Theo Hiệp hội cá tra Việt Nam (VN Pangasius), kim ngạch xuất khẩu cá tra sang thị trường EU từ đầu năm đến giữa tháng 2/2017 chỉ đạt khoảng 25,2 triệu USD, giảm đến 17,6% so với cùng kỳ năm 2016 và chiếm 15,3% tỷ trọng xuất khẩu toàn ngành.
Trái lại, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc lại tăng vọt, đạt trên 27,4 triệu USD, tăng 53% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm 16,7% tỷ trọng xuất khẩu của toàn ngành.
Co cụm tại EU, cầu tăng ở Trung Quốc
Thống kê gần đây cho thấy với lượng hàng thủy sản xuất khẩu Việt Nam, Trung Quốc đang nổi lên là một thị trường mạnh, chỉ đứng sau Mỹ (chiếm khoảng 22%) và đứng trên EU.
Về mặt giá cả, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) gần đây cho biết giá cá tra nguyên liệu tăng trong 3 tháng đầu năm do nguồn cung giảm so với trước. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp tăng cường hoạt động thu mua cá tra nguyên liệu phục vụ các đơn hàng xuất khẩu trong những tháng đầu năm 2017 đã đẩy giá cá tra tăng cao.
Trao đổi với giới doanh nghiệp (DN) xuất khẩu cá tra tại hội thảo “Ảnh hưởng kinh tế thế giới đối với ngành thủy sản Việt Nam” tổ chức ở Cần Thơ ngày 28/3, ông Võ Hùng Dũng, Phó chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký VN Pangasius, cho biết giá cá tra ở ĐBSCL hiện đạt mức 27.000 đồng/kg. Đây có thể nói là mức giá cao đỉnh điểm trong những năm qua. Tuy nhiên, rất khó đưa ra dự báo diễn biến tình hình của cá tra trong thời gian tới.
“Có người hỏi tôi có dự đoán được giá cá có bị suy giảm nữa không. Tôi nói tôi không dự báo được giá cá có bị suy giảm như năm 2014 nữa hay không vì không ai định đoán được tương lai. Lại có người hỏi tôi nên mua, bán như thế nào, tôi bảo khi thấy được giá thì nên bán, không đợi” – ông Dũng chia sẻ
Vị lãnh đạo của VN Pangasius cũng lưu ý tình trạng xuất khẩu co cụm tại thị trường EU. Trước đà suy giảm, xuất khẩu cá tra vào thị trường EU sẽ còn rất khó khăn trong thời gian tới khi vấp phải nhiều đối thủ cạnh tranh. Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có cứu vãn được chuyện này hay không vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.
Dưới góc nhìn của ông Yoann Perrault, Giám đốc kỹ thuật và tiếp thị khu vực châu Á của Eurocham, thời gian qua, không ít lô hàng xuất khẩu nông lâm thuỷ sản của Việt Nam bị thị trường EU trả lại. Chính việc này đã ảnh hưởng lớn đến việc xuất khẩu cá tra vào EU.
Nhìn lại đầu năm, xuất khẩu cá tra được VASEP dự báo sẽ tăng nhẹ 4% (đạt trên 1,7 tỷ USD) trong năm 2017. Trong đó, thị trường Mỹ là điểm đến cho 2-3 DN lớn, các DN khác sẽ tập trung nhiều vào các thị trường Trung Quốc, EU, ASEAN và đẩy mạnh sang Nga.
|
Sự đa dạng và phức tạp về các tiêu chuẩn từ các nhà nhập khẩu quốc tế là những thách thức đối với ngành hàng cá tra hiện nay
Khó đáp ứng các tiêu chuẩn
Với thị trường Trung Quốc, theo đánh giá, trong 5 năm trở lại đây, tăng trưởng xuất khẩu cá tra sang thị trường này tăng từ 24,2 – 88,7%/năm. Trong đó, tổng giá trị xuất khẩu cá tra sang thị trường năm 2016 đạt gần 305 triệu USD, tăng gần gấp hai lần so với năm 2015 và tăng gấp 4,17 lần so với 5 năm trước đó (năm 2012).
Liên quan đến những lo ngại rủi ro khi phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, một số DN cho rằng điều này không có gì đáng lo ngại. Bởi nhu cầu tiêu dùng mặt hàng thủy sản ở Trung Quốc không giống với các mặt hàng khác.
Tuy vậy, trong vấn đề thanh toán, điều đáng lo là nhiều DN Trung Quốc đề nghị chỉ đặt cọc khoảng 30% tổng tiền lô hàng cá tra, cộng với giá vận chuyển trung bình một lô hàng cá tra tới cửa khẩu khoảng 45 – 47 triệu đồng. Nếu container tới cửa khẩu và phía bên DN Trung Quốc nhận hàng thì DN xuất khẩu được, còn nếu không thì coi như mất trắng.
Bên cạnh đó, tiền thanh toán các đơn hàng cá tra xuất sang Trung Quốc khá đa dạng, tuy nhiên nhiều DN nước này chỉ trả bằng tiền đồng giống như việc tiêu thụ nội địa. Điều này khiến DN xuất khẩu gặp nhiều khó khăn khi chuyển đổi sang các loại tiền tệ khác.
Liên quan đến vấn đề chế biến xuất khẩu cá tra, theo Ts. Nguyễn Thanh Tùng, Viện Kinh tế và Quy hoạch thuỷ sản, hiện có khoảng 291 cơ sở xuất khẩu cá tra trong đó 2/3 được xem là các cơ sở nhỏ với số lượng xuất khẩu dưới 1.000 tấn. Trong số các cơ sở xuất khẩu lớn, có 36 công ty xuất khẩu trên 5.000 tấn.
Tuy nhiên, những cơ sở xuất khẩu lớn này có thị phần khoảng 75% tổng sản lượng xuất khẩu cá tra. Hiện tại phần lớn các sản phẩm cá tra xuất khẩu dưới dạng phi lê đông lạnh mà rất ít các sản phẩm chế biến giá trị gia tăng.
Ts. Nguyễn Thanh Tùng cho biết sự đa dạng và phức tạp về các tiêu chuẩn từ các nhà nhập khẩu quốc tế là những thách thức đối với ngành hàng cá tra, đặc biệt là các nhà chế biến xuất khẩu.
Các tiêu chuẩn phổ biến hiện nay như: ACC (Aquaculture Certification Council) đối với thị trường bán lẻ của Mỹ, Global GAP và ASC đối với thị trường bán lẻ EU.
Ngoài ra, có sự gia tăng về các tiêu chuẩn an toàn sinh học như Naturland và Kraft. Mặc dù xu hướng hiện nay là các nhà chế biến xuất khẩu có trang trại nuôi riêng và không ngừng đầu tư để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, song rất khó để có thể đáp ứng được tất cả các tiêu chuẩn này.
Thế Vinh
