Một trong những câu chuyện gây ồn ào nhất thời gian qua là tình trạng nhiều cửa hàng xăng dầu đóng cửa do hết hàng, càng bán càng lỗ. Dẫn tới, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phải yêu cầu các doanh nghiệp (DN) đầu mối, phân phối phải tiến hành ký biên bản cam kết về đảm bảo cung ứng xăng dầu cho các cửa hàng bán lẻ, hoàn thành xong trước ngày 16/11/2022.
Nóng chuyện thua lỗ của DN xăng dầu
Cùng với đó, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công Thương, DN đầu mối xăng dầu báo cáo số liệu chi phí kinh doanh xăng dầu, để điều chỉnh tiếp vào kỳ điều hành ngày 21/11 tới. Tuy nhiên, liệu rằng những quy định trên có chấm dứt tình trạng đứt nguồn cung ứng xăng dầu.
Theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, chi phí đang bàn, đang điều chỉnh, đang họp là chi phí tạo nguồn. Chi phí tạo nguồn đồng nghĩa với việc đây là giá vốn đã được DN thực hiện, theo quy định của Nghị định 95, những chi phí này được tổng kết lại sau 6 tháng thực hiện của DN.
Người dân phải xếp hàng dài chờ mua xăng dầu. |
Theo ông Bảo, DN báo cáo lên chi phí bao nhiêu, chi phí mua phụ phí mua xăng dầu từ nước ngoài về là bao nhiêu, chi phí đưa tàu về Việt Nam là bao nhiêu sau đó báo cáo lên Liên bộ. Tuy nhiên, do chúng ta xác định giá phải rẻ nên đã bị mâu thuẫn.
“Mua ở nước ngoài phải cộng thêm phụ phí là 2 – 3 USD, trong khi tôi mua ở đây không được USD nào? Vẫn có những phụ phí có thể 0,8 USD hoặc 1 USD nhưng phụ phí này không được đưa vào công thức nên DN tụt vốn ở đó. Cơ cấu nhập khẩu chỉ chiếm 20 - 25%. Như thế DN nào nhập về hòa với 75% kia thì bị lỗ”, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam chia sẻ một phần lý do gây nên bất ổn thị trường xăng dầu thời gian qua.
Rõ ràng với DN xăng dầu, bài toán rất quan trọng hiện nay vẫn là đảm bảo được tính đúng, tính đủ chi phí trong công thức tính giá cơ sở, từ đó mới giúp họ thoát khỏi tình cảnh thua lỗ. Không chỉ DN xăng dầu, mà nhiều ngành khác cũng đang rơi vào tình trạng rất khó khăn.
Theo Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV - Hội đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính), DN ở hầu hết các ngành hàng đều nhận định rằng, hoạt động xuất, nhập khẩu trong nửa cuối quý IV/2022 và đầu năm 2023 sẽ gặp rất nhiều khó khăn so với kết quả quý III/2022 vì cơ hội thị trường, đơn hàng cho năm 2023 với nhiều ngành xuất khẩu chủ lực đều sụt giảm nghiêm trọng. Đặc biệt với các ngành dệt may, da giày, nội thất, nhôm công nghiệp, sắt thép, xi măng… Nhiều DN đã phải cắt giảm nhân công, giảm quy mô sản xuất trong các tháng cuối năm 2022.
Nguyên nhân của sự sụt giảm đơn hàng chủ yếu đến từ hai yếu tố là chính sách thắt chặt tiền tệ để chống lạm phát và nguy cơ suy thoái kinh tế tại nhiều quốc gia châu Âu, Mỹ cũng như toàn cầu khiến tiêu dùng và đầu tư (đặc biệt là đầu tư lĩnh vực bất động sản trên toàn cầu) giảm mạnh. Ngoài ra là xu hướng ngày càng gia tăng tần suất các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa của Việt Nam, đặc biệt từ phía Mỹ, khiến nhiều DN Việt Nam bị động và gặp nhiều bất lợi trong tiếp cận thị trường.
DN xuất khẩu đang khát đơn hàng
Chi phí đầu vào cho sản xuất xuất khẩu tại Việt Nam ở mức cao và có xu hướng tiếp tục gia tăng, làm giảm sức cạnh tranh của DN tại các thị trường quốc tế. Sức ép này đến từ các yếu tố như giá dầu thế giới có thể bị đẩy lên cao, tình trạng thiếu hụt xăng dầu tại các trung tâm kinh tế lớn của cả nước như TP.Hà Nội và TP.HCM vẫn chưa được tháo gỡ, khiến chi phí vận chuyển tăng mạnh. Tỷ giá USD/VND tăng mạnh, trong bối cảnh trên 90% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam là nhập khẩu nguyên liệu sản xuất, làm tăng chi phí đầu vào, đồng thời kéo theo sức ép lên mặt bằng giá sản xuất trong nước…
Cùng với đó, Ban IV cũng chỉ ra thách thức rất lớn về việc tiếp cận nguồn vốn khiến DN, đặc biệt DN tư nhân gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì kinh doanh, thu mua và chuẩn bị nguyên vật liệu cho các kỳ sản xuất năm 2023. Đơn cử như, DN ngành thép đối diện với khủng hoảng lớn khi cung vượt mạnh cầu, trong khi đơn hàng xuất khẩu lẫn đơn hàng trong nước đồng loạt giảm mạnh. Nhiều DN phải bán sản phẩm thấp hơn giá vốn 30-40% để có dòng tiền hoạt động.
