Đây là nhận định của Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) tại hội thảo “Phòng ngừa rủi ro và giải quyết tranh chấp xây dựng bằng trọng tài”, được tổ chức ngày 16/6.
Giá trị tranh chấp lên tới hàng nghìn tỷ đồng
Ông Phan Trọng Đạt, Phó Tổng thư ký VIAC cho hay, trong những năm gần đây, tranh chấp xây dựng đưa đến giải quyết tại VIAC đang ngày càng gia tăng, trung bình mỗi năm chiếm khoảng 10% tranh chấp được giải quyết tại VIAC và cũng là những vụ việc có trị giá cũng như độ phức tạp cao nhất.
Theo khảo sát của VIAC, nguyên nhân tranh chấp trong lĩnh vực xây dựng chủ yếu là do các vi phạm về thanh toán, chất lượng công trình, tiến độ thi công hoặc đối tác đơn phương chấm dứt hợp đồng…
 |
|
Tranh chấp xây dựng đưa đến giải quyết tại VIAC đang ngày càng gia tăng cả về số lượng và giá trị (Ảnh minh hoạ: Internet) |
Về cách thức giải quyết, tại Việt Nam, hơn 80% doanh nghiệp lựa chọn giải quyết tranh chấp bằng hình thức thương lượng, còn lại lựa chọn các phương án khác như: hòa giải, trọng tài, tòa án, chấm dứt quan hệ thậm chí nhiều doanh nghiệp còn “mặc kệ” không làm gì cả.
Cũng theo ông Đạt, mặc dù còn có sự mất cân bằng giữa các hình thức giải quyết tranh chấp tại Việt Nam, đặc biệt giữa trọng tài kinh tế và hình thức hòa giải cấp cơ sở (do đặc thù văn hóa), tuy nhiên, các doanh nghiệp đã ngày càng tin tưởng hơn vào trọng tài kinh tế, vì sự uyển chuyển, hiệu quả trong hoạt động.
Riêng lĩnh vực xây dựng chiếm 14% tổng số lĩnh vực tranh chấp cần được giải quyết, đứng thứ hai về số lượng tranh chấp (sau lĩnh vực mua – bán), nhưng luôn đứng đầu về trị giá các vụ việc tranh chấp.
Theo thống kê của VIAC, tổng giá trị các vụ tranh chấp trong lĩnh vực này hiện lên tới 18 nghìn tỷ đồng, tương đương trung bình 90 tỷ đồng/vụ việc, trong đó có vụ án giá trị lên tới 6.000 tỷ đồng.
Hơn nữa, đặc điểm hợp đồng xây dựng có tranh chấp tại VIAC là sự tham gia của nhiều hơn một nhà thầu, có nhà thầu nước ngoài; áp dụng tiêu chuẩn thiết kế của nhiều nước khác nhau; có sự chuyển đổi chủ đầu tư trong quá trình triển khai…
Vì thế, ông Phan Trọng Đạt cho rằng, điều này cho thấy các vụ tranh chấp trong lĩnh vực xây dựng thường diễn biến phức tạp, giá trị lớn nên cần phương thức giải quyết hợp lý, đúng pháp luật, đặc biệt là phải có sự tham gia của các luật sư nhằm tránh thiệt hại cho các bên.
DN phải làm gì?
Theo các luật sư, thỏa thuận nơi giải quyết tranh chấp rất quan trọng, nhất là trong các hợp đồng có yếu tố nước ngoài.
Bà Nguyễn Thị Thu Hà, Phó Vụ trưởng Vụ 1 Nghiệp vụ, Tổng cục Thi hành án dân sự, cho rằng tòa án và trọng tài thương mại đều là những hình thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh, thương mại. Thủ tục của hai cơ quan này đều căn cứ trên những nguyên tắc chung như tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương sự, đảm bảo sự độc lập của người tài phán.
Tuy nhiên, cơ chế tố tụng của hai cơ quan này có những sự khác biệt cơ bản về tính chất pháp lý, thẩm quyền, điều kiện thụ lý, nguyên tắc xét xử…
Trong đó, trọng tài được thành lập nhằm cung cấp cho các nhà kinh doanh một cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh chóng, đơn giản, thuận tiện, phù hợp với tâm lý của doanh nghiệp.
Cũng về vấn đề này, ông Trần Hữu Huỳnh, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam cho rằng, giải quyết tranh chấp bằng trọng tài sẽ giúp các tranh chấp được giải quyết nhanh gọn, không theo quá trình sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm như bên tòa án. Hơn nữa, chi phí cho giải quyết tranh chấp bằng trọng tài ở một mức độ hợp lý hơn.
Mặc dù vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài đang ngày càng được cải thiện, nhưng doanh nghiệp cũng cần lưu ý những lý do mà phán quyết trọng tài nước ngoài không được công nhận để có thể hạn chế rủi ro trong quá trình này.
Nhưng trên hơn hết, để tránh xảy ra những tranh chấp không đáng có, ông Nguyễn Bắc Thủy, Cục Kinh tế xây dựng, Bộ Xây dựng nhận định, “thành bại” của hợp đồng xây dựng nằm ở sự lựa chọn của các bên về loại hợp đồng, hình thức giá hợp đồng, mô hình quản lý cũng như việc chuẩn bị hồ sơ để làm hợp đồng.
Thanh Hoa
