Rủi ro tăng trưởng kinh tế 2017

Tại buổi Công bố báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý IV/2016 do Viện Nghiên cứu và Chính sách (VEPR) tổ chức chiều ngày 16/1, VEPR đánh giá kinh tế trong nước tiếp tục phục hồi nhờ ngành công nghiệp chế biến chế tạo, cùng với sự ổn định của ngành nông nghiệp trong quý IV. Kinh tế tăng trưởng 6,68% trong quý IV và 6,21% trong cả năm 2016. Chỉ số VEPI có mức tăng trưởng ấn tượng trong quý IV, càng khẳng định khuynh hướng hồi phục của nền kinh tế Việt Nam.

Khó đạt mục tiêu tăng trưởng 6,7%

Tuy nhiên, VEPR cho rằng tăng trưởng 6,7% cho năm 2017 mà Chính phủ đang đặt ra là một ngưỡng cao. Ts. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR khuyến cáo, năm 2017 vẫn duy trì quan điểm cần tránh tâm lý nôn nóng đạt mục tiêu tăng trưởng cao dẫn tới buông lỏng ổn định vĩ mô.

Nhiều dấu hiệu cho thấy lạm phát đang quay trở lại và mục tiêu 4% cho năm 2017 là không dễ dàng. Khi lạm phát vượt 5%, lãi suất danh nghĩa sẽ gây ảnh hưởng tới sản xuất kinh doanh và thị trường tài chính, tác động bất lợi đến tăng trưởng kinh tế nói chung.

Nghị quyết 19 và 35 của Chính phủ trong năm 2016 được kỳ vọng là sẽ giúp giảm bớt các thủ tục hành chính không cần thiết cũng như hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy cần có thời gian để đạt được sự phối hợp và nhất trí giữa các cơ quan thực thi hai nghị quyết này.

Cùng với đó, kiểm soát chi ngân sách vẫn là một thách thức dường như rất khó vượt qua, đặc biệt đối với các khoản mục chi thường xuyên. Điều này dẫn tới tình trạng thu ngân sách chỉ đủ cho các khoản chi này, do đó Chính phủ buộc phải vay vốn để bù đắp thâm hụt và tiếp tục đầu tư phát triển, và cuối cùng là mức nợ công ngày càng tăng cao.

Do vậy, “chúng tôi cho rằng Chính phủ cần phải thực hiện nghiêm túc chính sách tinh giản biên chế, cắt giảm chi thường xuyên, đồng thời nên cắt bỏ những khoản hỗ trợ dành cho hoạt động nhờ vào NSNN như khu vực hội, đoàn thể…”, ông Thành đánh giá.

Ngoài những vấn đề nội tại cố hữu của nền kinh tế nội địa, VEPR đánh giá tình hình kinh tế thế giới đầy bất trắc cũng sẽ gây ra những ảnh hưởng không nhỏ tới Việt Nam. Thứ nhất, FED tăng lãi suất cơ bản đồng thời gợi mở khả năng sẽ có ba đợt tăng lãi suất trong năm 2017. Động thái này không chỉ ảnh hưởng tới nền kinh tế Mỹ mà còn ảnh hưởng tới kinh tế toàn cầu. Một trong những thay đổi rõ rệt nhất là sự lên giá của đồng USD.

Trong khi đó, đồng Việt Nam hiện vẫn đang được neo giữ với USD sẽ có xu hướng tăng giá thực so với các đồng tiền còn lại. Điều này có thể gây ra những tác động tiêu cực tới hoạt động xuất khẩu và làm trầm trọng hơn tình trạng thâm hụt cán cân thương mại trong năm tới.

Ngoài ra, Việt Nam có thể phải tăng lãi suất tiền gửi để giúp giữ giá trị đồng Việt và giữ tiền trong hệ thống ngân hàng, khi đồng USD tăng giá. Điều này có thể khiến mặt bằng lãi suất tăng, từ đó dẫn tới phản ứng dây chuyền trên thị trường bất động sản, làm giá có thể giảm hoặc tăng chậm hơn dự kiến (hạ nhiệt, nguội đi).

