 |
|
TS. Nguyễn Đình Cung, Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng |
TS. Nguyễn Đình Cung nói rằng, trong năm 2020, bên cạnh vấn đề được chia sẻ nhiều nhất là ảnh hưởng của dịch COVID-19, thì một trong những cụm từ được nói đến nhiều nhất cũng chính là "cơ hội". Cơ hội có rất nhiều, đó có thể là từ các Hiệp định thương mại tự do, từ làn sóng dịch chuyển vốn đầu tư nước ngoài...
COVID-19 đã làm đảo lộn mọi kịch bản tăng trưởng
Từ góc nhìn của một nhà nghiên cứu kinh tế, ông thấy rằng biến cố COVID-19 đã tác động thế nào tới phát triển kinh tế Việt Nam trong năm 2020?
- Tôi còn nhớ cuối năm 2019, cũng vào dịp này đất nước đang ở đỉnh cao của sự hứng khởi. Tất cả dự báo trong nước và quốc tế đều cho thấy năm 2020, phát triển kinh tế Việt Nam sẽ thành công hơn 2019.
Tuy nhiên, sau Tết Nguyên đán, Việt Nam phát hiện một số ca mắc dịch COVID-19 từ Vũ Hán (Trung Quốc). Tại thời điểm đó, Bộ KH&ĐT và anh em tư vấn bắt đầu đánh giá tác động của dịch bệnh tới nền kinh tế và giải pháp ứng phó.
Lúc đó, tầm nhìn đánh giá chỉ từ Vũ Hán, dự kiến quý I kết thúc dịch. Kịch bản quý I tăng trưởng thấp, quý II vẫn thấp, quý III, IV cao hơn và chúng ta đạt tăng trưởng cả năm 6,8%.
Song dường như những diễn biến sau đó, tất cả đã nằm ngoài dự đoán của Việt Nam, đỉnh điểm của dịch là Việt Nam phát hiện bệnh nhân số 17 mắc bệnh khi du lịch từ châu Âu. Đến khi đó, chúng ta thay đổi hoàn toàn suy nghĩ là dịch chỉ có thể lây từ Vũ Hán sang mà nó đã bùng phát ở châu Âu, Mỹ.... Thời điểm này, chúng ta hiểu rằng tác động của dịch COVID-19 tới nền kinh tế có thể nghiêm trọng hơn rất nhiều, những quyết định khó khăn như đóng cửa đường bay, giãn cách xã hội đã được thực hiện.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam vẫn là một trong số ít quốc gia giữ được mức tăng trưởng dương? Lý do gì đã giúp chúng ta làm được điều đặc biệt này?
- Năm 2020, GDP Việt Nam chỉ tăng 2,91% nhưng có thể chấp nhận được bởi nhiều yếu tố. Trong đó, phải kể tới như việc kiểm soát dịch bệnh COVID-19 ở Việt Nam rất thành công. Khi mình thành công, hoạt động sản xuất, lưu thông trong nước bình thường. Đây là điểm cốt tử đầu tiên để giúp Việt Nam là một trong số ít quốc gia trên thế giới tăng trưởng dương.
Đặc biệt, khác với 10 năm trước, chúng ta vẫn giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, an toàn hệ thống tài chính, tạo niềm tin cho người dân, DN trong nước.
Nói về kết quả năm 2020 không thể không nhắc tới thành tích XK ấn tượng, tăng trưởng 6,5% mặc dù thương mại toàn cầu bị tác động nghiêm trọng bởi dịch bệnh. Những tháng cuối năm, đơn hàng XK quay lại rất nhiều.
Đất nước cần nhiều doanh nhân và tri thức
Xuất khẩu là thành tích đáng ghi nhận song một con số cần lưu ý là DN FDI chiếm hơn 72% thị phần? Ông suy nghĩ vấn đề này ra sao?
- Mấy năm vừa qua, XK DN trong nước tăng trưởng cao hơn khối FDI, nhưng năm nay DN trong nước lại giảm. Nguyên nhân có thể là vì DN FDI XK tăng mạnh là do họ đã tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu nên mức độ ảnh hưởng ít hơn.
Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh không phải vì COVID-19 hay không mà nền kinh tế Việt Nam mới phụ thuộc khá nặng vào đầu tư nước ngoài. Đây là thực trạng đã kéo dài nhiều năm, dẫn đến tính dễ tổn thương của nền kinh tế cao, khả năng chống chịu của nền kinh tế cũng bị suy giảm. Thậm chí đang có tình trạng ở một số địa phương, nếu DN nước ngoài rút đi thì chẳng còn gì, công nhân thất nghiệp và để lại hệ quả về xã hội tương đối lớn.
Tuy vậy, muốn phát triển DN trong nước, tôi xin nhắc lại là không phải ngăn chặn đầu tư nước ngoài mà cần khuyến khích DN trong nước lớn lên.
Vậy làm sao để DN trong nước lớn lên, liên kết được với khối ngoại, thưa ông?
- Chúng ta phải đặt câu hỏi là tại sao DN tư nhân trong nước không muốn lớn, chưa sẵn sàng để lớn. Mà một khi không lớn thì sẽ không muốn nhận chuyển giao công nghệ từ FDI. Nếu thực tế, DN cần lớn mạnh, chính bản thân họ sẽ đi tìm khắp nơi để mua công nghệ.
