Tại cuộc họp báo thường kỳ của Chính phủ mới đây, người phát ngôn của Chính phủ, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết Thủ tướng đã giao Bộ Tài chính, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp kiểm tra việc DN tặng xe sang tại hai địa phương là Đà Nẵng và Cà Mau.
Động thái này thể hiện rõ sự quyết tâm xây dựng một Chính phủ liêm chính, minh bạch và công bằng. Tuy nhiên, qua vụ việc tỉnh Cà Mau nhận hai xe ô tô Lexus do một DN tặng trị giá nhiều tỷ đồng, cho thấy sự quyết tâm này cần phải đến từ nhận thức của bản thân các DN, khi chuyện “chạy” cửa sau vẫn còn là nỗi ám ảnh lớn.
Mạnh nhờ “quan hệ”?
Có ý kiến cho rằng việc DN tặng xe sang cho lãnh đạo địa phương ở Cà Mau, Đà Nẵng không phải là ngoại lệ. Nhưng có thể thấy rõ đây là hiện tượng lobby, cạnh tranh không lành mạnh.
Trên thực tế, việc cho, tặng, biếu quà giữa DN và cơ quan Nhà nước sẽ khó xua tan sự ngờ vực quanh câu chuyện DN mong muốn nhận được những ưu đãi, hỗ trợ, thậm chí là che giấu, lấp liếm cho các sai phạm của mình.
Như băn khoăn của luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia Tp.HCM, câu hỏi đặt ra là giữa DN tặng quà và DN không tặng quà liệu có sự phân biệt đối xử nào không, có sự công bằng, công khai, minh bạch, khách quan của cơ quan quản lý Nhà nước giữa các DN này hay không. Đây thật sự là những nguy cơ tiềm ẩn khiến dư luận không khỏi lo ngại.
Theo cảnh báo trước đây của chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB), tham nhũng vẫn là một thách thức của Việt Nam. Dựa theo Chỉ số Năng lực Cạnh tranh Toàn cầu (GCI) cách đây hai năm, nạn hối lộ và những khoản chi không chính thức ở Việt Nam đứng ở mức cao so với các nước tại Đông Nam Á và Đông Á.
Thực chất, mối quan hệ giữa khu vực công và tư nhân đã bị thương mại hóa khi các nhóm lợi ích đặc biệt đang ngày càng trở nên có ảnh hưởng và quan hệ với Nhà nước có vai trò then chốt trong kinh doanh, tạo thế độc quyền.
Chia sẻ với Thời báo Kinh Doanh, Giám đốc một DN trong lĩnh vực cung cấp thức ăn cho các trường học bán trú tại Tp.HCM, thú thật rằng để tăng doanh thu, có thêm khách hàng là các trường học, một trong những nhiệm vụ của ông là phải đầu tư thật sâu vào mối quan hệ với các quan chức ngành giáo dục.
Theo vị giám đốc trên, điều đó đồng nghĩa với việc ông phải thường xuyên mời mọc các quan chức có tiếng nói quyết định này đi ăn uống, du lịch rồi tặng cho họ những món quà có giá trị lớn.
Đổi lại, DN của ông sau đó sẽ trở thành một trong những ưu tiên lựa chọn chính. Thậm chí, không ít hiệu trưởng hoặc các quan chức sẽ nhận “lại quả” hàng trăm triệu từ phía DN này khi hợp đồng được ký kết.
|
Mối quan hệ giữa khu vực công và tư nhân đã bị thương mại hóa khi các nhóm lợi ích đặc biệt đang ngày càng trở nên có ảnh hưởng và quan hệ với Nhà nước có vai trò then chốt trong kinh doanh, tạo thế độc quyền.
Cần loại trừ nhóm thân hữu
Vị giám đốc này cho biết thêm, DN của ông thực chất có năng lực rất tốt, hoàn toàn đủ sức để “đấu” một cách công bằng với các DN khác trong lĩnh vực cung cấp thức ăn cho trường bán trú. Nhưng, môi trường kinh doanh vốn bị vấy bẩn vì chuyện “chạy cửa sau”, với áp lực phải tăng doanh số của một giám đốc điều hành, ông không thể làm khác được.
Ngoài ra, không chỉ mạnh nhờ quan hệ mà khâu chính sách có thể có lợi cho nhóm DN này và bất lợi cho nhóm DN khác cũng là vấn đề đáng để bàn về môi trường kinh doanh hiện nay.
Cụ thể, mới đây, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã công bố kết quả cuộc bình chọn các quy định pháp luật tốt nhất, tồi nhất sau hơn một năm tiến hành bình chọn. Một trong những quy định được phần lớn DN đề cử phải kể đến Thông tư 20 của Bộ Công Thương về việc quy định nhập khẩu xe ô tô.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế (VCCI), nhiều DN phản ánh, quy định này đã tạo thế độc quyền cho một số DN lớn, làm giảm sức cạnh tranh của các DN, gây méo mó môi trường kinh doanh.
Như lời ông Tuấn, quy định pháp luật về kinh doanh nên thúc đẩy cạnh tranh hoặc ít nhất, không làm giảm tính cạnh tranh trên thị trường, không tạo cơ hội cho độc quyền hoặc thống lĩnh, hoặc phân biệt đối xử một cách vô lý giữa các đối thủ cạnh tranh.
Các quy định tốt là những quy định không làm giảm cơ hội lựa chọn của khách hàng, không làm tăng giá và giảm hiệu quả, năng suất chung của nền kinh tế. Thông tư 20 được các DN phản ánh là đi ngược lại điều này.
Nói về nguyên nhân của sự trì trệ, nhất là tình trạng thương mại hóa dần thiết chế nhà nước, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng đó là do quan hệ thân hữu với Nhà nước quyết định khả năng phát triển của DN (có ba nhóm thân hữu lớn với đa số DN nhỏ và vừa).
Hơn nữa, cách tiếp cận không đồng đều và cục bộ cản trở cải cách. Ngoài ra, vẫn còn thiếu các thể chế thị trường quan trọng, nhất là về bảo vệ quyền tài sản tư nhân cũng như đảm bảo cạnh tranh tự do và công bằng.
Theo khuyến nghị của bà Phạm Chi Lan, các thể chế cần phải bảo đảm sự cạnh tranh tự do và công bằng. Chính sách và khung pháp lý về cạnh tranh phải đảm bảo 4 nguyên tắc chính.
Đó là: Áp dụng đồng đều với tất cả các DN; Tập trung đấu tranh chống các hành vi hạn chế cạnh tranh có hại nhất; Tập trung ngăn chặn hành vi hạn chế cạnh tranh mà không phải là kiểm soát và điều tiết giá; Hoạt động trong khuôn khổ quy tắc, minh bạch, công bằng và không phân biệt đối xử.
Thế Vinh
