Phản ánh của doanh nhân Nguyễn Văn Đệ (Chủ tịch Hiệp hội DN tỉnh Thanh Hóa, Ủy viên Ban chấp hành Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam – VCCI) về một vài rào cản với khu vực tư nhân trong buổi gặp gỡ giữa Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc với cộng đồng DN ngày 17/5 rất đáng để các cơ quan quản lý, các nhà hoạch định chính sách, chính quyền địa phương cùng tự suy ngẫm.
Khó từ bệnh viện đến bến xe
Đơn cử như việc đầu tư bệnh viện tư nhân, ông Nguyễn Văn Đệ phàn nàn có những địa phương không muốn cho y tế tư nhân phát triển dù nhà đầu tư đã đề nghị xây dựng bệnh viện bằng 100% vốn tư nhân nhưng chính quyền địa phương vẫn trả lời theo hướng: “Mạnh ai nấy làm, Nhà nước vẫn làm bằng 100% vốn ngân sách”.
Trong câu chuyện này, theo vị Chủ tịch Hiệp hội DN tỉnh Thanh Hóa, người ta có quyền hoài nghi về động cơ đầu tư xây dựng bệnh viện công không đúng với tinh thần của Chính phủ kiến tạo, phục vụ, không đúng với tinh thần “Nhà nước chỉ đầu tư những lĩnh vực mà tư nhân không làm”.
Hơn nữa, việc xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật trong khám chữa bệnh Bảo hiểm y tế của Bộ Y tế và việc vận dụng máy móc định mức này của cơ quan Bảo hiểm xã hội đã khiến các bệnh viện lao đao.
Ví dụ: việc quy định mỗi bác sỹ chỉ được khám 35 bệnh nhân/ngày, một thủ thuật đông y là 20 phút… như những chiếc “rọ” nhốt sự sáng tạo, linh hoạt của thầy thuốc, kìm hãm năng suất lao động; đặc biệt, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của bệnh nhân.Hoặc đơn cử như trường hợp Bến xe Thượng Lý, được chính quyền kêu gọi đầu tư thay thế cho bến xe Tam Bạc để giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông trong nội thành, làm đẹp cho thành phố Hải Phòng.
Nhà đầu tư là công ty Đầu tư và Phát triển Kim khí Hải Phòng đã bỏ hơn 50 tỷ đồng xây dựng công trình bến xe này khang trang, sạch đẹp. Khi DN bỏ vốn đầu tư xong lại bị gây khó khăn, đứng trước bờ vực phá sản bởi chính cơ chế không nhất quán của chính quyền địa phương.
DN này đã trực tiếp gửi kiến nghị nhiều lần tới chính quyền thành phố Hải Phòng cũng như thông qua các đoàn thể, cơ quan truyền thông để lên tiếng về những bất cập và khó khăn của DN cần chính quyền Hải Phòng tháo gỡ.
Và phải đợi đến buổi Đối thoại với Thủ Tướng Chính phủ ngày 17/5, ông Nguyễn Văn Đệ mới tranh thủ được khoảng thời gian ít ỏi để báo cáo, kiến nghị với Thủ tướng và các thành viên Chính xe Thượng Lý với tư cách là Tổ trưởng tổ công tác pháp chế của VCCI. Phải đến lúc đó, lãnh đạo Hải Phòng mới có ý kiến phản hồi ông Đệ.
|
Nếu muốn khu vực tư nhân lớn mạnh cần xóa bỏ mọi phân tầng, phân biệt đối xử giữa các DN với nhau.
Xung đột lợi ích?
Từ những phản ánh này, hẳn nhiều DN sẽ không khỏi băn khoăn rằng phải chăng vẫn còn tồn tại những chiếc “rọ” nhốt cơ hội đầu tư kinh doanh của khu vực tư nhân sờ sờ ra đó?
Và nếu hoạt động đầu tư kinh doanh của DN tư nhân không muốn bị cản trở, phải chăng cần có “quan hệ tốt” với phía chính quyền – xem như vai trò then chốt trong kinh doanh?
Đối với những vướng mắc này, trong tài liệu báo cáo năm 2016 của Ngân hàng Thế giới (WB) và Thanh tra Chính phủ về “Kiểm soát xung đột lợi ích trong khu vực công: Quy định và thực tiễn ở Việt Nam” có lưu ý: với mục tiêu trở thành một quốc gia thịnh vượng cùng các thể chế hiện đại vào năm 2035, việc kiểm soát xung đột lợi ích vô cùng quan trọng; bởi chính quá trình cải cách thể chế này sẽ quyết định hình thái Nhà nước, thị trường, các quy định và luật lệ cho thế hệ tiếp theo.
Vì vậy, giới chuyên gia khuyến nghị rằng điều kiện tiên quyết hiện nay là phải phân định rõ ràng ranh giới giữa khu vực công và tư, đảm bảo các quy định kiểm soát xung đột lợi ích được ban hành và thực hiện một cách hiệu quả.
Theo Ts. Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc nghiên cứu của Đại học Fulbright, nếu muốn cho khu vực tư nhân lớn mạnh, cần xóa bỏ mọi phân tầng, phân biệt đối xử giữa các DN với nhau.
Tuy nhiên, vấn đề băn khoăn còn hiện hữu đến nay là hệ sinh thái của DN tư nhân vẫn chưa lành mạnh. Trên một số lĩnh vực, nếu nhìn vào khu vực DN nhà nước, có thể thấy tính độc quyền hoặc tựa như độc quyền còn tồn tại ở nhiều thị trường mà họ vận hành, chưa kể việc tạo ra những đặc quyền, đặc lợi trong rất nhiều lĩnh vực mà họ kinh doanh. Điều này đã tạo ra một sự cạnh tranh bất bình đẳng.
Trong khi đó, nhìn vào khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) sẽ thấy khối DN này đang được chính quyền các địa phương “trải thảm đỏ”, trở thành những DN cấp cao trong hệ sinh thái DN Việt Nam.
Như vậy, còn lại trong hệ thống DN là các DN tư nhân với nhiều tầng, nhiều lớp khác nhau bởi tư nhân cũng có những DN có tài sản lên đến hàng tỷ USD tập trung vào bất động sản, khai thác tài nguyên thiên nhiên, tạo nên một hệ sinh thái khác, còn hệ sinh thái của các hộ kinh doanh, các DN nhỏ lại là những nhóm hoàn toàn khác nữa.
Ts. Tự Anh nhấn mạnh, nếu chúng ta cứ tạo ra hệ sinh thái phân tầng như thế này sẽ khó có cơ hội cho DN nhỏ phát triển. Bởi phân tầng nghĩa là có phân biệt đối xử. Mà phân biệt đối xử có nghĩa là “một số anh được ban phát”, được hưởng đặc quyền, đặc lợi và “một số anh không được ban phát”, không được hưởng đặc quyền, đặc lợi.
Thanh Loan