Đặc biệt, chúng ta phải tạo ra những thay đổi về thể chế mang tính nền tảng. Ví dụ, mỗi một thay đổi của Luật DN 1999 đã thay đổi diện mạo của khu vực kinh tế tư nhân, sự phát triển kinh doanh. Chúng ta cần nhiều thay đổi nền tảng như Luật DN 1999.
Bên cạnh đó, Nhà nước đừng quản lý DN theo tư duy "thanh kiểm tra", hệ thống tòa án phải nâng lên thành công cụ đáng tin cậy giải quyết tranh chấp.
Đồng thời, chúng ta cũng đừng hiểu sai lầm về hậu kiểm. Nó không phải cho làm trước thanh tra sau mà người dân, DN phải được tự do làm. Nhà nước nên sắp xếp DN thành nhiều nhóm: đỏ, xanh, vàng; theo đó chỉ tập trung giám sát vào nhóm nhiều rủi ro.
Hay gói hỗ trợ DN vừa qua dù được đánh giá là kịp thời, toàn diện nhưng triển khai quá chậm do đặt ra nhiều điều kiện vô lý.
Dưới tác động của đại dịch, DN tư nhân Việt Nam cũng đã rất chủ động để vượt khó, họ thay đổi vì sự sống còn của chính mình, vì đảm bảo công ăn việc làm của người lao động. Vì vậy, nhà nước phải tạo thuận lợi để DN hoạt động, nhìn thấy xu hướng nào là rủi ro cho DN thì phải cảnh báo, đỡ cho người ta. Những gì người ta không biết thì hỗ trợ cho người ta.
Hỗ trợ DN phải nhanh như chống dịch
Cụm từ cơ hội được nói nhiều trong năm 2020, với ông cơ hội của Việt Nam sẽ là gì? Chúng có thể đạt được mức tăng trưởng ấn tượng trong 2021?
- Tôi là người ít khi nói cơ hội - bởi đây là thứ xa xỉ, chỉ khi nào chúng ta vượt qua thách thức thì mới nói được cơ hội. Thời gian qua, chúng ta nói nhiều về cơ hội từ Hiệp định EVFTA, nhưng cơ hội đó dành cho ai. Tôi nhớ lại khi Việt Nam gia nhập WTO, mọi người trong một không khí rộn ràng, nhưng cơ hội đó dành cho ai. DN FDI đã biết chớp lấy thời cơ đó để đẩy mạnh XK. Và Hiệp định EVFTA cũng tương tự như thế, chúng ta phải vượt qua thách thức thì mới tận dụng được cơ hội. Mở ra Hiệp định FTA là mở cửa thị trường trong nước cho người nước ngoài về đầu tư. Muốn trao cơ hội cho người Việt Nam thì thì trước hết chúng ta phải giúp cho người Việt Nam đủ năng lực vượt qua thách thức.
Còn về triển vọng tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, tôi tin rằng tình hình phát triển kinh tế của chúng ta năm 2021 sẽ tốt hơn 2020. 2021 chúng ta có thể đạt mục tiêu tăng trưởng cao hơn từ 7-7,5%.
Tuy nhiên, Việt Nam cần có chương trình phục hồi kinh tế, trong đó nên nhấn vào gói kích thích kinh tế. Gói kích thích kinh tế để huy động thêm nguồn lực, tạo ra nền kinh tế năng động hơn, đáp ứng được với cả nhiệm kỳ, chứ không chỉ tập trung hỗ trợ DN khó khăn.
Chúng ta tập trung nhiều hơn, cần tăng thêm "lửa" cho cải cách, cải thiện môi trường kinh doanh. Không chỉ cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh mà thực hiện cải cách tạo ra nền tảng cho việc nâng cấp mức độ thị trường của nền kinh tế.
Ngoài việc cải cách thủ tục hành chính, trọng tâm cải cách nhấn mạnh vào xây dựng phát triển các loại thị trường nhân tố sản xuất, thay đổi cách thức phân bổ nguồn lực nhà nước theo cơ chế thị trường.
Nếu để nói ngắn gọn về điều ông tâm huyết, gửi gắm tới doanh nghiệp, Chính phủ trong năm 2021 sẽ là gì, thưa ông?
- Tôi mong rằng Chính phủ sẽ kiên định mục tiêu và linh hoạt xử lý vấn đề như chống dịch. Trong quá trình xử lý những vướng mắc mà DN gặp phải đừng để quá dài, quá lâu, quá cứng nhắc. Hãy hỗ trợ DN nhanh như chống dịch COVID-19, một cuộc họp xong ra chỉ thị, mọi người tuân thủ thực hiện. Điều hành trong bối cảnh "bình thường mới" là kiên định mục tiêu, linh hoạt trong xử lý, học cách quản lý như chống dịch.
Còn DN, thực ra tôi không lo lắm vì sở dĩ họ đã luôn cố gắng. Nhưng DN hãy biết chớp thời cơ bằng việc tự đổi mới, tìm phương thức kinh doanh mới, tiến hành chuyển đổi số. DN to hay nhỏ đều có thể chuyển đổi số. Hãy chuyển đổi số từ những công việc nhỏ, từ những việc mình cần.
Xin cảm ơn ông!
Lê Thúy (thực hiện)
