Bên cạnh mức lương tối thiểu theo tháng như hiện hành, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất từ ngày 1/7 tới sẽ quy định thêm mức lương tối thiểu tính theo giờ, với mức từ 15.600-22.500 đồng/giờ tuỳ theo từng khu vực.
Quá thấp so với thực tế thị trường
Việc có mức lương tối thiểu theo giờ được đánh giá là đúng tinh thần Bộ luật Lao động 2019. Việc này nhằm đảm bảo độ bao phủ để bảo vệ quyền lợi cho người lao động làm việc linh hoạt hoặc không làm trọn thời gian trong ngày. Chẳng hạn, người lao động làm nhiệm vụ thu hái, phân loại nhãn sẽ không làm trọn ngày mà chỉ làm vài tiếng/ngày. Nếu có mức lương tối thiểu theo giờ sẽ giúp bảo vệ quyền lợi một cách cơ bản nhất cho đối tượng này.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến còn băn khoăn mức lương tối thiểu theo giờ được đề xuất đang thấp so với mặt bằng giá cả. Bởi, theo Bộ LĐ-TB&XH, cách tính lương tối thiểu sẽ được xác định dựa trên phương pháp quy đổi tương đương từ mức lương tối thiểu tháng và thời gian làm việc tiêu chuẩn theo quy định của Bộ luật Lao động. Tức là mức lương tối thiểu giờ sẽ được tính bằng cách lấy lương tối thiểu tháng chia cho số ngày và số giờ làm việc và ra kết quả lương tối thiểu giờ.
Một số ý kiến cho rằng mức sàn về lương tối thiểu mà Bộ LĐTB&XH đưa ra là hơi thấp và có phần máy móc. |
Chẳng hạn, số ngày công trung bình/tháng của một lao động là 26 và 1 ngày làm là 8 tiếng thì tổng số giờ trong tháng sẽ là 208. Như vậy, doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn thuộc vùng I với mức lương tối thiểu là 4.680 triệu đồng/tháng thì lương tối thiểu mỗi giờ sẽ là: 4.680 (triệu đồng) : 208 (giờ) = 22.500 đồng/giờ.
Tương tự với cách tính trên, vùng II có mức lương tối thiểu 4,16 triệu đồng/tháng thì lương tối thiểu sẽ là 20.000 đồng/giờ; vùng III, mức lương tối thiểu 3,63 triệu đồng/tháng thì sẽ là 17.500 đồng/giờ; vùng IV với mức lương tối thiểu 3,25 triệu đồng/tháng thì sẽ là 15.600 đồng/giờ. Và mức lương tối thiểu trung bình trên cả nước sẽ là 18.900 đồng/giờ.
Theo Bộ LĐ-TB&XH, cách tính trên phù hợp với điều kiện cụ thể ở nước ta khi lần đầu tiên quy định mức lương tối thiểu giờ, tránh tạo ra sự xáo trộn trong việc trả lương của doanh nghiệp và hạn chế gây ảnh hưởng tiêu cực tới tình hình quan hệ giữa lao động và chủ doanh nghiệp.
Thế nhưng, nhiều người lại cho rằng, mức lương tối thiểu theo giờ tính theo cách trên là thấp hơn rất nhiều so với nhiều ngành nghề như lao công, tạp vụ, tài xế, giúp việc… hiện nay.
Bà Nguyễn Thị Hằng (Hà Nội) cho biết, bà chuyên dọn nhà theo giờ trong 5 năm nay với mức 40.000-60.000 đồng/giờ và làm một lần phải từ 2 giờ trở lên. Còn nếu chủ nhà thuê mỗi tuần chỉ dọn 1 - 2 lần thì giá sẽ cao hơn và rơi vào khoảng 70.000 - 90.000 đồng/giờ, tùy thời lượng và đặc điểm công việc. Công việc đều đều, trung bình mỗi tháng, bà Liên có thu nhập khoảng 5 triệu đồng.
Tương tự, anh Nguyễn Văn Bắc (Hà Nội) làm sửa chữa điện cho các công trình dân dụng, cho biết các chủ thầu trả cho anh 460.000 đồng/ngày, bao ăn trưa 30.000 đồng/bữa. Mỗi ngày làm 10 tiếng, tính trung bình khoảng 48.000 đồng/giờ.
Còn khảo sát trên thị trường, mức lương cho nhân viên bán hàng online làm part-time đang ở mức 25.000-30.000 đồng/giờ (chưa tính thêm phụ cấp ăn và giảm giá khi mua hàng).
Với mức thu nhập này, những người lao động thuộc các ngành nghề trên đều khẳng định rất khó để chi tiêu cho đủ tháng và lo cho gia đình trong bối cảnh giá cả tăng mạnh hiện nay, trong khi mức lương theo giờ thực tế họ nhận được vẫn cao hơn đề xuất của Bộ LĐ-TB&XH.
