Nghị trường "nóng" BOT

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng là trưởng ngành đầu tiên trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội lần này. Cử tri cả nước đặc biệt quan tâm tới phiên chất vấn Bộ trưởng GTVT về BOT bởi đây được xem là vấn đề "nhức nhối, gai góc" nhất của ngành giao thông thời gian qua.

Vì lợi ích của ai?

Mở đầu phiên chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết đứng trên quan điểm bảo vệ lợi ích của người dân, trong thời gian qua, khi mặt bằng giá tăng cao dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, Bộ GTVT phối hợp với địa phương và các nhà đầu tư đã rà soát và giảm toàn bộ 56 dự án BOT. Có những dự án giảm 2 – 3 lần, thậm chí hiện nay một số trạm chỉ còn 15.000 đồng/xe con.

Chưa hài lòng, đại biểu Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) nói: Bộ trưởng Thể có nói là phương án xử lý các dự án BOT dựa trên lợi ích của người dân. Sau khi nghe Bộ trưởng trả lời và Bộ trưởng báo cáo thì tôi không thấy như thế.

Theo đại biểu Hàm, bức xúc hiện nay nằm ở 17 dự án đặt sai vị trí. Có 3 dự án dân không đi cũng phải trả tiền. 6 dự án làm trên đường cao tốc và làm đường chính thì đặt ở đường chính và thu cả cao tốc, tức là dân không đi cao tốc cũng phải trả tiền…

"Dân chịu thì thu, dân không chịu thì dừng, giảm giá. Như vậy đã vì lợi ích của dân chưa, tại sao dân không đi mà vẫn phải trả tiền. Làm 17 dự án BOT này hầu hết là chỉ định thầu", ông Hàm nhấn mạnh.

Lý giải về các dự án dân không đi vẫn phải trả tiền, Bộ trưởng Thể cho biết là do lịch sử để lại. "Những dự án này chúng ta đã triển khai lâu rồi, khi chuyển về bộ, chúng tôi tiếp nhận. Hiện nay, nếu chúng ta di dời các trạm đó, chúng ta phải tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội và phải có một khoản kinh phí để thực hiện hợp đồng với nhà đầu tư BOT".

Sau khi nghe Bộ trưởng trả lời, đại biểu Hàm tiếp tục chất vấn, ông thấy thêm một giải pháp đây là "những vấn đề của lịch sử". Quan điểm của Bộ trưởng là thuyết phục người dân và giảm giá. Tuy nhiên, trước đây khi làm các dự án, các bộ, ngành, địa phương, nhà thầu, ngân hàng thống nhất với nhau, người dân có biết đâu. Tại sao bây giờ người dân phải chịu và tại sao bây giờ những đường chính, chúng ta không chỉ thu phần chúng ta cải tạo.

"Tôi hỏi Bộ trưởng là những giải pháp mà Bộ trưởng nói là bây giờ trước khi bàn đến ngân sách và người dân, chúng ta phải xem lại các dự án BOT này đã thương thảo về vòng đời 24 năm như lúc làm cao tốc Bắc – Nam chúng ta nói các dự án BOT vòng đời trung bình 24 năm chưa? Chúng ta đã thương thảo với các nhà đầu tư giảm lợi nhuận định mức chưa, chúng ta đã thương thảo với ngân hàng để trả lãi suất chưa? Ngày trước, ba đối tác này ngồi với nhau để làm dự án BOT này. Bây giờ khi vỡ lở ra thì người dân phải chịu, tôi thấy chưa thỏa đáng", đại biểu Hàm nêu quan điểm.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) đặt câu hỏi có phải do có khả năng nhà đầu tư BOT có thể kiện lại Bộ GTVT nên Bộ GTVT vẫn cứ tư duy "vá ổ gà" để xử lý các trạm BOT nằm lạc ra khỏi dự án không?. "Bộ trưởng có nói rằng tiếp tục giảm giá, giảm cước và kéo dài thời gian thu phí, tôi nghĩ đây là một tư duy không thể chấp nhận được", đại biểu Hồng nói.

