Không biết chữ nhưng Tẩn Tả Mẩy thấy phụ nữ người dân tộc thiểu số, nhất là phụ nữ Dao đỏ ở Sa Pa “sống trong nhà như cái bóng” và chẳng khác nào người ở, chỉ nem nép trong nhà, sáng sớm lên nương làm rẫy, tối về cơm nước, giặt giũ. Không cam chịu hoàn cảnh và số phận, chị Mẩy đã mạnh dạn thành lập HTX cộng đồng Dao đỏ để nâng cao thu nhập cho bản thân và tạo việc làm cho phụ nữ Dao đỏ.
Tiếp thu bài thuốc quý
Ngay từ khi còn nhỏ, Tẩn Tả Mẩy đã biết đến bài thuốc tắm quý của cộng đồng người Dao đỏ, do bà nội và bà ngoại truyền dạy. Theo chị Mẩy, trước đây bài thuốc này chỉ được sử dụng cho người thân trong gia đình mỗi khi có người bị mỏi mệt, đau nhức xương khớp, hay phụ nữ sau sinh muốn hồi phục sức khỏe nhanh. Thế nhưng, khi du lịch địa phương phát triển, phương thuốc bí truyền này đã được nhiều người biết đến và muốn được trải nghiệm dịch vụ tắm lá thuốc.
Bà Hoàng Thị Lan - cố vấn HTX cộng đồng Dao đỏ, cho biết năm 2015, khi bà nghỉ hưu và lên trông con gái, thấy Mẩy có khát vọng muốn làm việc gì đó để xây dựng kinh tế gia đình và giúp đỡ các chị em phụ nữ khác. Trước sự tư vấn, hỗ trợ của bà Lan, ngày 18/5/2015, HTX cộng đồng Dao Đỏ thành lập với 7 thành viên đều là người dân tộc Dao đỏ, vốn ban đầu là 1,5 tỷ đồng. Sản phẩm ban đầu của HTX chỉ là dịch vụ ngâm tắm và thuốc tắm nước.
Chị Tẩn Tả Mẩy - Giám đốc HTX Cộng đồng Dao đỏ giới thiệu các bài thuốc quý cho du khách. |
Những ngày đầu mới thành lập, HTX gặp rất nhiều khó khăn, từ vốn (chủ yếu là tiền mà các gia đình tự tích lũy được, một phần vay mượn từ người thân, bạn bè mà không có hỗ trợ vay vốn từ ngân hàng) đến việc phát triển thị trường. Với sự kiên trì của mọi thành viên trong HTX, đặc biệt là sự nỗ lực học hỏi không ngừng nghỉ của chị Tẩn Tả Mẩy cùng với sự hỗ trợ của đối tác đến từ Hà Nội, sau hơn 4 năm hoạt động HTX đã đạt được những thành công nhất định. Cụ thể, từ hai sản phẩm ban đầu, đến nay HTX đã có thêm một số sản phẩm mới, như thuốc tắm khô, tinh dầu, dịch vụ ngâm chân, dịch vụ lưu trú và dịch vụ ăn uống; thị trường được mở rộng đến Hà Nội và Tp.HCM.
Giúp phụ nữ vươn lên
Theo chị Mẩy, phụ nữ dân tộc thiểu số nói chung, phụ nữ dân tộc Dao đỏ nói riêng ở Sa Pa vốn rất nhu mì, bằng long với những gì mình có. Cũng bởi vậy, nhiều năm qua, họ bị những người nam giới, nhất là chồng và gia đình chồng coi rẻ.
“Phụ nữ dân tộc thiểu số như người Dao đỏ chúng tôi chỉ biết nghe lời chứ không dám phản kháng khi gặp chuyện bất bình. Bởi thực tế, họ không có việc làm, kinh tế hoàn toàn phụ thuộc vào gia đình chồng, hoặc người chồng. Chính điều này đã làm mất đi vai trò của người phụ nữ trong xã hội hiện đại. Do vậy tôi muốn chị em phụ nữ có việc làm, có thu nhập, qua đó có tiếng nói trong gia đình và xã hội để nâng cao nhận thức và vai trò của phụ nữ nói chung, phụ nữ dân tộc thiểu số người Dao đỏ nói riêng”, chị Mẩy cho biết.
Kể từ khi thành lập HTX, bên cạnh đầu tư, nâng cấp nhà cửa, phòng tắm để đón khách, chị Mẩy còn mạnh dạn tìm kiếm đầu mối tiêu thụ, mở rộng thị trường, liên kết với các hộ là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó chủ yếu là phụ nữ người Dao đỏ để thu mua và chế biến nguyên liệu. Đến nay, HTX Cộng đồng Dao Đỏ đã thu hút hàng trăm lao động vừa làm việc thường xuyên, vừa liên kết với HTX, với thu nhập 2 triệu đồng/người/tháng.
Giám đốc HTX Cộng đồng Dao đỏ Tẩn Tả Mẩy (phải) và cố vấn HTX Hoàng Thị Lan |
Hiện, HTX đã có 88 ha liên kết với 209 hộ trồng ngải cứu (44 ha) và chù dù (44 ha) tại xã Bản Khoang (Sa Pa); 120 lao động thời vụ, trong đó có 115 phụ nữ Dao đỏ, 5 phụ nữ Mông tại xã Tả Phìn (Sa Pa); ký kết việc khai thác, bảo vệ loài thuốc quý với Ban quản lý Vườn quốc gia Hoàng Liên với diện tích 11.395 ha
Với diện tích và sản lượng lớn dược liệu lớn, ngoài phục vụ khách du lịch tại địa phương, HTX còn chiết xuất, cô đặc đóng chai để tiêu thụ tại nhiều thị trường lớn như Hà Nội, Tp.HCM. Loại hình dịch vụ này hằng năm không chỉ mang lại thu nhập lớn cho gia đình chị, mà còn tạo việc làm ổn định cho nhiều chị em phụ nữ tại địa phương. “Người dân đang được hưởng lợi từ bài thuốc tắm này. Họ trồng cây dược liệu bán lại cho HTX, thu nhập 1 năm khá cao so với trồng cây thảo quả”, Giám đốc HTX Cộng đồng Dao đỏ cho biết.
Ông Đỗ Minh Trí - Chủ tịch UBND xã Tả Phìn, cho biết: “Phụ nữ đồng bào dân tộc Dao đỏ ở Tả Phìn đã ý thức được việc gìn giữ, truyền dạy các kiến thức truyền thống liên quan đến bài thuốc tắm. Cũng từ việc phát triển tốt kinh tế nhờ khai thác các giá trị truyền thống trong bài thuốc tắm của đồng bào dân tộc Dao đỏ, mà bà con có ý thức hơn trong việc bảo vệ, phát triển rừng và bảo vệ môi trường. Riêng HTX Cộng đồng Dao Đỏ đã và đang thực sự phát huy được vai trò, thế mạnh trong giúp đỡ phụ nữ địa phương tạo việc làm, nâng cao thu nhập, ổn định đời sống và bước đầu đáp ứng được mục tiêu mà chính quyền xã đề ra”.
Phạm Duy