Xuất khẩu nỗ lực vượt những 'cơn gió ngược'

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên.

Nhìn lại xuất nhập khẩu năm 2023 tuy chưa đạt được những con số cao nhưng vẫn là một nỗ lực lớn trong bối cảnh kinh tế toàn cầu khó khăn, lạm phát tăng cao, thậm chí còn có kỳ tích lần đầu đạt được như xuất siêu kỷ lục cao nhất trong nhiều năm qua. Xin Bộ trưởng có thể nói rõ hơn về vấn đề này?

Như chúng ta đã biết, tình hình chính trị, kinh tế thế giới năm 2023 biến động phức tạp, nhanh chóng, khó lường; thương mại toàn cầu suy giảm, chỉ tăng 0,8%, giảm một nửa so với mức dự báo 1,7% của WTO do phải đối mặt với nhiều sức ép từ những biến động ngày càng phức tạp, căng thẳng địa chính trị và địa kinh tế trên thế giới. Tình hình lạm phát ở nhiều nước tuy đã giảm nhưng vẫn “neo” ở mức cao, dẫn tới xu hướng tiết kiệm chi tiêu, mua sắm tại một số thị trường tiêu thụ lớn như Mỹ, EU... Việc Trung Quốc mở cửa trở lại cũng tạo nhiều áp lực cạnh tranh đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Ở đây, tôi muốn phân tích thêm, những khó khăn này không phải chỉ có từ đầu năm 2023 mà thực chất đã tiềm ẩn từ các tháng cuối năm 2022. Tuy nhiên, khi chúng ta khép lại năm 2022 với kim ngạch xuất khẩu đạt trên 371 tỷ USD, tăng 10,6% so với năm trước thì có một số đánh giá khá lạc quan về triển vọng của năm 2023, nhưng tập thể Ban cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Công Thương đã sớm phát hiện ra vấn đề, chủ động chỉ đạo cho các đơn vị chức năng, đặc biệt là hệ thống thương vụ sớm có những nghiên cứu, đánh giá để nắm bắt các biến động tại các thị trường trọng điểm.

Từ đó, Bộ Công Thương đã sớm có sự nhận diện, dự báo đúng và chính xác những khó khăn của kinh tế thế giới ngay từ những ngày đầu 2023 để góp phần tham mưu cho Chính phủ kịp thời sớm xây dựng các kịch bản ứng phó một cách chủ động, linh hoạt.

Chúng ta còn nhớ, tại "Hội nghị thúc đẩy sản xuất tiêu dùng trong nước và mở rộng thị trường xuất khẩu năm 2023", một trong những chỉ đạo quan trọng của Thủ tướng Phạm Minh Chính là yêu cầu ngành Công Thương quán triệt tinh thần "trong nguy có cơ" để thúc đẩy, mở rộng thị trường xuất khẩu.

Quán triệt nghiêm túc chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, năm 2023, công tác phát triển thị trường được ngành Công Thương triển khai theo cả bề rộng và chiều sâu. Đơn cử, trong lĩnh vực xúc tiến thương mại, cùng với những sự kiện hội chợ, kết nối giao thương được phủ sóng trong nước và tại các thị trường trọng điểm ở nước ngoài như Trung Quốc, Thái Lan, châu Âu… công tác giao ban Thương vụ đã có nhiều đổi mới mang tính đột phá; bám sát các chủ trương lớn nhưng cũng hết sức cụ thể.

Nhờ những giải pháp kịp thời và tích cực tranh thủ cơ hội từ sự phục hồi của các thị trường lớn, truyền thống, hoạt động XK của nước ta được duy trì và đẩy mạnh. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm ước đạt 683 tỷ USD, trong đó XK ước đạt 355,5 tỷ USD, nhập khẩu ước đạt 327,5 tỷ USD.

Bộ trưởng có thể chia sẻ cụ thể về câu chuyện chủ động mà ngành Công Thương đã làm được trong tận dụng cơ hội xuất khẩu?

