Mường Trai là xã khu vực III của huyện Mường La, có 7 bản và 489 hộ, với 2.118 nhân khẩu, 100% số hộ là đồng bào dân tộc Thái và La Ha, trong đó dân tộc Thái chiếm hơn 90%. Để phục vụ việc xây dựng hồ thủy điện, những năm trước đây, người dân đã hiến toàn bộ đất sản xuất, trong đó 1.340 ha ruộng lúa nước 2 vụ. Sau hiến đất, nhờ việc đầu tư phát triển nuôi cá lồng theo hướng hàng hóa đi liền với việc thành lập và phát triển các THT, HTX đã giúp người dân xã Mường Trai giảm nghèo hiệu quả, bền vững.
Liên kết thành viên, mở rộng quy mô
Anh Lò Văn Phương, Tổ trưởng THT thủy sản Mường Trai, chia sẻ, trước đây, khi mới tích nước lòng hồ bà con chỉ nuôi quy mô nhỏ lẻ, mang tính tự phát, chủ yếu là để phục vụ sinh hoạt gia đình, chưa chú trọng đến việc nuôi cá theo hướng hàng hóa.
Để phát triển bền vững, năm 2018, 22 hộ nuôi cá trong vùng đã bàn bạc liên kết và thành lập THT thủy sản Mường Trai với 50 lồng cá. Tham gia THT, các thành viên được hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, hỗ trợ tìm đầu ra sản phẩm. Hiện, tổ đã phát triển lên 84 lồng cá với sản lượng gần 100 tấn cá các loại/năm, mang lại nguồn thu đáng kể cho các thành viên.
 |
|
Mô hình nuôi cá lồng của THT thủy sản Mường Trai đã đem lại hiệu quả tích cực cho thu nhập của người dân. |
Để cá sinh trưởng phát triển tốt, các thành viên chủ yếu nhập cá giống có trọng lượng lớn, như cá trắm, cá lăng từ 1-1,5 kg/con về thả chỉ sau một năm cá trắm sẽ đạt trọng lượng từ 2,5-3,5 kg/con; cá lăng đạt trọng lượng từ 2-4 kg. Thức ăn cho cá chủ yếu tận dụng thức ăn có sẵn như cỏ, ngô, sắn, cây chuối nên thịt cá săn chắc, thơm ngon và được khách hàng ưa chuộng, được các tư thương đến tận nơi để thu mua.
Hàng năm, các thành viên được Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện mở từ 2-3 lớp tập huấn về cách nuôi, phòng trừ dịch bệnh cho cá, được tham quan các mô hình nuôi cá tiêu biểu. Từ đó, các thành viên biết áp dụng kỹ thuật vào sản xuất nên đàn cá sinh trưởng phát triển tốt.
Anh Phương cho biết thêm, thời gian trước, khi mới phát triển nghề nuôi cá lồng, các hộ chủ yếu nuôi nhỏ lẻ, có quy mô 4-10 lồng, được chăm sóc và nuôi theo phương pháp truyền thống nên năng suất cá thấp, giá thành chi phí cao so với mặt bằng chung, khả năng cạnh tranh hàng hóa có nhiều hạn chế.
Bên cạnh đó, do chủ yếu cung cấp và bán nhỏ lẻ trên địa bàn xã, huyện, bán cho các thương lái địa phương nên đầu ra chưa thực sự ổn định. Từ năm 2018 đến nay, ngoài mở rộng quy mô nuôi, THT còn mở rộng liên kết, tìm kiếm đầu mối tiêu thụ nên cá thương phẩm được bán với giá ổn định, thương lái đến thu mua tại chỗ. Cũng nhờ có đầu mối tiêu thụ ổn định, nhiều thành viên thu nhập ổn định từ 100-200 triệu đồng/năm.
Góp phần giảm nghèo bền vững
Anh Lò Văn Quý, bản Cang Bó Ban kể, khi chưa tích nước lòng hồ thủy điện Sơn La, gia đình tôi chỉ trông vào nương ngô, sắn thu nhập thất thường, mỗi năm trừ chi phí chỉ thu nhập khoảng 20 triệu đồng. Khi lòng hồ tích nước, gia đình bắt đầu làm lồng để nuôi cá, song chủ yếu là phục vụ sinh hoạt gia đình. Đến năm 2018, gia đình tôi tham gia thành viên THT, gia đình đã vay ngân hàng 30 triệu đồng đầu tư làm thêm 4 lồng cá, nâng tổng số lên 5 lồng.