Và thực tế, khảo sát của Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam vào tháng 4 vừa qua cũng cho thấy hơn 50% người lao động được khảo sát cho biết tiền lương và thu nhập chỉ đủ sống; khoảng 1/4 số lao động phải chi tiêu tằn tiện, kham khổ và khoảng 20% số lao động phải rút bảo hiểm xã hội một lần nhằm trang trải cuộc sống.
Ngay một số chủ doanh nghiệp cũng nhận xét mức lương đề xuất tối thiểu theo giờ của Bộ LĐ-TB&XH là thấp hơn lương thực tế. Ông Nguyễn Quang Anh, Giám đốc Công ty TNHH may mặc Dony, cho biết mỗi giờ, người lao động của doanh nghiệp này được trả 32.000 đồng, làm thời vụ là khoảng 41.000 đồng/giờ, chưa tính tiền ăn trưa.
“Xét trên bình diện chung, mức lương tối thiểu theo giờ từ đề xuất của Bộ còn thấp hơn nhiều so với các công việc làm bán thời gian hiện nay trên thị trường thì người lao động khó gắn bó lâu dài với công việc, trong khi vấn đề lao động với nhiều doanh nghiệp hiện vẫn còn khó khăn”, ông Quang Anh nói.
Cần nâng mức sàn
Thực tế, Việt Nam là nước đi sau trong việc ban hành mức lương tối thiểu theo giờ. Còn trên thế giới, mức lương tối thiểu giờ đã được quy định từ lâu tại nhiều nước và thậm chí còn ở mức khá cao.
Chằng hạn như tại ở Mỹ, mức lương tối thiểu cho lao động phổ thông thấp nhất 12 USD/giờ (280.000 đồng), ở Đan Mạch 12 Euro/giờ (gần 300.000 đồng).
Tại Nhật Bản, đến nay không còn địa phương nào có mức lương tối thiểu theo giờ dưới 800 Yên (khoảng 145.000 đồng) mà hiện là 930 Yên (khoảng 170.000 đồng). Hay ở Úc, lương theo giờ là 20,33 AUD (hơn 330.000 đồng). Tháng 3 vừa qua, Hội đồng Công đoàn Úc đề nghị tăng lên 21,35 AUD/giờ do lạm phát tăng.
Nếu so sánh mức lương tối thiểu giờ ở Việt Nam với các nước trên có vẻ hơi khập khiễng vì trình độ, yêu cầu và môi trường làm việc ở mỗi nước là khác nhau, mức sống khác nhau. Tuy nhiên, có thể nhìn thấy mức lương tối thiểu tháng ở Việt Nam vốn đã thấp, nếu mức lương tối thiểu giờ lại tiếp tục thấp thì người lao động khó có thể bảo đảm đời sống. Khi không bảo đảm được cuộc sống thì đi liền với đó, họ khó yên tâm để hoàn thành và nâng cao được chất lượng công việc. Nhất là khi giá xăng dầu liên tục tăng kéo theo "bão giá" nhiều mặt hàng như hiện nay.
Ông Lê Đình Quảng, Phó Ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, thành viên Hội đồng Tiền lương quốc gia, cũng cho biết tiền lương thấp là một nguyên nhân của những cuộc đình công tập thể.
Việt Nam là nước đi sau về việc đưa ra mức lương tối thiểu theo giờ so với các nước trên thế giới, cách tính lương cần xem xét đến các yếu tố liên quan sao cho phù hợp với thực tế đời sống của người lao động. Chẳng hạn như người lao động ở các thành phố lớn phải trả chi phí thuê nhà trọ, ăn uống, sinh hoạt… đắt đỏ hơn so với các vùng khác.
Một số chuyên gia cũng cho rằng, mức sàn mà Bộ LĐ-TB&XH đưa ra là hơi thấp và có phần máy móc. Bởi theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động và Xã hội, nếu tính thêm hệ số về bảo hiểm, chính sách an toàn lao động… thì mức lương tối thiểu từ 15.600-22.500 đồng/giờ là hơi thấp. “Bộ LĐ-TB&XH nên xem xét nâng mức lương tối thiểu lên 30.000-31.000 đồng/giờ thì phù hợp hơn vì công việc bán thời gian vốn đã không ổn định. Nếu tính như hiện nay thì người lao động vẫn chịu nhiều thiệt thòi”, bà Hương nói.
Có thể thấy, xã hội ngày càng phát triển, đi kèm với đó là nhu cầu về các công việc theo giờ ngày càng tăng. Việc đưa ra mức lương tối thiểu giờ là phù hợp đối với khu vực có lao động quan hệ không ổn định hiện nay. Tuy nhiên, các ngành chức năng cần xem xét cách tính mức lương tối thiểu giờ sao cho phù hợp với thực tế. Bởi, hầu hết các doanh nghiệp hiện nay đều có nhu cầu tuyển dụng lao động có tay nghề nên việc lao động giá rẻ không còn là lợi thế. Trong khi các nước thường tính lương tối thiểu giờ cao hơn lương tối thiểu tháng, bởi tính chất công việc làm theo giờ vốn không ổn định nên doanh nghiệp thường đỡ được rất nhiều chi phí.
Tùng Lâm