Thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn còn nhiều thách thức lớn

Ngày 16/8, tại Hội thảo "Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp hướng tới chuyên nghiệp, bền vững”, các chuyên gia cho rằng, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam quá nhỏ bé, chưa xứng tiềm năng. Đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và Bộ Tài chính cho biết đang nghiên cứu sửa đổi loạt quy định liên quan lĩnh vực này.

TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện đào tạo và nghiên cứu BIDV, nhận định thị trường trái phiếu năm 2023 và 2024 đã phục hồi so với năm 2022 – năm được đánh giá là “kinh khủng nhất” của thị trường trái phiếu từ trước đến nay.

Thị trường TPDN được kỳ vọng phục hồi tích cực hơn nữa trong những tháng cuối năm 2024, trong bối cảnh kinh tế vĩ mô được dự báo khả quan, lạm phát trong tầm kiểm soát. 

Mặc dù đã có những dấu hiệu cải thiện, nhưng các chuyên gia cho rằng sự tăng trưởng của thị trường trái phiếu vẫn còn chậm, nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn về dòng tiền và sản xuất kinh doanh nên tình hình chậm trả nợ gốc, lãi trái phiếu vẫn còn xảy ra.

Trong 7 tháng đầu năm có 183 đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ thành công, tổng giá trị huy động 174.000 tỷ đồng, tăng 2,78 lần so với năm 2023.

Ông Lực cho biết xu hướng mua lại TPDN cũng đã giảm dần, với khoảng hơn 38,4 nghìn tỷ đồng TPDN đã được mua lại trước hạn trong nửa đầu năm 2024, giảm 64% so với cùng kỳ.

Đồng thời, theo Vụ Phát triển thị trường chứng khoán (Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước), năng lực của các tổ chức trung gian còn hạn chế. Chất lượng cung cấp dịch vụ của các tổ chức cung cấp dịch vụ trên thị trường còn chưa cao: như có hiện tượng lách quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, không cung cấp đầy đủ thông tin về TPDN, mời chào nhà đầu tư chuyển tiền gửi tiết kiệm sang mua TPDN, sản phẩm tiết kiệm linh hoạt…

“Mặc dù cơ quan chức năng đã tăng cường công tác quản lý, giám sát trên thị trường, xử lý nghiêm minh những sai phạm như vụ việc Ngân hàng SCB và Vạn Thịnh Phát, Tập đoàn Tân Hoàng Minh, tuy nhiên thị trường vẫn chưa thật sự hồi phục, thanh khoản chưa cải thiện nhiều, niềm tin nhà đầu tư vẫn còn suy giảm”, ông Tô Trần Hòa, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường chứng khoán cho hay.

Bên cạnh đó, hiện còn thiếu các tổ chức trung gian, độc lập đủ uy tín tham gia vào quá trình xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp, định giá TPDN; một số TPDN thanh khoản thấp gây khó khăn cho nhà đầu tư khi cần bán trái phiếu trước hạn để thu hồi vốn.

Ở thời điểm hiện tại, các chuyên gia nhìn nhận quy mô thị trường TPDN vẫn còn nhỏ bé (gần 10% GDP) nếu so sánh với ASEAN (khoảng 26-54% GDP), Hàn Quốc (97% GDP)… và còn xa mục tiêu đề ra. Theo mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu được Chính phủ phê duyệt, quy mô thị trường đến năm 2025 đạt 20% GDP và đến năm 2030 đạt 30% GDP.

Để thị trường TPDN trở thành kênh đầu tư hấp dẫn và là kênh dẫn vốn cho doanh nghiệp, ông Tô Trần Hòa cho rằng cần tập trung thúc đẩy việc chào bán TPDN ra công chúng gắn với niêm yết.

Đồng thời, cần khuyến khích các doanh nghiệp phát hành đa dạng các loại trái phiếu phù hợp với nhu cầu huy động vốn; phát triển các sản phẩm TPDN cho mục tiêu thực hiện dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) nhằm thúc đẩy huy động vốn cho phát triển cơ sở hạ tầng; vận hành thị trường thứ cấp TPDN riêng lẻ cho các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp nhằm tăng tính thanh khoản, tính minh bạch của thị trường.

Các chuyên gia cũng đề xuất, cần tăng cường vai trò và trách nhiệm của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm trên thị trường TPDN, tiến tới yêu cầu doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải được xếp hạng tín nhiệm, hình thành thói quen và thông lệ sử dụng kết quả xếp hạng tín nhiệm khi phát hành, đầu tư TPDN.

Đặc biệt, quan trọng nhất, phải tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý liên quan như các quy định về phát hành trái phiếu riêng lẻ theo hướng khuyến khích doanh nghiệp phát hành TPDN riêng lẻ chỉ cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là tổ chức, rà soát quy trình, thủ tục và pháp lý để khuyến khích các doanh nghiệp chào bán trái phiếu ra công chúng.

Ông Hoàng Văn Thu, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, sắp tới, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ trình sửa Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán. Mới đây, Quốc hội đã cho phép và Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu xây dựng dự án một luật sửa 7 luật thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tài chính, trong đó có Luật Chứng khoán.

Theo đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ nghiên cứu và thiết kế để phát triển thị trường TPDN một cách chuyên nghiệp, bền vững, tăng cường các nội dung về xếp hạng tín nhiệm trong các nghiệp vụ phát hành; sự hiện diện của đơn vị tư vấn trong quá trình lập hồ sơ, đánh giá hồ sơ; tăng cường tính tự chịu trách nhiệm của chủ thể tham gia như đơn vị tư vấn, xếp hạng tín nhiệm.

Nhìn từ góc độ chuyên gia, TS. Cấn Văn lực cho rằng, ngoài nâng cao chất lượng hệ thống các tổ chức xếp hạng tín nhiệm, thị trường thứ cấp tập trung, cơ sở thông tin - dữ liệu về thị trường trái phiếu, về nhà đầu tư, tài sản đảm bảo... thì phải nâng cao chất lượng nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, bản thân doanh nghiệp, tổ chức phát hành cũng cần đa dạng hóa nguồn vốn; quan tâm quản lý rủi ro; chủ động xếp hạng tín nhiệm, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp, thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính, tăng cường công khai minh bạch, quan tâm tăng trưởng xanh, tài chính xanh.

Thanh Hoa