“Tham gia THT, gia đình tôi được chia sẻ kinh nghiệm nuôi, đầu ra cho sản phẩm nên yên tâm lắm, mỗi năm gia đình xuất bán khoảng hơn 1 tấn cá, trừ chi phí thu 80 triệu đồng”, anh Quý nói.
Còn anh Cầm Văn Sâm, bản Lả Mường, có kinh nghiệm nhiều năm nuôi cá, cho biết, gia đình anh đầu tư nuôi cá từ năm 2015 với 6 lồng cá và trồng 5.000 m² cỏ cùng 1.000 khóm chuối làm thức ăn cho cá. Để cá lớn nhanh, ít dịch bệnh, gia đình đã chọn mua giống cá trắm và rô phi ở trong huyện đã thích nghi với môi trường nước sông Đà.
Đồng thời, cho cá ăn đủ lượng, riêng cá trắm mỗi ngày cho ăn 2 lần bằng cỏ và cây chuối, còn đối với cá rô phi cho ăn 3 lần/ngày vào các thời điểm sáng, trưa, chiều bằng cám công nghiệp. Bên cạnh đó, thường xuyên vệ sinh lồng cá hoặc sau khi thu hoạch hết cá lưới sẽ được giặt sạch phơi khô.
 |
|
Đồng bào các dân tộc tỉnh Sơn La hết sức phấn khởi vì mô hình nuôi cá lồng của các HTX, THT đã giúp người dân vươn lên thoát nghèo. |
“Ngoài nuôi cá lồng, gia đình tôi còn dùng lưới ngăn khe núi rộng 1 ha nuôi cá trắm, chỉ sau 2 năm cá sẽ đạt trọng lượng 5 kg/con. Trung bình mỗi năm gia đình xuất bán khoảng 6 tấn cá các loại, mang lại thu nhập trên 250 triệu đồng/năm”, anh Sâm chia sẻ.
Trước những hiệu quả mang lại, các thành viên đang bàn bạc để thành lập HTX gắn kết các thành viên, tạo nhiều cơ hội để trao đổi kinh nghiệm, được tham gia các lớp tập huấn về nuôi trồng thủy sản, mở rộng thị trường, đặc biệt là tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm, góp phần nâng cao thu nhập cho các thành viên.
Để hỗ trợ bà con nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí đầu tư, ổn định cuộc sống, chính quyền địa phương thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn hướng dẫn kỹ thuật nuôi cá lồng, tổ chức các lớp tham quan học hỏi những mô hình kinh tế hiệu quả trên địa bàn huyện, tỉnh, đồng thời khuyến khích người dân trồng thêm cỏ voi để chủ động nguồn thức ăn cho cá.
Ngoài ra, địa phương cũng hỗ trợ mỗi hộ gia đình 5 triệu đồng/lồng cá. Đây là điều kiện để mọi người đầu tư hệ thống lồng cá kiên cố bằng sắt, tăng thời gian sử dụng, giảm chi phí đầu tư và tiết kiệm chi phí sửa chữa thường xuyên, đồng thời khuyến khích, tạo điều kiện cho người dân phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa, từng bước hình thành các chuỗi giá trị, giải quyết những khó khăn cho người dân trong quá trình nuôi cá lồng.
Tính riêng năm 2020, sản lượng cá của Mường Trai đạt gần 100 tấn, doanh thu đạt khoảng 7 tỷ đồng. Năm 2020, thu nhập bình quân đạt trên 32 triệu đồng/người/năm; tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 11,86%, đời sống vật chất tinh thần của nhân dân các dân tộc tại địa phương không ngừng được cải thiện.
Có thể thấy mô hình nuôi cá lồng đã mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế ở Mường Trai khi tạo việc làm cho lao động địa phương và góp phần nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo bền vững. Đây cũng là điều kiện góp phần đưa xã Mường Trai là xã thứ 3 của huyện Mường La và là xã thứ 38 của tỉnh Sơn La được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2020 vừa qua.
Phạm Duy
Bài cuối: Đưa thương hiệu "cá sông Ðà Sơn La" vươn xa
