Trái cây Việt “vượt rào” sang Âu - Mỹ

Thông tin từ Cục Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNN) cho biết, năm 2015, xuất khẩu rau quả đạt 1,8 tỷ USD, tăng 11% kế hoạch. Bốn tháng đầu năm 2016, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 764 triệu USD, tăng mạnh so với cùng kỳ năm ngoái (+47,7%). Hết tháng 5, con số này đạt hơn 900 triệu USD.

Thị trường đã mở…

Bao năm qua, xuất khẩu trái cây phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, khiến tình trạng “được mùa mất giá”, bị thương lái ép giá hay phải đổ cho bò ăn khiến người nông dân lo lắng mỗi khi được mùa. Thế nhưng, hai năm trở lại đây, những băn khoăn trên đang dần tìm được lời giải, khi thị trường đã mở rộng sang các nước Âu – Mỹ.

Hiện nay, trái cây Việt Nam đã thỏa mãn về kiểm dịch thực vật và tiếp cận được hầu như tất cả các thị trường, kể cả những thị trường khó tính nhất như Nhật Bản, với tổng giá trị đạt 3.400 tấn quả tươi các loại.

Cụ thể, thanh long đạt hơn 2.522 tấn đi Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc. Xoài đi Nhật và Hàn Quốc đạt hơn 229 tấn. Chôm chôm đi Mỹ đạt hơn 160 tấn, nhãn đi Mỹ gần 500 tấn… Tính riêng 5 tháng đầu năm 2016, Việt Nam đã xuất khẩu bốn loại trái cây là thanh long, chôm chôm, nhãn, vải, với sản lượng gần 2.000 tấn sang Mỹ, bằng 200% so với cùng kỳ năm 2015. Trong tháng 6 này, Cục Bảo vệ thực vật sẽ đàm phán để đưa xoài và vú sữa sang thị trường này.

Theo nhận định của các chuyên gia ngành nông nghiệp, đây là một kỳ tích. Bởi những thị trường này rất khó tính, đặc biệt là thị trường Nhật Bản mới chỉ chấp nhận và mở cửa cho quả thanh long ruột trắng và gần đây nhất là quả vải.

Ông Hoàng Trung, Cục trường Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN-PTNT), cho biết: “Để đạt được kết quả đó, thời gian qua, Cục BVTV đã tích cực đàm phán để đối tác gỡ bỏ rào cản kỹ thuật hoặc hạ thấp các tiêu chuẩn”.

Thông tin từ Cục BVTV, Cục đang đàm phám để đưa thêm xoài và cả thanh long sang thị trường Australia và đang làm hồ sơ để mở đường xuất khẩu chôm chôm sang thị trường Nhật Bản. Ngoài ra, Cục BVTV đang đề xuất thêm vú sữa, vải thiều sang thị trường Hàn Quốc.

Ông Trung cũng cho biết, riêng về New Zealand, đây là nước mạnh về nông nghiệp và là một thị trường khó tính bậc nhất thế giới nên Việt Nam không kỳ vọng xuất khẩu được nhiều trái cây. Nhưng nếu chúng ta xuất khẩu được sang thị trường này thì sẽ dễ dàng xuất khẩu sang các thị trường khác như Peru, Chile, Argentina…

Theo Bộ NN&PTNN, dù các thị trường đã mở cửa đối với trái cây Việt, nhiều Hiệp định Thương mại tự do thế hệ mới có hiệu lực như, từ nay đến năm 2020, sẽ có 95% dòng thuế giảm xuống 0%.

Kế hoạch năm 2016, Bộ NN&PTNT sẽ đẩy mạnh XK trái cây để đạt mục tiêu giá trị XK lên hơn 2 tỷ USD

Chỉ chờ doanh nghiệp

Tuy nhiên, đi kèm với ưu đãi này là hàng rào kỹ thuật kiểm dịch thực vật sẽ tăng lên. Đặc biệt là thời gian kiểm duyệt hồ sơ một loại trái cây được một quốc gia chấp nhận có khi phải mất tới 10 năm, nhanh là một năm, trung bình là 3-4 năm.

Đơn cử, để trái vải vào được thị trường Úc, phải mất hơn 10 năm đàm phán. Còn thâm nhập thị trường Mỹ, Đài Loan, thời gian đàm phán không dưới 4 năm; thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc, nhanh nhất cũng phải 2 năm.

Một vấn đề nữa đó là trái cây “dính” dư lượng hoá chất bị cấm. Bởi chỉ cần một lô hàng vi phạm quy định sẽ bị phạt, bị huỷ. Khi đó, những DN cùng ngành cũng bị vạ lây, thậm chí bị chặn toàn bộ nguồn xuất. “Lo nhất là vi phạm quy định của nơi nhập khẩu, phải đàm phán lại từ đầu. Chẳng hạn, sau khi Đài Loan cấm nhập khẩu, trái thanh long phải mất hơn 6 năm mới có thể quay trở lại thị trường này” – ông Trung nói.

Trong khi đó, sản xuất nông sản nói chung và trái cây nói riêng của Việt Nam rất nhỏ lẻ, manh mún. Ví dụ, để cấp một mã số cho vải sang Mỹ và Úc, các cơ quan chức năng đã phải gom từ 24-28 hộ mới đủ 10 héc ta. Vì vậy dễ xảy ra tình trạng một vài DN trà trộn hàng kém chất lượng bên ngoài vào để xuất cho đủ số lượng.

“Số DN xuất khẩu trái cây đã ít, một vài đơn vị còn làm ăn gian dối. Xuất những lô đầu thì đúng tiêu chuẩn nhưng sau đó trà trộn hàng kém chất lượng, làm giảm uy tín trái cây Việt. Đây là vấn đề phải sớm khắc phục” – ông Hoàng Trung bức xúc.

Chưa kể, những thị trường khó tính có hàng rào kỹ thuật rất khắt khe, đều yêu cầu sản phẩm phải được xử lý hơi nước nóng và chiếu xạ. Chẳng hạn, việc xử lý ruồi đục quả, Nhật Bản, Hàn Quốc yêu cầu xử lý bằng máy hơi nước nóng với tỉ lệ diệt trừ lên đến 99,965% – gần như tuyệt đối. Hiện nay, những cơ sở này nằm chủ yếu ở khu vực miền Trung và phía Nam. Vừa rồi mới có một cơ sở chiếu xạ ở phía Bắc.

Vừa qua, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT đã chỉ đạo các đơn vị chức năng tập trung cho việc tháo gỡ các rào cản về kỹ thuật, hỗ trợ DN xuất khẩu nông sản thông qua cải cách thủ tục hành chính và sản xuất nông sản an toàn.

Hiện, chúng ta đang có khoảng 10 loại trái cây tiềm năng và khi thực hiện được hồ sơ thủ tục cho loại trái cây nào là làm ngay để dọn sẵn đường cho DN tránh gặp phải các rào cản về sau.

Thanh Hoa