Kinh tế trong nước tiếp tục phục hồi

Thứ ba, việc các nước xuất khẩu dầu đạt được đồng thuận về việc cắt giảm sản lượng khai thác kể từ tháng 1/2017 có thể đẩy giá dầu tăng trở lại. Điều này có lợi cho cán cân ngân sách, nhưng việc giá dầu thô và các mặt hàng năng lượng tăng trở lại có thể tạo ra sức ép lên lạm phát trong nước, vốn đã bị đẩy lên trong thời gian gần đây do việc điều chỉnh giá các nhóm dịch vụ công.

Cuối cùng, ảnh hưởng của việc Tổng thống Mỹ Donald Trump phản đối ký kết TPP có thể khiến làn sóng FDI vào Việt Nam suy giảm. Điều này có thể gây ra một số hệ lụy nhất định, đòi hỏi sự cải cách tốt hơn điều kiện kinh doanh và năng lực sản xuất trong nước, nâng cao sức cạnh tranh, nhằm duy trì động lực tăng trưởng cho Việt Nam.

Bớt làm phong trào, hình thức

Bình luận về những điểm nghẽn trong tăng trưởng kinh tế, bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế, nhận định: năm 2016 ngoài những điều VEPR báo cáo, vẫn còn một loạt vấn đề nội tại của nền kinh tế. Có hai ngành sụt giảm là nông nghiệp và khai khoáng, nhưng thực tế, hai ngành này đều tới điểm nghẽn, nếu không sụt giảm thì cũng không đóng góp được nhiều.

Cụ thể, bà Lan phân tích, nông nghiệp đang chịu sức ép lớn của tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ, đô thị hóa. Những năm qua, ta đổ nhiều thứ vào các ngành này nhưng lãng quên nông nghiệp, đầu tư sụt giảm. Bỏ quên nông nghiệp là bỏ quên 65% dân cư sống ở nông thôn. Có tiền đổ vào nông thôn mới nhưng nông thôn mới không phục vụ phát triển nông nghiệp, tạo bộ mặt bên ngoài nhưng hệ lụy là số nợ của các địa phương tăng lên.

Khai khoáng cũng vậy, khai thác theo kiểu tận thu, đào mỏ lên bán thì đâu còn giá trị. Việt Nam tận thu khai thác khoáng sản đến cùng thì tài nguyên sẽ cạn dần.

“Mặt khác, tín hiệu vui hơn là phát triển khu vực tư nhân với số DN đăng ký mới tăng lên. Sau nhiều năm số DN ngừng hoạt động tăng thì 2016 chững lại, giảm xuống còn 73 nghìn DN ngừng hoạt động. Đồng thời số DN mới thành lập tăng nhanh. Nhưng liệu hy vọng DN này nuôi được bao lâu…”, chuyên gia Chi Lan băn khoăn.

Theo Ts. Lê Đăng Doanh, Chuyên gia kinh tế, chưa bao giờ thế giới đứng trước sự thay đổi đầy bất định như năm 2017, toàn cầu hóa đang gặp cú sốc và gặp nhiều trở ngại lớn, từ Brexit của Anh tới bầu cử Tổng thống Mỹ.

“Tôi cảnh báo không chỉ TPP mà cuộc chiến tranh thương mại Mỹ – Trung Quốc bắt đầu lộ diện, Trump háo hức muốn đánh thuế 40% lên hàng Trung Quốc. Câu chuyện trâu bò húc nhau ruồi bọ vạ lây như Mỹ đánh thuế thép Trung Quốc thì Việt Nam vạ theo. Việt Nam cần phải chuẩn bị cho điều này”, ông Doanh cảnh báo

Ts. Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính đánh giá, tăng trưởng kinh tế năm 2017 có thể khá hơn nhưng bớt làm phong trào đi, làm thực hơn. Kinh nghiệm đầu tư công không hiệu quả cho phong trào nông thôn mới. Chủ trương tốt nhưng phong trào thì dở. Nhiều địa phương vay nợ để xây dựng cơ bản.

“Bất ổn năm 2017 rõ rệt nhất là bảo hộ. Việt Nam là nước có độ mở cửa cao, phụ thuộc vào mở cửa. Khi chủ nghĩa bảo hộ quay lại, các nước trả đũa nhau, Việt Nam sẽ ảnh hưởng nặng. Chúng ta đã chuẩn bị chính sách gì chưa?”, Ts. Cường lo ngại.

Lê Thúy