ích cho nông dân, HTX và doanh nghiệp phân bón, nhưng thực tế lại không như vậy.
Tình hình càng trở nên khó khăn khi nguyên liệu đầu vào phục vụ sản xuất phân bón trên thế giới trở nên khan hiếm do ảnh hưởng của chiến tranh Nga - Ukraine, khiến giá phân bón tiếp tục tăng cao. Trong khi đó, phân bón là yếu tố đầu vào thiết yếu giúp nông dân và HTX duy trì và phát triển sản xuất.
Không đẩy thuế vào giá bán phân bón
Mặc dù khu vực kinh tế tập thể, đặc biệt là các hợp tác xã (HTX), đã đạt được một số thành tựu đáng kể, nhưng nhìn chung, các HTX, đặc biệt là trong ngành nông nghiệp, vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.
Một trong những nguyên nhân chính là chi phí sản xuất nông nghiệp, trong đó chi phí phân bón, vẫn ở mức cao, chiếm từ 20-40% trong tổng chi phí sản xuất. Thực trạng này dẫn đến kết quả là dù các HTX đã phát triển theo chuỗi giá trị hàng hóa, doanh thu và lợi nhuận của họ vẫn chưa đạt được mức kỳ vọng.
Các chuyên gia cho rằng, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, bao gồm chính sách thuế giá trị gia tăng, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành nông nghiệp. Nếu chính sách thuế không hợp lý, nó có thể làm gia tăng gánh nặng chi phí cho nông dân, HTX và doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu chính sách thuế được xây dựng hiệu quả, nó sẽ giúp giảm chi phí và tăng cường khả năng cạnh tranh cho các đối tượng trực tiếp sản xuất, kinh doanh trong ngành nông nghiệp.
Vì vậy, thay vì miễn thuế giá trị gia tăng 5% như quy định trong Luật Thuế số 71, cơ quan quản lý Nhà nước cần xem xét áp dụng mức thuế giá trị gia tăng đối với phân bón hợp lý hơn. Đồng thời, cần thực hiện các biện pháp khấu trừ và hoàn thuế để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phân bón giảm giá bán, từ đó hỗ trợ nông dân và HTX có thể tiếp cận phân bón với giá hợp lý và giảm bớt gánh nặng chi phí sản xuất.
Ông Nguyễn Tuấn Hồng, Giám đốc HTX Sản xuất và Tiêu thụ Rau An Toàn Bắc Hồng (Hà Nội), cho biết thông thường khi nhắc đến việc áp thuế giá trị gia tăng 5% đối với phân bón, nhiều người, trong đó có nông dân, thường hiểu rằng giá phân bón sẽ cao hơn so với khi không áp thuế.
Tuy nhiên, ông cho rằng thực tế, việc áp thuế giá trị gia tăng lại mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp kinh doanh phân bón, từ đó giúp họ triển khai các chính sách hỗ trợ phù hợp đối với các đơn vị đại lý cấp 1 như HTX và người mua phân bón.
Chuyên gia Nguyễn Văn Phụng nhận định khi áp dụng thuế giá trị gia tăng và thực hiện khấu trừ, hoàn thuế cho doanh nghiệp, không chỉ các doanh nghiệp phân bón không gặp khó khăn mà người mua phân bón, bao gồm nông dân và HTX, cũng sẽ không phải chịu giá cao do thuế không bị đẩy vào giá bán.
Nếu thực hiện được điều này, chi phí sản xuất của nông dân và HTX sẽ giảm, qua đó giúp cải thiện lợi nhuận và khả năng cạnh tranh của các HTX nông nghiệp cũng như doanh nghiệp phân bón. Khi đó, các doanh nghiệp sẽ chia sẻ một phần lợi nhuận và hướng tới người nông dân, HTX, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hoàng Trung cũng cho biết, nông dân, HTX và doanh nghiệp cung cấp vật tư đầu vào có mối quan hệ mật thiết với nhau. Nếu giá phân bón không hợp lý, việc kết nối giữa nông dân, HTX và doanh nghiệp để xây dựng chuỗi sản xuất sẽ rất khó khăn. Vì vậy, việc điều chỉnh giá phân bón sao cho hợp lý là vấn đề quan trọng mà cả HTX và doanh nghiệp phân bón đều quan tâm và cần được giải quyết kịp thời. Chỉ khi đó, sản xuất nông nghiệp mới không chỉ phục vụ tiêu dùng mà còn đáp ứng nhu cầu thương mại hóa.
Huyền Trang