Trước tình hình trên, để khắc phục phần nào khó khăn cho các DN, Ban IV đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương phối hợp với các bộ chuyên ngành cung cấp thường kỳ các thông tin cập nhật về biến động và xu hướng của các thị trường xuất/nhập khẩu lớn, kèm theo các đánh giá về cơ hội, thách thức để DN có các kế hoạch thích ứng phù hợp.
Đặc biệt, cần khẩn trương tiến hành các cuộc bàn tròn công - tư nhằm phân tích các giải pháp tối ưu thị trường, tìm kiếm thị trường thay thế hoặc bổ sung trong bối cảnh một số thị trường truyền thống của cả nhập khẩu, xuất khẩu đều gặp rất nhiều khó khăn.
Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng, nhấn mạnh cần mở rộng kênh huy động vốn ngoài ngân hàng cho các DN nhỏ và vừa, DN khởi nghiệp. Cụ thể, nghiên cứu xây dựng Sàn giao dịch chứng khoán cho DN nhỏ và vừa với điều kiện niêm yết, năng lực tài chính và hồ sơ pháp lý không quá chặt chẽ. Bên cạnh đó, cần đẩy nhanh việc thí điểm và cấp phép các mô hình công nghệ tài chính mới như gọi vốn cộng đồng, cho vay ngang hàng để tạo thêm kênh tiếp cận vốn cho doanh nghiệp nhỏ.
Đồng thời, Bộ KH&ĐT cũng kiến nghị tiến hành rà soát các quy trình, thủ tục hỗ trợ người dân, DN theo các gói hỗ trợ thuộc Chương trình phục hồi, điều chỉnh hoặc báo cáo Quốc hội điều chỉnh, bổ sung các quy định nhằm cắt giảm tối đa thủ tục, tạo thuận lợi cho người dân và DN kịp thời được thụ hưởng các chính sách, sớm khôi phục hoạt động sản xuất kinh doanh.
Ông Nguyễn Hồng Diên Bộ trưởng Bộ Công Thương Các DN, Hiệp hội Xăng dầu cần tiếp tục đề xuất sửa đổi bổ sung cơ chế chính sách cho phù hợp với thực tiễn của thị trường. Bên cạnh đó, các Bộ, ngành và chính quyền địa phương cũng cần nghiên cứu tháo gỡ khó khăn trong khuôn khổ pháp luật trên cơ sở hài hòa lợi ích Nhà nước – người dân – DN. Cùng với đó, cần tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm theo đúng quy định của pháp luật với phương châm xử lý nhưng phải khắc phục, sửa chữa chứ không phải xử lý rồi cho tồn tại. PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh Học viện Tài chính Năm 2022, hàng loạt khó khăn tác động đến DN, như việc đứt gãy chuỗi cung ứng, chi phí vận tải trong tháng 4 - 5 tăng cao. Trong đó, nổi lên là câu chuyện đứt nguồn cung xăng dầu, DN than thua lỗ. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận cái khó của các cơ quan quản lý nhà nước, khi vấn đề đặt ra là các báo cáo tài chính, báo cáo số liệu kinh doanh xăng dầu của các DN không phản ánh được định mức chi phí trong báo cáo tài chính thì rất khó để đưa ra quyết định trong việc điều chỉnh nâng mức giá đối với DN. Ông Phạm Xuân Trình Giám đốc điều hành Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Năm 2022, sản lượng của các DN đều tăng so với 2021, tuy nhiên do áp lực về lạm phát, đồng tiền mất giá nên thị trường tiêu dùng đã giảm sức mua, đặc biệt là đối với thị trường Nhật. Năng lực sản xuất khăn bông của Việt Nam có đối thủ cạnh tranh bây giờ là Ấn Độ, Pakistan, chứ không phải Trung Quốc. Trong khi nhiều DN trong hệ thống Vinatex chưa khai thác hết công suất, mở thêm được thị trường, không tăng thêm năng lực, sản phẩm mới và mất cân đối khả năng hiện có. Do vậy, trong xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2023 cần xem xét đến yếu tố này của các DN để nâng cao năng lực và sức cạnh tranh. |
Nhật Linh