Chính vì thiếu vốn sản xuất, phải trả tiền gốc và lãi vay nên phần lớn nông dân phải bán lúa ngay sau khi thu hoạch, mà đa phần là bán lúa tươi.
Theo kết quả điều tra của Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trên 1.600 nông hộ ở 4 tỉnh: An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang và Trà Vinh cho thấy trong vụ Đông Xuân có đến 70,5% số hộ bán lúa tươi, vụ Hè Thu là 73,4% và vụ thu đông là có hơn 80% số hộ bán lúa tươi.
Hiện có 2 vấn đề quan trọng đang ảnh hưởng trực tiếp lên người trồng lúa ở ĐBSCL là nhu cầu vốn sản xuất và lò sấy lúa công nghiệp. Trên thực tế, nhu cầu vốn để sản xuất của khoảng 1,5 triệu hộ trồng lúa ở ĐBSCL là rất lớn, nhưng vì chưa được quan tâm đúng mức, nên lâu nay, việc thiếu vốn sản xuất đã trở thành căn bệnh trầm kha của bà con nơi đây. Theo khảo sát của Viện Lúa ĐBSCL, những hộ nông dân thường xuyên vay ngân hàng và vay tự do bên ngoài lên đến 63,5%, với số lượng tiền vay từ 15 - 40 triệu đồng/hộ, chỉ có 36,5% số hộ là sản xuất với vốn tự có.
Những hộ có đủ điều kiện được vay vốn ngân hàng sẽ phải trả lãi suất tiền vay từ 1,4 - 1,6%/tháng, nhưng thông thường, thời gian vay vốn của những hộ nông dân này ở ngân hàng là rất ngắn, chỉ được vay từ 3 - 4 tháng, nên sau khi thu hoạch lúa xong là phải trả nợ ngân hàng cả tiền gốc lẫn tiền lãi.
Riêng những hộ nông dân vay tự do bên ngoài thì có thể vay thời gian bao lâu tuỳ ý, nhưng phần lớn bà con không dám vay với thời gian dài, mà chỉ vay từ 3 - 4 tháng, vì lãi suất quá cao (từ 3 - 5%/tháng), gấp 2 lần lãi vay ngân hàng, sau khi thu hoạch lúa xong là mau chóng bán sản phẩm để trả nợ tiền vay đầu tư!
Theo ông Trần Trọng Hiếu - chủ cửa hàng bán vật tư nông nghiệp ở huyện Phú Tân, tỉnh An Giang, mỗi một vụ lúa, cửa hàng bán chịu tiền phân bón và thuốc trừ sâu cho nông dân trung bình từ 2 - 3 tỷ đồng, đến khi bán lúa xong, bà con mới trả, mỗi bao phân ure bán trả chậm sẽ được cộng thêm 30.000 đồng/bao so với giá bán tiền mặt tại thời điểm đó, còn đối với thuốc trừ sâu thì cộng tỷ lệ tiền vốn, tương đương với lãi suất 3%/tháng.
Việc phải đi vay vốn ngân hàng và vay tự do bên ngoài tạo nguồn vốn phục vụ sản xuất lúa đã làm ảnh hưởng và gây khó khăn không ít đến thu nhập của bà con. Có hộ muốn giữ lúa đợi đến khi có giá mới bán, nhưng không thể trì hoãn được vì đang cần tiền để trả nợ. Do vậy, hầu hết hộ trồng lúa sau khi thu hoạch xong phải nhanh chóng bán lúa lấy tiền trả nợ vay và trang trải cuộc sống của gia đình, với số vốn còn lại nhỏ nhoi dùng phục vụ cho vụ lúa kế tiếp, mặc dù biết bán lúa ngay trong thời điểm thu hoạch rộ sẽ có giá thấp hơn so với việc giữ lại vài tháng khi lúa có giá.
Ông Trần Quang Củi - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Kiên Giang, cho biết nguyên nhân phần lớn nông dân bán lúa tươi cho thương lái tại ruộng là do cần tiền để thanh toán các khoản chi phí cho mùa vụ và trả tiền vay ngân hàng. Do vậy, ngoài việc hỗ trợ người nông dân tạm trữ để giữ giá lúa trên thị trường thì bên ngân hàng cần cho bà con vay lưu vụ.
Nhiều năm qua, nhu cầu vay vốn sản xuất của người nông dân ở ĐBSCL là có thật, tuy số lượng tiền vay/nông hộ là không nhiều nhưng nó có thể giải quyết được vấn đề trang trải chi phí đầu tư sản xuất của hộ nông dân khi bắt đầu vụ sản xuất mới. Nếu không giải quyết được vấn đề vốn sản xuất cho nông hộ thì việc thực hiện chính sách tạm trữ lúa gạo trong nông hộ khó thực hiện và không đạt kết quả như mong muốn, bởi nông dân sản xuất lúa chỉ được vay thời gian ngắn và phải trả tiền gốc và lãi. Bên cạnh đó, do lãi suất cao, không thể gánh nổi, bắt buộc họ phải bán sản phẩm làm ra ngay sau khi thu hoạch.
Chính từ việc thiếu vốn sản xuất, trả gốc và lãi vay mà phần lớn nông dân phải bán lúa ngay sau thu hoạch, mà phần lớn là lúa tươi. Vụ Đông Xuân có đến 70,5% số hộ bán lúa tươi, vụ Hè Thu là 73,4% hộ, vụ Thu Đông là hơn 80%.
Mỗi khi vào vụ thu hoạch rộ, vấn đề lò sấy lúa đã trở thành nỗi bức xúc rất lớn của bà con nông dân, mà phải là những lò sấy công nghiệp lớn chứ không phải dạng lò sấy quy mô hộ gia đình, vì vấn đề sấy lúa ở ĐBSCL là nhu cầu hết sức cơ bản của người trồng lúa. Do vậy, Nhà nước cần có cơ chế chính sách khuyến khích nhà đầu tư đầu tư những lò sấy công nghiệp phục vụ cho nhu cầu này.
Lâm Nguyễn
