Báo cáo gần đây của Thanh tra Chính phủ về tăng cường quản lý đầu tư và xử lý nợ đọng từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, trái phiếu chính phủ: Tổng cộng có tới 789 dự án bị các đoàn thanh tra ghi nhận sai phạm về trình tự thủ tục với tổng số tiền là 280 tỷ đồng; sai phạm về lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư tại 272 dự án với số tiền vi phạm là 248 tỷ đồng; sai phạm về nợ đọng xây dựng cơ bản tại 1.527 dự án, với tổng số tiền 1.869 tỷ đồng.
Mỗi năm nợ hơn 5.000 tỷ đồng
Báo cáo tại Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh qua khảo sát ở một số địa phương, nợ đọng xây dựng cơ bản, nợ vốn ứng trước nguồn ngân sách Trung ương còn ở mức cao, số liệu thiếu thống nhất, chưa được tập hợp đầy đủ theo các cấp ngân sách.
Trước đó, kế hoạch phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) 5 năm (2011-2015), Quốc hội thông qua phát hành 225.000 tỷ đồng chỉ để đầu tư vào các dự án cấp bách, trọng điểm, các dự án đảm bảo an sinh xã hội, cho y tế, giáo dục.
Thế nhưng, số nợ đọng XDCB tại các bộ, ngành, địa phương chỉ trong một năm đã lên đến 5.052 tỷ đồng, chứng tỏ công tác phân bổ và sử dụng vốn rất có vấn đề.
Trong kết luận thanh, kiểm tra, Kiểm toán nhà nước chỉ ra nguyên nhân để xảy ra tình trạng trên là do việc phân bổ vốn của bộ, ngành, địa phương chưa sát và không phù hợp với nhu cầu, thậm chí là giao cho địa phương không đăng ký.
Đơn cử như tỉnh Điện Biên, tại dự án Quốc lộ 279 Nặm Lịch, tỉnh không đăng ký vẫn được giao 872 triệu đồng. Các dự án xây dựng bệnh viện tại Vĩnh Long, Bạc Liêu, Giá Rai không đăng ký nhưng tỉnh vẫn đăng ký giao vốn từ vài tỷ đến vài chục tỷ.
Ngoài ra, còn có việc giao vốn cho dự án không thuộc danh mục dự án được sử dụng vốn TPCP. Ví dụ, tại tỉnh Hậu Giang, dự án đường ô tô về trung tâm xã Hòa Tiến được giao vượt hơn 24 tỷ đồng so với mức vốn TPCP trong tổng mức đầu tư được duyệt.
Tại các địa phương thì công tác phân bổ vốn chưa sát thực tế, thậm chí có trường hợp phân bổ vượt mức tổng đầu tư được duyệt.
Vi phạm các quy định về quản lý vốn đầu tư công tại các địa phương
là khá trầm trọng
Theo tìm hiểu của phóng viên, tại dự án xây dựng trường THPT chuyên Ninh Bình do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Bình làm chủ đầu tư. Dự án này được UBND tỉnh Ninh Bình phê duyệt từ nguồn vốn cân đối của tỉnh trong giai đoạn 2016-2020 là 10 tỷ đồng. Thế nhưng, ngày 28/6, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Bình đã mở thầu với mức tổng chi phí cho dự án này lên tới 370 tỷ đồng.
Thực tế, trong những năm qua, Ninh Bình luôn nằm trong nhóm nợ đọng XDCB lớn của cả nước, song tình trạng vốn thì ít, nhưng dự án lại to khiến công trình đội vốn lên gấp trăm lần vẫn đang được các chủ đầu tư triển khai.
Điển hình như dự án xây dựng trường Đại học Hoa Lư đã đầu tư trên 200 tỷ nhưng đang bỏ hoang gần 10 năm nay do thiếu vốn, công trình không hoàn thành được. Điều này đã gây thất thoát, lãng phí tiền của Nhà nước và gia tăng nợ công cho tỉnh Ninh Bình.
Hạn chế phân bổ cho dự án mới
Trong giai đoạn 2016-2020, Chính phủ dự kiến vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách nhà nước tập trung là 1.679 nghìn tỷ đồng, trong đó vốn trong nước là 1.429 nghìn tỷ đồng, vốn nước ngoài là 250 nghìn tỷ đồng. Vốn trái phiếu Chính phủ dự kiến cho giai đoạn này là 260 nghìn tỷ đồng.
Đây chỉ là mức đầu tư tối thiểu để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Bởi vậy, nhiều ý kiến cho rằng cơ quan thẩm tra cũng đề nghị Chính phủ hạn chế bố trí vốn cho các dự án khởi công mới, tập trung hoàn thành dứt điểm các dự án còn dở dang để đưa vào sử dụng và phát huy hiệu quả các dự án đã đầu tư trong giai đoạn vừa qua.
Tuy nhiên, có ý kiến trong Ủy ban Tài chính – Ngân sách cho rằng tổng vốn đầu tư phát triển dự kiến theo phương án của Chính phủ là chưa vững chắc vì nguồn thu thiếu ổn định, phụ thuộc vào giá dầu thô.
Vì thế, trong trường hợp có biến động về giá dầu thô, khả năng huy động vốn từ ngân sách sẽ gặp khó khăn, ảnh hưởng đến nguồn lực dành cho đầu tư phát triển, bị động trong quá trình điều hành thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn.
Bởi vậy, nhiều ý kiến cho rằng Ủy ban Tài chính – Ngân sách là Chính phủ cần rà soát tất cả các dự án thuộc diện chuyển tiếp, đánh giá tình hình thực hiện đối với từng dự án và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội về tiến độ thực hiện, giải ngân, nguyên nhân chuyển tiếp dự án sang giai đoạn mới. Từ đó, tạo cơ sở để Ủy_ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định việc phân bổ vốn trung hạn cho nhóm dự án này.
Theo các chuyên gia kinh tế, bên cạnh những giải pháp nêu trên, rất cần sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ủy đảng và chính quyền của các bộ, ban, ngành, địa phương, để hoàn thành giải quyết dứt điểm nợ XDCB và làm giảm bớt việc phát sinh nợ mới.
Bà Nguyễn Thị Kim Ngân, Chủ tịch Quốc hội Cần có sự phân tích kỹ hơn về các nguồn lực, những địa phương có nợ đọng XDCB, phải tính số nợ trên tổng mức đầu tư để thấy rõ hơn mức nợ đọng XDCB cao ở mức nào, chứ không thể chia trung bình chung chung. Ông Nguyễn Minh Tiến, Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình xây dựng NTM ------------------------------- “Trong thời gian qua, chúng tôi cũng đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ và Trưởng Ban chỉ đạo Trung ương yêu cầu các địa phương, thứ nhất là ưu tiên nguồn thu ngân sách của địa phương cũng như là nguồn Chương trình NTM hỗ trợ từ ngân sách Trung ương để trước mắt xử lý dứt điểm khoản nợ đọng trước khi triển khai công trình đầu tư mới. Thứ hai, chúng ta cũng phải tạo điều kiện thuận lợi để một số xã có thể xử lý được phần nợ đọng qua việc bán đấu giá đất trong phạm vi pháp luật cho phép. Thứ ba, chúng ta phải xem rõ trách nhiệm từng địa phương, nếu như nơi nào để xảy ra nợ đọng và có dấu hiệu chi tiêu không đúng quy định thì cần xem xét trách nhiệm của từng người cụ thể”. Ông Phạm Văn Khương, Phó Giám đốc Sở KH&ĐT Tp Hà Nội |
Thanh Hoa