Tại Diễn đàn Thương mại điện tử (TMĐT) 2017, đánh giá về tiềm năng TMĐT Việt Nam, bà Đặng Thủy Hà, Trưởng đại diện công ty nghiên cứu thị trường Nielsen Hà Nội, cho biết thị trường TMĐT Việt Nam năm 2016 trị giá tới 4 tỷ USD (tương đương gần 100.000 tỷ đồng). Dân số Việt Nam hiện có 91 triệu người, với 45% dân số đã tiếp cận Internet. Trung bình mỗi người sử dụng Internet tại Việt Nam chi 160 USD/năm cho TMĐT giúp tốc độ tăng trưởng TMĐT Việt Nam lên tới 22% hằng năm.
DN ngoại xí sẵn miếng ngon
Ông Trần Trọng Tuyến, Tổng Thư kí Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), nhận định: tốc độ tăng trưởng của TMĐT Việt Nam có thể cao hơn nhiều so với con số được các đơn vị nghiên cứu thị trường đưa ra. Con số tăng trưởng có thể đến 30 – 50%/năm. Trong 5 năm tới, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam có thể đạt giá trị tới 10 tỷ USD.
Tiềm năng phát triển TMĐT ở Việt Nam là điều không phải bàn cãi, nhưng câu hỏi đặt ra là ai đang chi phối thị trường hấp dẫn này và câu trả lời là phần lớn DN nước ngoài đang chiếm lĩnh thị trường TMĐT Việt Nam.
Về giao dịch giữa DN với DN (B2B), theo khảo sát năm 2016 của Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin tại các DN xuất nhập khẩu, có 32% DN đã thiết lập quan hệ kinh doanh với đối tác nước ngoài qua kênh trực tuyến, 11% tham gia các sàn TMĐT và 49% có website.
Thực tế còn cho thấy, DN xuất nhập khẩu tham gia mạnh mẽ các sàn TMĐT nước ngoài. Tính đến năm 2016, số lượng tài khoản thành viên ở Việt Nam trên website Alibaba.com là 500.000 thành viên. Số lượng thành viên gia tăng trong giai đoạn 3 năm trở lại đây, trung bình 100.000 thành viên mới mỗi năm, cao gấp 10 lần giai đoạn trước năm 2009.
Theo công ty cổ phần Đầu tư và công nghệ OSB – Đại lý Ủy quyền Chính thức của Tập đoàn Alibaba tại Việt Nam, tỷ lệ DN Việt Nam tham gia các chương trình tư vấn xuất khẩu trực tuyến và các chương trình đào tạo kỹ năng xuất khẩu trực tuyến thông qua đơn vị này trong năm 2016 cũng gia tăng đáng kể.
Cụ thể, so với năm 2015, nhóm DN có nhu cầu tham gia xuất khẩu trực tuyến đạt 2.400 lượt, tăng 34% và các đơn vị tham gia đào tạo nâng cao kỹ năng trực tuyến đạt hơn 2.600 lượt, tăng 27%. Về giao dịch của khách hàng cá nhân, dù chưa có số liệu tin cậy nhưng theo khảo sát của VECOM, đã có sự không công bằng trong giao dịch trực tuyến qua biên giới giữa nhập khẩu và xuất khẩu với khách hàng cá nhân. Khách hàng cá nhân Việt Nam mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến từ nước ngoài nhiều hơn so với khách hàng cá nhân nước ngoài mua sản phẩm trực tuyến từ Việt Nam.
Bên cạnh nguyên nhân hàng hóa của nước ngoài phong phú, đa dạng, phù hợp với một bộ phận lớn người tiêu dùng trong nước, còn một nguyên nhân khác nữa là nhiều nhà bán hàng trực tuyến toàn cầu như Amazon, eBay, Rakuten,… có uy tín cao hơn, còn các nhà bán hàng trực tuyến Việt Nam lại chưa có đủ sự tin cậy của chính khách hàng trong nước. Theo nhận định của Vecom, chi phí hoàn tất đơn hàng đối với hợp đồng mua hàng trực tuyến từ nước ngoài thấp hơn chiều ngược lại.
Theo thống kê của sàn giao dịch Fado – chuyên hỗ trợ khách hàng mua trực tuyến trên Amazon, từ khi ra đời vào năm 2014 đến nay, Fado hỗ trợ khách hàng từ Việt Nam mua trực tuyến hơn 800 triệu sản phẩm trên Amazon, trừ những sản phẩm pháp luật Việt Nam cấm. Những sản phẩm khách hàng Việt mua nhiều nhất là thời trang, điện tử, đồ cho mẹ và bé,.. Tăng trưởng doanh thu năm 2016 so với năm 2015 là 140% và dự kiến năm 2017 sẽ tăng gấp đôi.
Du lịch trực tuyến cũng trở thành một lĩnh vực phát triển mạnh của TMĐT qua biên giới và tăng trưởng mạnh ở Việt Nam. Tuy nhiên, tỷ lệ lớn du khách tới Việt Nam lại sử dụng dịch vụ của các sàn du lịch trực tuyến nước ngoài. Thậm chí, tỷ lệ khách du lịch nội địa sử dụng dịch vụ của các sàn du lịch trực tuyến nước ngoài cũng không nhỏ.
|
Trung bình mỗi người Việt Nam sử dụng Internet chi 160 USD/năm cho
thương mại điện tử nhưng lợi nhuận đang vào tay các DN ngoại
Dù đánh giá du lịch trực tuyến ở Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm gần đây, hãng bán vé máy bay và du lịch trực tuyến Gotadi.com vẫn đưa ra nhận định rằng tại Việt Nam, các hãng du lịch trực tuyến nước ngoài, nhất là Hoa Kỳ, đang thống lĩnh thị trường do có lợi thế về công nghệ trong khi nguồn thu nhập không phải đóng thuế.
