Thêm "đinh" trên đường kinh doanh

Tinh thần cải thiện môi trường kinh doanh vẫn tiếp tục được Chính phủ xác định là nhiệm vụ trọng tâm, thể hiện bằng việc Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 19 lần thứ tư liên tiếp và đang xem xét dự thảo Nghị quyết 35 để ban hành lần thứ hai nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, thúc đẩy khởi nghiệp.

Thời gian này, dư luận cùng cộng đồng DN đang tỏ ra bức xúc với nhiều vướng mắc về thủ tục hành chính, từ gánh nặng phí chồng phí cho tới quyền tự do kinh doanh.

Sức cạnh tranh đang bị đe dọa

Mới đây có tới 20 danh mục ngành nghề được Bộ Công Thương đưa vào dự thảo nghị định về hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thực hiện độc quyền nhà nước. Điều này đang đặt ra nhiều dấu hỏi rằng như vậy có đi ngược lại tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Thủ tướng về việc khuyến khích tư nhân phát triển.

Khi được hỏi về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhận định rằng dự thảo trên sẽ “trói” tinh thần cải cách mà Chính phủ đang thúc đẩy về cải thiện môi trường kinh doanh, phát triển kinh tế tư nhân, coi kinh tế tư nhân làm động lực…

“Nếu coi phát triển kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế, nhưng tới 20 ngành nghề chỉ dành cho doanh nghiệp quốc doanh thì nghĩa là sao. Trong đó, có những lĩnh vực tôi thấy hoàn toàn không mang tính chất nhạy cảm hoặc không có lý do gì thuyết phục để giữ lại cho doanh nghiệp nhà nước làm”, bà Chi Lan nói.

Câu chuyện về Nghị quyết của địa phương (Nghị quyết 148 của Hải Phòng) dường như cũng đang đi ngược, phá vỡ thành quả thực hiện Nghị quyết 19 mà Chính phủ đã không ngừng nỗ lực suốt mấy năm qua.

Trong khi nhiều nước xung quanh chúng ta đang đạt được kết quả cải cách rất tốt như Indonesia, Brunei, thì Việt Nam vẫn loay hoay "hỗ trợ và tháo gỡ khó khăn"

Đã hơn một tháng, kể từ thời điểm Nghị quyết số 148/2016/NQ-HĐND ngày 13/12/2016 của HĐND Tp.Hải Phòng (Nghị quyết 148) về việc thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng khu vực các cửa khẩu, cảng biển trên địa bàn Tp.Hải Phòng có hiệu lực, song cộng đồng DN dường như vẫn chưa hết choáng váng trước một quyết định thiếu cả tính hợp pháp và hợp lý này.

Theo bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Phó Tổng thư ký Diễn đàn Kinh tế tư nhân (VPSF), việc mỗi địa phương quy định một mức phí khác nhau gây ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh quốc gia, hàng hóa chuyển khẩu của Việt Nam, thậm chí có thể phải chịu hai lần phí cao, gồm một lần ở cảng biển và một lần ở biên giới đất liền, dẫn đến nguy cơ nhà đầu tư sẽ “né” Việt Nam và đi đường vòng khoảng 600 km qua Thái Lan để tránh thủ tục phức tạp cũng như không bị phí chồng phí. “Như vậy, chỉ một quyết định của Hải Phòng đã làm tăng thủ tục hải quan lên ít nhất nửa ngày, đi ngược lại nỗ lực chung cải cách môi trường kinh doanh, rút ngắn thời gian làm thủ tục hành chính nhiều năm qua trên cả nước”, bà Thủy đánh giá.

