Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ: Có “rải đinh” dưới “thảm đỏ”?

Theo đó, các văn bản hạn chế sự phát triển của DNNVV thường xuất hiện chủ yếu ở các Thông tư, văn bản quy phạm pháp luật cấp Bộ, cá biệt có trong một số quy định của Chính phủ, và đặc biệt xuất hiện chủ yếu tại các văn bản của cấp chính quyền địa phương.

“Bức tử” doanh nghiệp?

Từ năm 2009, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 56/2009/NĐ-CP về trợ giúp phát triển DNNVV, trong đó quy định 8 chính sách trợ giúp DNNVV. Sau 7 năm triển khai thực hiện, các chương trình, chính sách trợ giúp đã đạt được một số kết quả nhất định, hỗ trợ các DNNVV khắc phục hạn chế, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện và tác động hỗ trợ của các chính sách này vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại.

Cụ thể, đại diện doanh nghiệp Cỏ May Đồng Tháp cho biết đã từng khốn đốn vì Nghị định 109/2010/NĐ-CP của Chính phủ. Nghị định này quy định về điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo: DN kinh doanh xuất khẩu gạo phải có kho chuyên dụng 5.000 tấn thóc, có ít nhất một cơ sở xay xát gạo có công suất 10 tấn/giờ. Với quy định trên, DN cho rằng không hợp lý, hạn chế quyền kinh doanh, tạo tiêu cực (mượn giấy phép) tăng chi phí của DN.

Dẫn chứng, đại diện Cỏ May cho biết: “Năm 2014, Gạo Cỏ May tìm được thị trường Singapore. Nhưng khi ký hợp đồng, đối tác Singapore từ chối vì nghĩ rằng Cỏ May chỉ là một “anh cò”, do chúng tôi phải xuất ủy thác qua một DN khác vì Nghị định trên”.

Vị đại diện này cho biết, để có thể xuất khẩu gạo, họ phải lách nghị định này bằng cách sang Singapore lập một công ty lấy tên Cỏ May Singapore và nhập gạo của chính mình qua một đối tác trong nước không có thị trường, nhưng có quyền xuất khẩu trực tiếp. Mỗi lần như thế chi phí tăng thêm 2 USD/tấn.

Hơn nữa, Cỏ May Singapore còn phải đóng thuế thu nhập DN 17% cho chính phủ nước sở tại, trong khi Việt Nam không thu được đồng thuế nào của DN này, vì “hai Cỏ May” bán hòa vốn khi xuất khẩu.

Như vậy, Nghị định 109 không chỉ làm giảm sức cạnh tranh của DN mà còn gây thất thu thuế cho Chính phủ. Trước khi ban hành Nghị định này, cả nước có 200 DN xuất khẩu gạo trực tiếp nhưng sau khi ban hành nghị định, chỉ còn 100 DN đủ điều kiện xuất khẩu.

Bình luận về những chính sách hỗ trợ phát triển DNNVV hiện nay, Ts. Lê Hồng Sơn, Nguyên Cục trưởng Cục Kiểm tra Văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp), đã ví nhiều văn bản quy phạm pháp luật gây khó khăn cho DN như “hàng đinh” cắm dưới thảm đỏ.

Ts. Sơn đã chỉ ra một số loại “đinh” gây khó cho DNNVV như cuối năm 2015, UBND tỉnh Quảng Ninh ban hành 02 Quyết định (4088/2015/QĐ-UBND và 3625/QĐ-UBND) đặt ra một loạt các điều kiện, tiêu chí đối với các tàu thuyền kinh doanh du lịch trên Vịnh Hạ Long – Bái Tử Long: Rút ngắn thời hạn (niên hạn) sử dụng các phương tiện thủy 05 năm – 10 năm. Quy định về điều kiện phòng cháy, chữa cháy đối với tàu lưu trú (hệ thống chữa cháy tự động hoặc bán tự động bằng nước cho các phòng ngủ của tàu); phải có thiết bị tự động báo cháy ở tất cả các buồng của tàu…

Điều này đã bức tử các DN đang kinh doanh hoạt động du lịch, dịch vụ trên địa bàn, đe dọa hơn 1.000 lao động sẽ mất việc làm, vi phạm một loạt các Luật: Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Phòng cháy chữa cháy, Luật Du lịch, Luật Giao thông đường thủy nội địa, Bộ Luật Dân sự về thẩm quyền điều kiện kinh doanh, phòng cháy, chữa cháy, niên hạn sử dụng phương tiện thủy.

