Có thể thấy, từ đầu năm 2017 đến nay, chuyện người dân, DN, giới kinh doanh vận tải phản ứng gay gắt các trạm thu phí BOT trên khắp cả nước đã lên đến cao trào. Điển hình mới nhất là trạm thu phí tuyến tránh thị xã Cai Lậy (Tiền Giang), còn trước đó là ở trạm thu phí cầu Bến Thủy (Nghệ An), trạm thu phí Tam Nông (Phú Thọ), trạm thu phí Thanh Nê (Thái Bình), trạm thu phí Lương Sơn (Hòa Bình)…
Đội giá theo phí
Xoay quanh câu chuyện này, điều dễ thấy là các trạm thu phí BOT được giăng ra dày đặc với mức thu phí cao đã khiến chi phí vận tải đường bộ của các DN vận tải tăng, kéo giá cả hàng hóa tăng theo đến chóng mặt. Như vậy, không chỉ người dân sợ hãi mà ngay cả DN cũng bị ám ảnh bởi các trạm thu phí như những “xác sống” đang bòn rút họ.
Nhắc đến trạm thu phí ở Cai Lậy đang gây lùm xùm dư luận, ông Trần Hữu Hạnh, một nông dân ở Tiền Giang, than thở: “Hàng hóa từ miền Tây rồi sẽ gánh nhiều chi phí. Không chỉ tài xế khổ mà nông dân càng khổ vì phải gánh mọi chi phí vận chuyển. Khi đó, DN sẽ hạ giá mua nông sản của nông dân, khi bán hàng hóa cho nông dân lại đội giá lên để còn bù đắp phí vận chuyển qua trạm BOT”.
Cũng theo lời ông Hạnh, nông dân ở miền Tây cũng buồn khi nông sản không bán được chỉ vì phí vận tải tăng do trạm thu phí. “Ngay như giày dép, quần áo cho con vào năm học mới cũng tăng vì chở từ Sài Gòn về cũng bị tăng phí bởi BOT”, ông Hạnh nói.
Thậm chí, nhiều người còn dẫn chứng, với tình hình trạm thu phí BOT dày đặc như hiện nay, mỗi ký cá khô sặc từ miền Tây chở lên Tây Nguyên hoặc mỗi ký bơ chở ngược lại phải bắt dân gánh thêm cả ngàn đồng tiền phí.
Quốc lộ 1 về miền Tây là tuyến đường huyết mạch, lẽ ra mọi người đều được quyền sử dụng để đi lại và họ đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nộp các loại thuế, bao gồm cả phí bảo trì đường bộ. Nhưng giờ đây, khi qua trạm Cai Lậy, họ buộc phải nộp thêm phí như vậy có phải là phi lý không khi mà phí chồng phí?
Ngay trong phiên họp ngày 15/8 về chủ đề giám sát BOT, Ủy ban thường vụ Quốc hội cũng trăn trở với những gánh nặng về chi phí qua các trạm thu phí mà người dân và DN đang phải chịu đựng.
|
Hàng hóa từ miền Tây sẽ gánh nhiều chi phí do vướng trạm thu phí BOT Cai Lậy (Tiền Giang)
Như lời của Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ và Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu, họ cảm thấy đáng buồn khi nghe về chuyện lùm xùm tại trạm thu phí Cai Lậy. Với mật độ trạm thu phí dày đặc như hiện nay, liệu chính sách, cách quản lý của chúng ta có vấn đề?
Trạm thu phí BOT dày đặc được cho là làm chi phí đường bộ của DN tăng gấp ba lần. Ở miền Trung, một DN vận tải lớn tại Thừa Thiên – Huế chuyên vận chuyển nguyên vật liệu xây dựng cho biết chưa tìm ra phương án nào bù đắp khoản phí đường bộ qua các trạm BOT.
Theo tính toán, mỗi năm DN này vận chuyển hơn 1 triệu tấn clinker trên tuyến đường từ Đà Nẵng ra cảng Chân Mây (Huế) với ước tính riêng số tiền vé qua hai trạm thu phí BOT đã tốn đến hơn 20 tỷ đồng/năm.
Có giảm được không?
Nên nhắc lại, cuối năm ngoái, các DN vận tải hàng hóa ở Tp.HCM từng kiến nghị đến Chính phủ và Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) về tình trạng ngoài việc phải đóng phí sử dụng đường bộ, xe lưu thông đường tại Tp.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, DN vẫn tiếp tục bị đóng phí cho các trạm thu phí BOT được bố trí theo kiểu “vây bắt”.
Theo tính toán của các DN vận tải tại Tp.HCM, phí giao thông đường bộ áp dụng cho cả lượt đi, lượt về qua các trạm BOT trên tuyến đường từ cảng quận 7 (Tp.HCM) đi Vũng Tàu là 800.000 đồng/chuyến. Cụ thể, trạm Cầu Phú Mỹ 160.000 đồng; trạm Quốc lộ 51 là 320.000 đồng; trạm Cao tốc Long Thành – Dầu Giây là 320.000 đồng.
Riêng cảng quận 7 đi Biên Hòa (Đồng Nai), phí đi qua các trạm BOT là 560.000 đồng/chuyến. Cụ thể: trạm Cầu Phú Mỹ là 160.000 đồng; trạm Xa lộ Hà Nội là 160.000 đồng; trạm Cầu Đồng Nai là 240.000 đồng.
Các DN này cho rằng chi phí giao thông đường bộ để xe qua các trạm BOT thậm chí còn cao hơn cả chi phí nhiên liệu cung cấp cho xe vận hành trên các lộ trình nói trên đang thực sự là gánh nặng cho các DN vận tải.
Cần lưu ý thêm, tháng 2/2017, Kiểm toán Nhà nước báo cáo với đoàn giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội về kết quả kiểm toán 27 dự án BOT giao thông cũng nêu rõ những bất cập về khoảng cách các trạm thu phí.
Còn theo Bộ Kế hoạch & Đầu tư, trong thời gian gần một năm thực hiện Nghị quyết 35/NQ-CP, Thông tư về điều chỉnh mức thu phí sử dụng đường bộ, phí BOT đã được ban hành như một trong những giải pháp giúp giảm chi phí kinh doanh cho DN. Theo đó, đã điều chỉnh mức thu phí của 29 trạm thu phí, vượt 10 trạm so với chỉ tiêu được Thủ tướng Chính phủ giao.
Tuy nhiên, vẫn còn một số trạm thu phí chưa giảm được vì nhà đầu tư không đồng ý với phương án giảm phí do ảnh hưởng đến việc trả nợ, trả lãi vay như đã tính toán trong hợp đồng.
Điều đáng nói, nhiều dự án giao thông theo hình thức BOT được lập ra với một trong những mục tiêu của Nhà nước hướng tới là để phục vụ vận tải hàng hóa cho hoạt động sản xuất – kinh doanh. Nhưng vì phí BOT quá cao, ám ảnh đội chi phí nên khi các dự án này hoàn thành, đi vào hoạt động lại vắng bóng giới vận tải hàng hóa.
Trong chủ trương gần đây của Chính phủ về giảm chi phí cho DN thì phí BOT là một trong những mục tiêu cần phải giảm bớt. Phía Ủy ban thường vụ Quốc hội cũng đã lên tiếng về chuyện này. Nếu vậy sẽ không có lý do gì để hoạt động của các trạm thu phí BOT mãi là gánh nặng chi phí cho DN như hiện nay.
Thế Vinh