Có hay không việc Bộ GTVT vẫn cứ tư duy "vá ổ gà" để xử lý các trạm BOT nằm lạc ra khỏi dự án không?

Tư duy sửa "vá ổ gà"

Theo đại biểu Mai Sỹ Diến (Thanh Hoá), vì người dân mà Bộ GTVT phải giảm giá giống như là ban phát, xin cho.

"Chúng ta rất cần một nguyên tắc cung – cầu theo cơ chế thị trường, người bán phải có người mua và quyền lợi của người dân với quyền lợi của nhà đầu tư phải bình đẳng như nhau, được thảo luận, được sự đồng tình giữa người mua và người bán theo cơ chế thị trường chứ không thể bàn chuyện vì nhà đầu tư mà do áp lực của người dân rồi chúng ta lại giảm giá.

Thêm một vấn đề gây nhức nhối được đại biểu đề cập là chênh lệch về số năm và chi phí giữa dự toán được phê duyệt với kết quả Kiểm toán Nhà nước.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình), đề nghị Bộ GTVT làm rõ sự chênh lệch số năm thu phí giao thông giữa dự toán được phê duyệt với kết quả kiểm toán mà báo chí cũng như kiểm toán đã công bố.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Tp.HCM) cho biết một số cử tri là DN trong nước và nước ngoài cho biết, ở một số địa phương chỉ một, hai DN hoặc công ty con của các DN đó được giao rất nhiều dự án hạ tầng kỹ thuật thông qua chỉ định thầu. Tình trạng đặc quyền và độc quyền này khiến cho việc cạnh tranh bị vô hiệu, nhiều dự án bị kéo dài, đội vốn và có vụ đến 36 lần.

Bộ trưởng Thể lý giải trong dự án BOT được duyệt, có nhiều phần dự phòng, ví dụ như dự phòng trượt giá, dự phòng khối lượng, dự kiến công tác giải phóng mặt bằng và những vấn đề có thể phát sinh kinh phí.

Do đó, dự án BOT được duyệt bao gồm các khoản có thể phát sinh nên dự án có giá trị lớn. Căn cứ vào quy định của pháp luật, Bộ GTVT ký hợp đồng với nhà đầu tư BOT theo dự án được duyệt. Để đảm bảo tính công khai minh bạch, Bộ GTVT trong quá trình thực hiện dự án BOT đã chủ động kiến nghị Kiểm toán Nhà nước cùng tiến hành kiểm toán trước khi bộ quyết toán.

"Số liệu kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước và số liệu quyết toán của Bộ GTVT luôn tương đồng với nhau, đặc biệt số lượng quyết toán của Bộ GTVT tại nhiều dự án còn thấp hơn số liệu của Kiểm toán Nhà nước. Do đó, tôi nghĩ rằng sự phát hiện và chỉ ra của Kiểm toán nhà nước là rất đúng nhưng Bộ GTVT cũng thực hiện đúng và đảm bảo quyền lợi của người dân, của Nhà nước với những dự án BOT", Bộ trưởng Thể khẳng định.

Tuy nhiên, liên quan tới một số dự án kéo dài gây lãng phí, theo Bộ trưởng Thể, việc này thực tế có, khi đấu thầu thì các nhà thầu đều mong muốn nhận được nhiều công trình, dự án và tham gia nhiều dự án. Do đó, có một số nhà thầu trúng nhiều dự án nhưng ở rải rác các địa phương. Vấn đề phối hợp giữa các bộ, ngành, các địa phương chưa chặt chẽ. Nhà thầu trúng được một số dự án, thì dẫn đến yếu kém vì năng lực tài chính không đáp ứng được cùng một thời điểm thực hiện nhiều gói thầu, do đó một số công trình, dự án chậm, dẫn đến lãng phí.

Vị tư lệnh ngành giao thông cho biết bộ này thường xuyên họp giao ban hàng tháng, hàng quý, thậm chí những bức xúc hàng tuần để kiểm tra, giám sát tiến độ thực hiện của các nhà thầu với những dự án trúng thầu với hy vọng dự án sẽ hoàn thành đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng, tránh lãng phí.

Lê Thúy