Agoda và Booking, hai hãng du lịch trực tuyến dẫn đầu và chiếm hơn 80% thị phần đặt phòng trực tuyến, hiện áp đảo cả hai mảng khách du lịch Việt Nam đi trong nước và nước ngoài cũng như khách nước ngoài đến Việt Nam. Thị phần đặt phòng trực tuyến tại các khách sạn ở Việt Nam đang tăng nhanh, thường chiếm 30 – 40% tổng lượng khách của mỗi khách sạn. Thậm chí, có những khách sạn tỷ lệ đặt phòng trực tuyến chiếm đến 80%. Theo tính toán của Gotadi, năm 2016, Agoda thu được hơn 4.000 tỷ đồng chỉ riêng tại các khách sạn ở Việt Nam.
DN nội phải “bán mình”
Như vậy, chưa cần đặt chân tới Việt Nam, thông qua chiến dịch TMĐT xuyên biên giới, các DN ngoại đã thu lời lớn. Trong khi đó, ngay tại Việt Nam, lợi thế nắm giữ thị trường cũng đang thuộc về DN TMĐT nước ngoài, còn hầu hết DN Việt lâm vào tình trạng “bán mình”, rút khỏi thị trường, kinh doanh không hiệu quả.
Mới đây nhất, tháng 8/2016, cái tên Lingo – một thương hiệu TMĐT Việt Nam - đã phải ngừng hoạt động. Dù chưa có lý do chính xác nhưng theo dư luận, DN này chấm dứt hoạt động vì bị ngừng rót vốn. Được biết, Lingo là trang web được thành lập năm 2012, trước đó công ty chủ quản là công ty cổ phần truyền thông VWG được nhận được khoản đầu tư 240 tỷ đồng của nhà mạng NTT Docomo Nhật Bản.
Đây không phải là lần đầu tiên DN TMĐT nội địa buộc phải dừng cuộc chơi. Năm 2015, hàng loạt DN TMĐT Việt Nam cũng đã phải đóng cửa như Beyeu.vn, Deca.vn, Fab.vn, Cucre.vn,… vì không chịu nổi sức ép cạnh tranh.
Nhiều trang TMĐT trong nước cũng bị các nhà đầu tư nước ngoài mua lại, như tháng 4/2016, Rocket Internet (chủ sở hữu của Zalora Việt Nam) đã bán lại sàn TMĐT cho Central Group (Thái Lan). Hay hãng TMĐT lớn nhất Trung Quốc đã chính thức mua lại sàn TMĐT Lazada tại Đông Nam Á sau khi hoàn tất thương vụ 1 tỷ USD. Ngoài ra, nhiều trang TMĐT khác cũng bị mua lại như FoodPanda được Vietnammm.com mua lại…
Gần đây nhất, đại gia bán lẻ Aeon (Nhật Bản) đã chính thức gia nhập thị trường bán lẻ bằng việc ra mắt website thương mại trực tuyến AeonEshop vào ngày 1/1/2017.
Một DN trong ngành TMĐT cho biết, đầu tư tại thị trường nào, ngành nào cũng cần phải có vốn. Nhưng với kinh doanh TMĐT, vốn chưa phải là tất cả, kèm theo đó còn là kinh nghiệm, chiến lược marketing, quảng cáo, khả năng xác định nhu cầu lợi ích và người tiêu dùng.
Trong khi đó, DN Việt hầu như yếu toàn bộ từ vốn cho tới ý tưởng, công nghệ. Chính điều này đã khiến cho thị trường TMĐT Việt Nam như đang trở thành mảnh đất màu mỡ cho các DN ngoại xâu xé, phân chia lợi nhuận.
|
Ông Nguyễn Thanh Hưng - Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) Thị trường TMĐT Việt Nam đang tăng trưởng “nóng” kèm theo rất nhiều cơ hội. Tuy nhiên, đây cũng chính là thách thức với DN Việt Nam trong khi nhiều “đại gia” nước ngoài đã và đang nhòm ngó. Chưa kể thị trường phát triển nhanh nhưng sự chênh lệch giữa các địa phương ngày càng gia tăng và tạo ra nhiều thách thức. Ông Trần Trọng Tuyến - CEO công ty Cổ phần Công nghệ DKT Thiếu vốn chưa phải là nguyên nhân duy nhất dẫn đến việc các DN TMĐT của Việt Nam dừng hoạt động. Nguyên nhân sâu xa bên trong là còn do các startup TMĐT chưa đánh giá chính xác số vốn cần bỏ ra để duy trì DN cho đến lúc có lãi. PGs.Ts. Nguyễn Văn Thoan - Phó Ban Đào tạo (VECOM) Đúng là đầu tư TMĐT vốn rất quan trọng, nhưng yếu tố quan trọng nhất vẫn là con người. Con người phải làm chủ được công nghệ, theo kịp sự đổi mới công nghệ và ứng dụng được công nghệ mới vào TMĐT để sản xuất, quản lý và kinh doanh. |
Lê Thúy
