Ở Văn Yên, nhờ có quế, tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào DTTS nơi đây đã giảm mạnh theo từng năm, số hộ khá và giàu tăng nhanh. Cây quế thực sự đã và đang mang đến những mùa xuân ấm no cho người Dao và đồng bào các dân tộc nơi đây.
Làm giàu từ quế sạch
Tại xã Đại Sơn, một trong những vùng trọng điểm về cây quế của huyện Văn Yên giờ đây đang ngày càng thay da, đổi thịt. Nơi đây chủ yếu là người dân tộc thiểu số như Dao, Tày, Mông... trong đó người Dao chiêm 72% dân số, nhưng mấy năm nay, nhiều gia đình đã giàu lên, thậm chí tậu cả xe hơi nhờ cây quế. Ở đây người Dao có tục lệ mỗi khi con cái lấy vợ, gả chồng thì cha mẹ thường dành cho một vài đồi quế làm của hồi môn.
Nhờ có quế, tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào DTTS nơi đây đã giảm mạnh theo từng năm, số hộ khá và giàu tăng nhanh. |
Ông Đăng Kim Thanh, trú tại thôn 1, xã Đại Sơn, một hộ trồng quế lâu năm trong xã cho hay, ở đây nhà nào cũng trồng quế. Ngày xưa chỉ trồng nhỏ lẻ, rồi phát triển thành nương, thành đồi. Khoảng 10 năm nay, nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật trong canh tác, đã rút ngắn thời gian đến tuổi khai thác cây quế từ 10 - 20 năm sau khi trồng xuống còn 7 - 8 năm.
Theo ông Thanh, Quế đặc sản thì độ chục năm là cho thu hoạch vỏ, càng để lâu thì vỏ càng dày và tinh dầu nhiều hơn. Lợi thế của cây quế là ngoài bán quế vỏ, thì toàn bộ cây quế đều được sử dụng như lá, cành, ngọn, được thu mua làm tinh dầu, thân cây sau khi bóc mỗi khối gỗ bán được giá hơn 1,4 triệu đồng. Còn nếu thu hoạch trắng thì mỗi ha thu về khoảng 600 triệu đồng, đây là nguồn thu không hề nhỏ mà nhiều người ao ước.
“Gia đình tôi cũng đã đầu tư làm vườn ươm quế giống, trung bình mỗi năm gieo ươm trên 5 vạn bầu quế giống, xuất bán cho bà con trong thôn, xã. Nhờ trồng quế hữu cơ và gieo ươm giống quế, gia đình tôi thoát nghèo, vươn lên khá giả trong thôn…”, ông Thanh khoe.
Ông Triệu Toàn Phú, người dân tộc Dao ở thôn Khe Mạ, xã Phong Dụ Thượng chia sẻ, năm 2019, giá bán vỏ quế khô là 40.000 đồng/kg. Năm nay, gia đình tham gia nhóm trồng quế theo quy trình hữu cơ, được một doanh nghiệp thu mua toàn bộ sản phẩm với giá 65.000 đồng/kg, cao gấp rưỡi so với khi bán cho thương lái. Vụ thu hoạch vừa rồi, gia đình tỉa những cây đã to, bán vỏ quế được lợi nhuận 180 triệu đồng. Ông Triệu Toàn Phú cho biết thêm: “Trồng quế theo quy trình sạch, yêu cầu không được bón phân, không được sử dụng thuốc diệt cỏ hay bất cứ hóa chất nào. Cây quế cũng không được tưới nước mà phải dựa hoàn toàn vào nước mưa, phải ghi chép nhật ký từng ngày chăm sóc để làm tài liệu cho cán bộ dự án thực hiện thủ tục xin cấp chứng nhận sản phẩm”.
Cũng giống như gia đình ông Triệu Toàn Phú, gia đình anh Phạm Văn Bắc, thôn Đoàn Kết, xã Xuân Ái, đã từ lâu không sử dụng đến thuốc trừ sâu, phân bón. Toàn bộ diện tích 20ha quế, từ 3 - 20 năm tuổi gia đình anh chỉ phát cỏ, không bón phân tổng hợp. Theo anh do đất ở đây tốt nên mỗi khi trồng quế chỉ cần phát sạch cỏ rồi đốt, sau đó tiến hành trồng quế, cây quế cứ thế mà phát triển. Đối với quá trình khai thác, sau khi bóc quế từ trên đồi về thì phải phơi trên giàn cao hoặc sân sạch, không gần những khu vực có phân hóa học, thuốc hóa học, thuốc trừ sâu. Việc sản xuất quế an toàn, hữu cơ sẽ có giá bán ổn định và cao hơn so với quế thường.
“Vàng xanh” vùng đất Văn Yên
Ông Lê Hoàn, Chủ tịch UBND xã Đại Sơn cho biết, quế là cây trồng đặc thù lâu năm ở địa phương, được nhiều thế hệ người dân gieo trồng, nhưng phát triển nhất là từ thời điểm năm 1985 đến nay. Diện tích tự nhiên của xã Đại Sơn là 8.100ha, với diện tích đất có khả năng trồng quế là 3.117 ha, trong đó diện tích đã trồng là 2.500ha.
