Hơn 7 tháng kể từ khi Luật Chứng khoán 2019 được Quốc hội thông qua, dự thảo đầu tiên của Nghị định hướng dẫn một số điều trong Luật được đưa ra lấy ý kiến. Bên cạnh các vấn đề đã được làm rõ trong Luật, quy định về sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài được quan tâm do đây là nội dung Quốc hội giao cho Chính phủ hướng dẫn.
Trước đó, Nghị định 60/2015/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 58/2012/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán 2012 có hiệu lực từ ngày 1/9/2015 đã trao quyền cho doanh nghiệp định đoạt việc nới room đối với những công ty hoạt động trong các ngành, lĩnh vực không hạn chế nhà đầu tư nước ngoài sở hữu cổ phần.
Theo đó, Đại hội đồng cổ đông có quyền quyết định tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài và được quy định tại điều lệ công ty và có thể sử dụng hình thức phát hành cổ phiếu không có quyền biểu quyết.
Bảo vệ cổ đông nhỏ
Theo đánh giá của các của các nhà phân tích chứng khoán, đây là “rào chắn mềm” giúp các công ty vừa đạt được mục tiêu huy động vốn phục vụ sản xuất kinh doanh, vừa có thể ngăn chặn các hình thức thâu tóm, M&A không mong muốn.
Về phía các doanh nghiệp, quy định này được xem là bước đột phá lớn trong chính sách thu hút gián tiếp đầu tư nước ngoài, vừa đảm bảo tính “lỏng” và tính “chặt” trong thu hút vốn nước ngoài.
Thực tế, sau quyết định trên, không ít công ty đã nới room lên tối đa 100%, trong đó có những doanh nghiệp luôn thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài như Vinamilk (mã:VNM), Nhựa Bình Minh (mã: BMP), Dược Hậu Giang (mã: DHG)...
 |
|
Nhiều ý kiến trái chiều xung quanh việc gạt bỏ quyền quyết định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài của doanh nghiệp (Ảnh: Internet) |
Tuy nhiên, đây chỉ là số ít những trường hợp cá biệt, đa phần các doanh nghiệp trên sàn chứng khoán vẫn giữ nguyên tỷ lệ sở hữu cổ phần tối đa dành cho các nhà đầu tư ngoại là 49%, thậm chí có doanh nghiệp còn giảm xuống dưới 49%.
Đại diện Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HoSE) thông tin, năm 2019, trong số 376 công ty niêm yết trên HoSE có 25 doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu nước ngoài mở tối đa lên 100%, 3 công ty mở room lên 51 - 70%, 317 công ty giữ nguyên tỷ lệ 49%, 8 công ty có room 30%, 23 công ty hạn chế bớt sở hữu nước ngoài (dưới 49%).
Từ những diễn biến này, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết, với quy định của pháp luật hiện hành về tỷ lệ sở hữu cổ phần đang áp dụng cho các nhà đầu tư nước ngoài tại doanh nghiệp vì nhiều lý do mà chưa rõ ràng, thiếu minh bạch.
Cụ thể, ngoài các quy định về lĩnh vực kinh doanh có điều kiện rắc rối, việc doanh nghiệp tự quyết định room khiến cho nhà đầu tư nước ngoài không thể biết chính xác họ được sở hữu tối đa bao nhiêu.
Hơn nữa, việc trao quyền quyết định tỷ lệ room ngoại sẽ ảnh hưởng không tích cực đến cơ hội được bán cổ phần đa dạng của các nhà đầu tư nhỏ. Có những quyết định tại doanh nghiệp được thông qua ở tỷ lệ 51% hoặc 65% tổng số cổ phiếu có quyền biểu quyết, nhưng không hẳn hoàn toàn đại diện cho quyền lợi của rất nhiều cổ đông nhỏ lẻ, nên cơ chế cho phép doanh nghiệp tự quyết định nới room bộc lộ sự không hợp lý.
Nhiều mâu thuẫn
Từ những bất cập trên, tại dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán (sửa đổi), Bộ Tài chính và UBCKNN đề xuất không tiếp tục trao quyền cho doanh nghiệp định đoạt tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài như quy định hiện hành.
Với các trường hợp có tỷ lệ sở hữu nước ngoài không vượt quá 49%, quy định mới siết chặt hơn khi bổ sung thêm danh mục ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài, trong khi vẫn giữ nguyên danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
Tuy nhiên, những dự định của cơ quan điều hành đang vướng phải nhiều ý kiến trái chiều từ các chuyên gia, đặc biệt là doanh nghiệp. Một chuyên gia bộ phận pháp chế tại một ngân hàng TMCP cho biết, việc này sẽ ảnh hưởng và tác động lớn đến quyền của cổ đông, vì vậy không nên cản trở quyền định đoạt của doanh nghiệp.
Luật sư Trần Hữu Huỳnh, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cũng cho biết, nguyên tắc hoạt động của các CTCP là đối vốn nên cổ đông lớn có nhiều quyền hơn trong đưa ra quyết định tại doanh nghiệp, trong đó có cả tỷ lệ sở hữu cổ phần áp dụng với các nhà đầu tư nước ngoài. Do đó, việc trao quyền cho Đại hội đồng cổ đông của doanh nghiệp định đoạt tỷ lệ sở hữu nước ngoài là hợp lý.
Ngoài ra, quy định nhà đầu tư nước ngoài sẽ bị hạn chế đầu tư theo nhiều danh mục tại các trường hợp room ngoại không quá 49% sẽ mâu thuẫn với quy định tại Luật Đầu tư sửa đổi sắp được thông qua.
Tại Luật Đầu tư có 37 lĩnh vực có điều kiện hạn chế như viễn thông, tài chính, vận tải... Đặc biệt, danh sách này còn bao gồm 2 nhóm ngành khác là 38 và 39.
Nhóm ngành 38 là nhóm các ngành, lĩnh vực kinh doanh mới chưa tồn tại trên lãnh thổ Việt Nam tại thời điểm Luật này có hiệu lực. Như vậy, quy định mới của Nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán là một cách để hạn chế các ngành nghề kinh doanh mới phát sinh.
Về nhóm ngành 39 phân thành 2 phương án gồm: trường hợp 1 là các, ngành lĩnh vực khác mà Việt Nam chưa cam kết theo Hiệp định GATS-WTO và pháp luật trong nước có quy định về điều kiện tiếp cận thị trường áp dụng riêng với nhà đầu tư nước ngoài; trường hợp 2 cũng quy định như trường hợp 1 nhưng trừ một số ngành cụ thể.
Vì vậy, nhóm ngành 39 nếu không liệt kê cụ thể sẽ dẫn tới việc nhà đầu tư nước ngoài không thể xác định được ngành nghề kinh doanh đầu tư có thuộc danh mục hạn chế hay không.
Linh Đan
