Bà đánh giá thế nào về cơ hội và thách thức với ngành da giày Việt Nam trong bối cảnh hội nhập mới, với hàng loạt các Hiệp định thương mại tự do đang và sẽ có hiệu lực như EVFTA, TPP hay AEC?
Việt Nam nằm trong 10 nước XK da giày hàng đầu thế giới. Các hiệp định thương mại tự do, như: EVFTA, TPP, hay AEC… không chỉ được coi là “cú huých”, mà còn là cơ hội vàng cho ngành da giày phát triển cả về số lượng và chất lượng. Tốc độ tăng trưởng XK của ngành năm 2016 dự kiến sẽ đạt 15 - 20%, so với năm 2015.
Các hiệp định thương mại tự do này sẽ tạo lợi thế cho XK sang các thị trường lớn, như: Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc bởi các cam kết cắt giảm thuế quan và các hàng rào bảo hộ.
Bên cạnh đó, tham gia vào các hiệp định thương mại tự do, các doanh nghiệp (DN) da giày trong nước đều có sự đổi mới, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, tìm kiếm mở rộng thị trường. Nhiều nhà đầu tư từ Trung Quốc, Nhật Bản… đã đến Việt Nam xây dựng nhà máy để tận dụng nguồn nhân công giá rẻ, cũng như những ưu đãi mà FTA mang lại.
Tuy nhiên, hội nhập cũng mang lại nhiều thách thức cho da giày Việt Nam. Phần lớn các DN hiện nay là doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) với năng lực cạnh tranh còn yếu, trong khi EVFTA hay TPP đặt ra các yêu cầu cao về lao động, thị trường và chất lượng sản phẩm.
Việc tiếp cận các nguồn thông tin của các DN da giày Việt Nam cũng khá yếu, nhiều DN chưa biết phải làm gì, thay đổi thế nào để đáp ứng các yêu cầu hội nhập và tận dụng được các lợi thế XK.
|
Bà Phan Thị Thanh Xuân - Tổng Thư ký LEFASO
Một trong những vấn đề nổi cộm đã được đề cập nhiều trong những năm qua là về nguyên phụ liệu. Theo bà, trong bối cảnh mới, nguyên phụ liệu cho ngành da giày đã được cải thiện thế nào và làm sao để hóa giải thách thức này?
Với số lượng trong ngành có hơn 800 DN, tuy nhiên năng lực sản xuất của ngành da giày Việt Nam chủ yếu vẫn là gia công XK, năng lực thiết kế mẫu mã còn yếu, thiếu đồng bộ trong phát triển sản xuất và cung ứng nguyên phụ liệu, 70% DN phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn thiết bị kỹ thuật, công nghệ, thiết kế sản phẩm và thị trường nước ngoài.
Lâu nay, nhiều DN đã quan tâm đầu tư nguyên phụ liệu, nhưng manh mún, nhỏ lẻ do chưa có chính sách hỗ trợ, ưu đãi thiết thực. Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ đã ra đời, song để hiện thực hóa cần thông tư hướng dẫn và có những điều chỉnh phù hợp với yêu cầu của DN. Việc chậm ban hành các thông tư hướng dẫn để nghị định đi vào cuộc sống trong bối cảnh hội nhập sâu rộng sẽ làm mất cơ hội cho các DN và thu hút đầu tư nước ngoài.
Để hóa giải những khó khăn này, cần sớm có một KCN tập trung; thực hiện nghiêm túc Quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp da giày đến năm 2020 - tầm nhìn đến 2025 đã được Bộ Công Thương phê duyệt, thiết lập KCN chuyên ngành vào một nơi để đồng bộ hệ thống xử lý nước thải chuyên ngành nhằm giảm chi phí sản xuất cho DN.
Bên cạnh việc đẩy mạnh sản xuất trong nước cũng cần có cơ chế thu hút DN nước ngoài; khuyến khích các DN liên kết và chuyển giao công nghệ, hình thành các mạng lưới liên kết cung ứng sản phẩm, dịch vụ giữa các DN, tập đoàn lớn với các DNNVV theo chuỗi cung ứng thích ứng… Và, trong khi các hiệp định như EVFTA, TPP vẫn đang chờ thực thi, Việt Nam cần hoàn thiện hành lang pháp lý, cụ thể hóa các chính sách hơn nữa để thu hút các DN trong và ngoài nước.
Ngoài ra, tăng lương tối thiểu cũng đang là thách thức với các DN da giày, nên giải quyết vấn đề này thế nào, thưa bà?
Lao động, nhân công hiện nay đang là bài toán nan giải với các DN da giày nói riêng. Theo báo cáo, 80% DN nước ngoài quyết định đầu tư ở Việt Nam là do chi phí nhân công rẻ. Đây cũng là lợi thế lớn nhất so với các nước trong khu vực. Tuy nhiên, với chính sách như hiện nay là tăng lương liên tục với mức tăng trung bình 5 năm trở lại đây là 16% đang gây sức nặng lớn cho các DN và làm giảm sức hút đầu tư nước ngoài.
Trong bối cảnh giá nguyên liệu đầu vào tăng như hiện nay, việc tăng lương tối thiểu khiến nhiều DN làm ăn thua lỗ, trốn hoặc chậm đóng BHXH, ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.
Để giải quyết vấn đề này, theo tôi cần giãn thời gian tăng lương tối thiểu, không tăng hàng năm để tạo điều kiện cho DN ổn định sản xuất, đủ sức cạnh tranh để phát triển; sử dụng có hiệu quả thị trường lao động Việt Nam.
Bên cạnh đó, các chính sách về BHXH, chi phí công đoàn, hay giờ làm thêm, cũng cần phải có điều chỉnh phù hợp để tạo “cú huých” mạnh mẽ thu hút đầu tư trong nước nói chung và ngành da giày nói riêng.
Vũ Hà