Tôi có thể lấy ví dụ về việc chọn thị trường Trung Quốc là điểm đột phá. Ngay từ đầu năm 2023, Bộ Công Thương đã chỉ đạo để các cơ quan chức năng, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng, nắm bắt tốt cơ hội khi Trung Quốc chấm dứt chính sách Zero-Covid và mở cửa nền kinh tế. Bên cạnh đó, các Cục, Vụ chức năng của Bộ Công Thương cũng theo sát, đảm bảo tiến độ thông quan hàng hóa nông sản tại các cửa khẩu khu vực phía Bắc sau Tết Nguyên đán; phối với các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh hoạt động XK chính ngạch.

Đồng thời phối hợp chặt chẽ với Bộ NN&PTNT đàm phán với Trung Quốc mở cửa thêm thị trường XK cho các mặt hàng rau quả khác như bưởi da xanh, dừa tươi, bơ, dứa, vú sữa, chanh, dưa lưới; nâng cao hiệu quả và điều tiết tốt tốc độ thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu tại khu vực cửa khẩu biên giới Việt Nam - Trung Quốc, đặc biệt là các mặt hàng nông sản, thủy sản; chuyển nhanh, chuyển mạnh sang XK chính ngạch.

Kết quả là chúng ta đã khai thông hiệu quả hoạt động XK sang Trung Quốc, hàng hóa cơ bản không bị ách tắc, kể cả lúc cao điểm thời vụ, góp phần gia tăng kim ngạch XK sang thị trường Trung Quốc - đối tác thương mại lớn nhất của nước ta.

Ngoài thị trường Trung Quốc, chúng ta đã thực hiện tốt đa dạng hóa thị trường trong bối cảnh xuất khẩu sang các thị trường lớn đều sụt giảm; kim ngạch XK sang các nước châu Phi, Đông Âu, Bắc Âu, Tây Á tăng; mức suy giảm XK tại một số thị trường chủ lực tiếp tục được thu hẹp đáng kể.

Nhìn tổng thể, cơ cấu hàng hóa XK của chúng ta năm 2023 tiếp tục cải thiện theo chiều hướng tích cực, giảm hàm lượng XK thô, tăng XK sản phẩm chế biến, sản phẩm công nghiệp, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Năm 2024 là năm được đánh giá là vẫn còn tiềm ẩn rất nhiều những kịch bản khó lường. Vậy, Bộ Công Thương sẽ có giải pháp gì để khơi thông thị trường?

Đúng vậy! 2024 là năm có ý nghĩa quyết định đến kết quả thực hiện các mục tiêu Kế hoạch 5 năm (2021-2025) trong bối cảnh được dự báo tiếp tục có nhiều khó khăn, thách thức, bởi nền kinh tế nước ta có độ mở lớn, phụ thuộc nhiều vào xu hướng chung toàn cầu, trong khi tình hình quốc tế tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; kinh tế thế giới tuy có phục hồi nhưng còn chậm và tiềm ẩn nhiều yếu tố bất định, rủi ro.

Trong bối cảnh đó, ngành Công Thương tiếp tục đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế; chủ động tham mưu khai thác các cơ hội từ quan hệ đối ngoại với các nước lớn để đón đầu làn sóng dịch chuyển đầu tư các ngành trọng điểm sang nước thứ 3 của các tập đoàn đa quốc gia, nhất là trong lĩnh vực mà nước ta đang có nhu cầu và lợi thế.

Đồng thời, tiếp tục phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài trong công tác hỗ trợ các địa phương, doanh nghiệp khai thác hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam là thành viên để đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và đẩy mạnh XK.

Cùng với đó, ngành Công Thương chú trọng đổi mới công tác xúc tiến thương mại, kết hợp chặt chẽ giữa thương mại truyền thống với hiện đại, thương mại điện tử, kinh tế số nhằm khai thác hiệu quả thị trường nội địa còn nhiều tiềm năng.

Thy Lê