Trước đó, bản dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật thuế bảo vệ môi trường của Bộ Tài chính – cơ quan được giao soạn thảo – công bố và lấy ý kiến, đưa ra mức khung thuế bảo vệ môi trường với xăng cao gấp đôi, tăng từ 4.000 lên 8.000 đồng trên mỗi lít. Nhiên liệu bay cũng tăng mức trần lên 6.000 đồng trong khi dầu diesel, dầu madút, dầu nhờn kịch khung là 4.000 đồng mỗi lít._Ngoài ra, trong bản dự thảo này, Bộ Tài chính cũng đề xuất tính thuế bảo vệ môi trường với cả xăng E5 và xăng E10.

Theo Phòng Thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tăng thuế bảo vệ môi trường với xăng cũng khó đảm bảo bù hụt thu ngân sách, ngược lại, sẽ khiến các DN Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh trước các đối thủ nước ngoài.

Những bất cập trên cũng đã được thể hiện trong báo cáo của cả Bộ Kế hoạch và Đầu tư và VCCI về tình hình thực hiện Nghị quyết 35 của Chính phủ – được ban hành sau Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với DN lần thứ nhất.

Độc quyền và cửa quyền

Kết quả cho thấy, dù đã đạt được kết quả quan trọng, nhất là tạo dựng niềm tin của cộng đồng DN vào cam kết về Chính phủ kiến tạo, hỗ trợ và thúc đẩy DN phát triển, có chuyển dịch tư tưởng, nhận thức trong bộ máy công quyền ở cả trung ương và địa phương với tinh thần phục vụ, hỗ trợ DN phát triển; song hai cơ quan trên cũng chỉ ra một thực trạng là một số bộ, ngành, địa phương thực hiện không tích cực.

Đặc biệt, chia sẻ cảm nhận về sự thay đổi của cộng đồng DN, ông Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tóm lại bằng một ý “nóng trên, lạnh dưới” và cho đây là thách thức lớn nhất hiện nay. Theo ông Lộc, sau khi Nghị quyết được ban hành, nhiều địa phương, bộ, ngành đã có chương trình hành động, tạo chuyển biến rất tích cực, nhưng cũng có những nơi rất nguội lạnh._

“Tinh thần hừng hực trong Chính phủ, một số bộ, ngành. Nhưng tinh thần cải cách chưa chuyển được xuống cấp cơ sở, các cán bộ công chức làm việc hàng ngày với người dân và DN. Tình trạng Nghị quyết 35 đang là “nóng trên lạnh dưới”, ông Lộc nói.

Vì vậy, mới có chuyện, dù đã giảm mức độ tập trung thị trường từ đầu những năm 2.000 song Việt Nam vẫn đứng trong khoảng giữa của các quốc gia so sánh về mức độ cạnh tranh trên thị trường nội địa.

Ví dụ, năm 2014, Việt Nam xếp thứ 65 trên thế giới về cường độ cạnh tranh trong nước và thứ 69 về mức độ thống lĩnh thị trường. Trong khu vực Asean, Việt Nam đứng sau Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Trung Quốc, Singapore và cả Philippines ở một số lĩnh vực nhất định.

So sánh cho thấy không chỉ chất lượng của các thể chế liên quan đến cạnh tranh, mà cả hiệu lực thực thi cũng đáng quan ngại. Về thước đo này, Việt Nam xếp thứ 87 trên thế giới và thứ 12 trong khu vực. DNNN có mặt gần như ở mọi nơi, bao gồm cả trong lĩnh vực sản xuất hàng ngày như may mặc, dịch vụ điện thoại di động, ngân hàng, những lĩnh vực DN tư nhân có thể làm tốt hơn DNNN. Bằng chứng rõ nét nhất là trong 20 danh mục ngành nghề cấm tư nhân tham gia, có cả những ngành như xổ số, nhập khẩu thuốc lá, xì gà…

Nghị quyết 19-2017/NQ-CP đặt mục tiêu đến hết năm 2017, đạt tối thiểu bằng trung bình của các nước ASEAN 4 trên các chỉ tiêu về môi trường kinh doanh. Nếu những chiếc “đinh” trên không được gỡ sẽ khó thực hiện.

Lê Thúy