Trung bình mỗi năm tại đây trồng mới thêm 150 ha. Hiện gần 100% người dân Đại Sơn đều trồng quế. Mỗi năm thu hoạch khoảng 700 tấn, thu về xấp xỉ 40 tỷ đồng. Nhờ cây quế mà nhiều gia đình đã dần thoát nghèo và vươn lên làm giàu, thu nhập bình quân đầu người khoảng 40 triệu đồng mỗi năm.
Các HTX đi vào hoạt động đã tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động giúp xóa đói, giảm nghèo cho đồng bào DTTS nơi đây. |
“Hiện nay Đại Sơn đang phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa và tạo ra sản phẩm sạch, hữu cơ gắn với việc phát triển vùng nguyên liệu với công nghiệp chế biến. Xã tiếp tục mời gọi các HTX, nhà đầu tư cùng tham gia mô hình liên kết theo chuỗi giá trị. Từ đó, nâng cao thu nhập cho thành viên, người lao động, tạo thêm nhiều việc làm cho lao động địa phương nhất là bà con đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây”, ông Lê Hoàn chia sẻ.
Bà Đinh Thị Thúy Vân, Chủ tịch HĐQT HTX Quế Văn Yên, thị trấn Mậu A cho biết, trong quá trình hoạt động, HTX Quế Văn Yên không ngừng mở rộng sản xuất và đến nay, HTX có 2 cơ sở chế biến, giới thiệu, kinh doanh các sản phẩm của HTX, các sản phẩm liên kết do các HTX, doanh nghiệp trong, ngoài tỉnh cung cấp để quảng bá, tiêu thụ sản phẩm.
Hiện tại, HTX có doanh thu, lợi nhuận tốt, tạo việc làm cho 11 thành viên và hơn 40 lao động thời vụ với mức thu nhập từ 7,5 - 10 triệu đồng/người/tháng. Đây là mức thu nhập cao hơn so với thu nhập khá đối với vùng đồng bào DTTS nơi đây.
Chị Lò Thị Thương, người dân tộc Dao tại thôn Tân Tiến, xã Tân Hòa vui vẻ nói: Từ ngày HTX đi vào hoạt động đã tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương, với các công việc chủ yếu như vào bầu quế, chăm sóc vườn ươm quế, chăm sóc rừng quế và một số công việc khác tại xưởng.
Hiện tại HTX đang từng bước xây dựng cơ sở vật chất và đầu tư trang thiết bị máy móc phục vụ cho việc sản xuất, chế biến.
“HTX cũng tận tình hỗ trợ, hướng dẫn người dân các kĩ thuật về gieo trồng và chăm sóc cây quế hướng đến chất lượng đạt sản phẩm hữu cơ, nhờ đó giá bán ngày càng tăng, gia đình tôi đã có của ăn của để, vươn lên làm giàu từ quế”, chị Thương tâm sự.
Định hướng thành cây trồng chủ lực xóa nghèo
Tính đến nay, huyện Văn Yên hiện có trên 52.000 ha quế phân bổ ở khắp 25 xã, thị trấn. Sản lượng vỏ quế hàng năm khai thác đạt trên 5.000 tấn, tận thu trên 65.000 tấn cành lá và hơn 50.800 m3 gỗ quế, chưng cất tinh dầu quế đạt 300 tấn... mang lại doanh thu lớn và riêng năm 2022, thu nhập từ quế đạt gần 1.000 tỷ đồng.
Văn Yên là huyện có diện tích quế lớn nhất tỉnh và chất lượng quế rất tốt. Từ nhiều năm nay, cây quế trở thành cây trồng chủ lực gắn bó, nuôi sống và giúp hàng nghìn hộ dân của huyện và từng bước vươn lên thoát nghèo, làm giàu. Cùng đó, các hoạt động sản xuất, chế biến sản phẩm quế đã tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hàng nghìn lao động địa phương.
Về hướng phát triển cây quế bền vững, ông Hà Đức Anh, Chủ tịch UBND huyện Văn Yên cho biết, huyện tiếp tục xác định cây quế là một trong những cây trồng mũi nhọn của huyện. Đồng thời, xác định giữ được vùng quy hoạch quế, nhất là những xã được cấp chỉ dẫn địa lý, xây dựng vùng quế hữu cơ để tạo ra những sản phẩm quế tốt nhất, đáp ứng được thị trường cao cấp, tăng cường thu hút đầu tư thu mua, chế biến các sản phẩm quế thêm đa dạng, nhất là các sản phẩm xuất sang thị trường châu Âu. Cùng với đó, huyện lựa chọn giống có chất lượng cao đưa vào nhân giống, cải tạo giống có giá trị kinh tế thấp sang giống có giá trị kinh tế cao hơn.
“Từ sự chủ động của bà con, sự quan tâm của cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương, cây quế đã trở thành cây trồng mũi nhọn của bà con người Dao nói riêng và nhiều địa phương ở Yên Bái nói chung. Quế đã và đang đem đến cuộc sống ấm no, hạnh phúc, mang lại sự sung túc cho người dân vùng cao Văn Yên” ông Hà Đức Anh chia sẻ.
Kim Yến