Tại Phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng ban chỉ đạo đã đặt ra yêu cầu xây dựng Đề án hình thành các doanh nghiệp công nghệ chiến lược quy mô lớn trong nước để phát triển hạ tầng số, nhân lực số, dữ liệu số, công nghệ chiến lược, an toàn an ninh mạng.
Yêu cầu này xuất phát từ thực tế cấp thiết: Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi số toàn diện, đồng thời đặt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên vào năm 2025, tạo đà cho tăng trưởng hai con số ở những năm tiếp theo. Để đạt được điều đó, Việt Nam không thể chỉ dựa vào khai thác tài nguyên hay đầu tư cơ sở vật chất, mà phải nâng cao năng suất lao động thông qua khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Và hạt nhân của quá trình này, chính là những doanh nghiệp công nghệ đầu tàu.
Doanh nghiệp công nghệ chiến lược
 |
|
Trình diễn robot make in Việt Nam tại Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia. |
Khái niệm “doanh nghiệp công nghệ chiến lược" không đơn thuần là những doanh nghiệp có doanh thu lớn hay thị phần cao. Đây phải là các chủ thể đủ năng lực làm chủ công nghệ lõi, phát triển hạ tầng số, nhân lực số, dữ liệu số, và trên hết là đảm đương những “nhiệm vụ quốc gia” về chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.
Thực tế cho thấy, các nền kinh tế thành công trong phát triển công nghệ như Hàn Quốc, Trung Quốc hay Singapore, đều sở hữu những doanh nghiệp đầu tàu đóng vai trò kiến tạo, dẫn dắt cả hệ sinh thái số. Samsung của Hàn Quốc không chỉ là một tập đoàn điện tử, mà còn là người đặt nền móng cho công nghiệp bán dẫn, thiết kế vi mạch, sản xuất phần cứng. Huawei, dù gây nhiều tranh cãi, vẫn là biểu tượng cho năng lực nội tại của công nghệ Trung Quốc, từ thiết bị mạng đến công nghệ 5G.
Tại Việt Nam, hệ sinh thái công nghệ đang bước vào giai đoạn định hình và phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn thiếu vắng những tập đoàn công nghệ mang tầm cỡ quốc gia. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã xác lập mục tiêu rõ ràng: đến năm 2025, Việt Nam cần có ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến. Đây không chỉ là kỳ vọng, mà là điều kiện bắt buộc nếu Việt Nam muốn giữ vững chủ quyền số, đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng, và bước ra khỏi bẫy thu nhập trung bình.
Muốn vậy, phải có sự chuyển đổi tư duy từ cả hai phía: Nhà nước chủ động đặt hàng, giao việc lớn, còn doanh nghiệp cần xác lập vai trò không chỉ là người tham gia thị trường, mà là người thực thi sứ mệnh quốc gia.
Như Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã nhấn mạnh, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì các doanh nghiệp lớn phải đi đầu. Theo Bộ trưởng, muốn có doanh nghiệp lớn thì Nhà nước phải đặt hàng, giao nhiệm vụ cho họ: “Có việc lớn thì doanh nghiệp Việt Nam mới lớn lên được. Giao việc lớn, nếu họ chưa đủ nguồn lực thì họ sẽ thuê nước ngoài làm, hơn là để nước ngoài thuê ta làm các dự án trong nước”.
Theo ông, doanh nghiệp lớn cần tăng chi, đi đầu về ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, từ đó dẫn dắt các doanh nghiệp Việt Nam, khơi dậy làn sóng khoa học công nghệ của nước nhà.
“Tăng chi cho công nghệ và chuyển đổi số thì tăng năng suất lao động, nâng cao năng lực quản trị, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Tăng chi cho công nghệ và chuyển đổi số cũng tạo thị trường cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này phát triển. Vậy là một mũi tên trúng nhiều đích. Các doanh nghiệp lớn, phải nhận lấy trách nhiệm đổi mới công nghệ và chuyển đổi số để góp phần tạo ra thêm 3% cho tăng trưởng GDP", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Bộ trưởng cũng cho rằng các tập đoàn thương mại, dịch vụ lớn của đất nước nên có chiến lược chuyển dịch thành các tập đoàn công nghệ, công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Làm công nghệ, công nghiệp thì các doanh nghiệp lớn mới có đủ nguồn lực để đi đầu. Nếu các doanh nghiệp này không làm, vẫn tiếp tục thương mại và dịch vụ thì Việt Nam khó bứt phá vươn lên.
Doanh nghiệp công nghệ đã sẵn sàng nhận việc lớn?