“Cũng có thể nói, vi phạm Điều 14, Điều 33 Hiến pháp 2013. Bức tử các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, dịch vụ ở Hạ Long – Bái Tử Long, tạo điều kiện, sân chơi cho các đại gia…”, Ts. Sơn khẳng định.

Cần nghiên cứu khảo sát cần lấy ý kiến DN, đối tượng chịu tác động trực tiếp của dự thảo; có cơ chế đa ngành, chống lợi ích nhóm, lợi ích ngành; xác định trách nhiệm của cơ quan, người ban hành văn bản

Bất bình đẳng

Theo thống kê, cả nước hiện có khoảng 400.000 DNNVV, chiếm tới 97% tổng số DN; đóng góp 40% GDP và tạo việc làm cho 52% người lao động. Vì vậy, việc ban hành chính sách hỗ trợ DNNVV là cần thiết trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới.

Theo chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình, Tổng giám đốc công ty tư vấn Economica, tại những nước phát triển, ngay từ những năm 50 của thế kỷ trước, họ đã coi DNNVV là đối tượng cần được bảo vệ. Những năm 80, các nước này chú trọng đến việc xúc tiến, hỗ trợ DNNVV và đến ngày nay, họ chú trọng việc kiến tạo, thúc đẩy với trọng tâm là nâng cao năng lực cạnh tranh cho DN. Vậy nên, các chuyên gia cho rằng cách hỗ trợ thật sự thiết thực cho các DN hiện nay là loại bỏ hàng loạt các nghị định về điều kiện kinh doanh đang tạo ra một môi trường kinh doanh bất bình đẳng giữa các ông chủ lớn và các DNNVV, cũng như làm tăng thêm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính như (Nghị định 109,…).

Theo Ts. Lê Hồng Sơn, để “nhổ” được các loại “đinh” cũng như ngăn chặn việc “rải” thêm đinh, trong quá trình soạn thảo, xây dựng các dự thảo cần nghiên cứu khảo sát, cần lấy ý kiến DN, đối tượng chịu tác động trực tiếp của dự thảo. Cần có cơ chế đa ngành, chống lợi ích nhóm, lợi ích ngành. Cần xác định trách nhiệm của cơ quan, người ban hành văn bản. Đồng thời, theo các chuyên gia, nên chăng vai trò của Nhà nước trong việc hỗ trợ các DNNVV chỉ là kiến tạo, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển các doanh nghiệp này, mà không chỉ đơn thuần là bảo hộ cho họ.

Các dịch vụ/chương trình hỗ trợ cho các DNNVV là cần thiết nhưng việc cung cấp các dịch vụ/chương trình hỗ trợ này không nên tràn lan và mang tính chất Nhà nước cho DN vì điều này tiềm ẩn nguy cơ đi ngược lại nguyên tắc thị trường và điều ước quốc tế như TPP, WTO…

“Người ta ví các DNNVV như những con mèo, còn những doanh nghiệp, tập đoàn lớn như những con voi. Một khi có biến động, con mèo nhảy nhót và có thể thích ứng rất nhanh, linh hoạt. Trong khi đó, những con voi sẽ rất khó xoay chuyển, do đó có thể gây ra những hậu quả rất lớn cho xã hội”, ông Lê Văn Khương, Trưởng phòng Phát triển DNNVV (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đã ví von như vậy.

Lê Thúy