Trao đổi với Vnbusiness, Phó giáo sư Phạm Công Hiệp, Phó trưởng khoa phụ trách Nghiên cứu và Đổi mới, Khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam cho biết doanh nghiệp là động lực chính cho nỗ lực đổi mới sáng tạo quốc gia. Doanh nghiệp là nơi triển khai trực tiếp các dự án, ứng dụng vào quy trình sản xuất – kinh doanh, từ đó tạo ra giá trị kinh tế cụ thể.
Đơn cử, thực tế trong lĩnh vực AI ở Việt Nam cho thấy những tập đoàn lớn như FPT, Viettel, Vingroup, VNPT,... đã và đang dẫn dắt quá trình phát triển, bao gồm xây dựng trung tâm R&D, đầu tư hạ tầng tính toán hiệu năng cao (HPC) và thương mại hóa giải pháp AI. Bên cạnh triển khai nội bộ, doanh nghiệp còn đóng vai trò “kết nối” với các trường đại học, viện nghiên cứu và startup.
“Những hoạt động hợp tác này không chỉ giúp hoàn thiện sản phẩm mà còn xây dựng năng lực đội ngũ trẻ, thúc đẩy nghiên cứu chuyên sâu và chuyển giao công nghệ trên quy mô lớn hơn. Đặc biệt, khi doanh nghiệp trong nước áp dụng thành công các giải pháp AI, sẽ kéo theo các nhà đầu tư, đối tác quốc tế quan tâm và đồng hành, từ đó nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế”, ông cho biết.
Việt Nam đang có nhiều doanh nghiệp công nghệ đã sẵn sàng nhận việc lớn – nếu được trao cơ hội và cơ chế phù hợp.
Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Công nghệ CMC, tại hội nghị Thường trực Chính phủ gặp gỡ doanh nghiệp mới đây đã tuyên bố nhận 2 nhiệm vụ quốc gia: xây dựng hạ tầng điện toán đám mây đứng đầu Việt Nam và khu vực, đồng thời phát triển trí tuệ nhân tạo “thuần Việt” (C.OpenAI và xây dựng Core AI).
Tuy nhiên, đại diện tập đoàn cũng thẳng thắn chia sẻ các khó khăn về thể chế như thủ tục đất đai, cơ chế vay vốn. Chủ tịch CMC kiến nghị cần có quỹ hỗ trợ phát triển công nghệ, chính sách tín dụng lãi suất ưu đãi 10 năm, và đặc biệt là giao KPI rõ ràng cho các bộ, ngành trong việc giải quyết thủ tục cho doanh nghiệp.
Đây là một trong những “nút thắt” cần được tháo gỡ sớm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoàn thành nhiệm vụ và bứt phá.
Cũng cần nhấn mạnh rằng, “giao việc lớn” không có nghĩa là trao đặc quyền, mà là trao sứ mệnh và đặt niềm tin có trách nhiệm. Các doanh nghiệp được chọn cần cam kết đầu tư nghiêm túc, đổi mới tư duy quản trị, minh bạch tài chính, và đặc biệt là đóng vai trò lan tỏa cho cộng đồng doanh nghiệp khác – từ chuyển giao công nghệ đến xây dựng chuỗi giá trị nội địa.
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng Các doanh nghiệp lớn cần phát huy mạnh mẽ hơn vai trò tiên phong trong những việc lớn, việc khó, việc mới, chủ động nhận nhiệm vụ giải quyết những bài toán ở tầm quốc gia để tạo lực cho phát triển kinh tế; phát huy vai trò "doanh nghiệp dẫn đầu", chuyển giao công nghệ, chủ động liên doanh, liên kết, dẫn dắt, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cùng phát triển theo chuỗi giá trị.
PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Cộng đồng doanh nghiệp tiên phong cần có thêm nhiều ý kiến đóng góp vào nghị quyết phát triển doanh nghiệp dân tộc. Đã đến lúc khu vực doanh nghiệp tư nhân phải tạo ra áp lực thay đổi chính sách, chứ không chỉ dừng lại ở việc "xin – cho". Việc tạo ra áp lực là cần thiết để thúc đẩy sự thay đổi chính sách, qua đó tạo động lực phát triển cho kinh tế tư nhân trong bối cảnh hiện nay.
Ông Nguyễn Việt Quang, Tổng Giám đốc Tập đoàn Vingroup Vingroup xác định việc nghiên cứu và đổi mới công nghệ là yếu tố cốt lõi để nâng cao năng lực cạnh tranh. Chúng tôi sẽ tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu khoa học, hợp tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu ngày càng lớn về công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần nâng tầm vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghệ toàn cầu. |
Đỗ Kiều
