Theo tính toán của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) và Bộ Công Thương, trong năm nay, ngoài 85.000 tấn đường trong hạn ngạch, Việt Nam cần nhập thêm 200.000 tấn để bù đắp thiếu hụt.
Vừa thiếu vừa tồn?
Trong động thái mới nhất, Bộ Công Thương đã bổ sung thêm 100.000 tấn đường vào hạn ngạch nhập khẩu theo Thông tư số 09/2016/TT-BCT quy định việc bổ sung hạn ngạch thuế quan nhập khẩu mặt hàng đường năm 2016.
Điểm đáng lưu ý, đối tượng phân giao hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường bổ sung năm 2016 là thương nhân trực tiếp sử dụng đường làm nguyên liệu sản xuất, thương nhân nhập khẩu đường để kinh doanh thương mại và thương nhân sản xuất đường thô để tinh luyện. Thời hạn có hiệu lực của Thông tư là từ ngày 1/7 đến hết ngày 31/12/2016.
Đồng thời, Bộ Công Thương cũng ban hành Thông tư số 07/2016/TT-BCT quy định về nguyên tắc đấu giá hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường năm 2016.
Theo đó, 85.000 tấn đường nhập khẩu theo hạn ngạch (mã số 17.01) khi Việt Nam cam kết gia nhập WTO sẽ được đấu giá thông qua hội đồng đấu giá thí điểm.
Nhận định về những động thái mới này, trao đổi với Thời báo Kinh Doanh, ông Nguyễn Hải, Tổng thư ký Hiệp hội mía đường Việt Nam (VSSA), cho rằng điều quan trọng là cần làm sao để bình ổn thị trường, tránh làm xáo trộn để ảnh hưởng đến niên vụ tới.
Theo ông Hải, công việc của Bộ Công Thương là điều hành xuất nhập khẩu đường. Do đó, việc Bộ này ban hành thông tư bổ sung hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường là căn cứ trên tình hình cung cầu trong nước.
Nhưng điều mà VSSA băn khoăn là làm sao để việc thực hiện Thông tư số 09/2016/TT-BCT tránh ảnh hưởng đến ngành sản xuất mía đường nội địa.
Lượng đường tồn ở trong nước được cho là còn nhiều
Thực tế cho thấy, tổng sản lượng đường của cả nước trong niên vụ 2015 – 2016 chỉ đạt 1,4 triệu tấn, giảm hơn 13% so với niên vụ 2013-2014. Lượng đường sản xuất của các nhà máy đã giảm 200.000 tấn. Đây là năm thứ hai liên tiếp, lượng đường sản xuất trong nước giảm.
Tuy vậy, ông Nguyễn Hải cho rằng lượng đường tồn còn nhiều nhưng chưa thể thống kê hết được. Đó là chưa kể nạn buôn lậu, gian lận thương mại, tạm nhập tái xuất mặt hàng đường vẫn còn khá phức tạp. Và nhất là lượng đường nhập từ Lào theo ưu đãi thuế suất 0%.
Theo một báo cáo hồi năm 2015 của một tổ chức nghiên cứu về ngành mía đường, tổng lượng đường tồn kho của các nhà máy đường ở Việt Nam vào khoảng 400.000 tấn, cộng với 85.000 tấn đường theo hạn ngạch nhập khẩu và ước khoảng 385.000 tấn đường thẩm lậu qua đường biên giới Tây Nam, Lao Bảo, Tịnh Biên…
Giới chuyên gia tỏ ra băn khoăn rằng nếu như có lượng đường tồn còn khá lớn, trong khi tổng lượng đường nhập khẩu tối thiểu của Việt Nam trong năm nay có thể lên tới 285.000 tấn, thì việc bù đắp thiếu liệu có hợp lý hay lại rơi vào nghịch lý vừa thiếu vừa tồn?
Bài toán hạn ngạch
Khi trao đổi xoay quanh nguồn cung mặt hàng đường, ông Lưu Huỳnh, Giám đốc Marketing của công ty bánh kẹo Phạm Nguyên (một doanh nghiệp đang có nhu cầu sử dụng nguyên liệu đường rất lớn) cho biết, năm 2016, nhu cầu của Phạm Nguyên là hơn 3.800 tấn đường.
Thế nhưng, theo ông Huỳnh, sản lượng đường trong nước khan hiếm nên công ty Phạm Nguyên phải mua với giá cao hơn khoảng 15% so với cùng kỳ năm ngoái.
Trong thực tế, giá đường sản xuất trong nước vẫn đang cao hơn 15- 20% so với giá nhập khẩu. Phải chăng chính vì việc này mà nhiều DN đang muốn sử dụng lượng đường nhập khẩu từ hạn ngạch có được?
Cũng cần phải nhắc lại, trong văn bản kiến nghị gửi đến Bộ Tài chính hồi tháng 6/2016 vừa qua, VSSA cho rằng cần phải bảo hộ ngành đường nội địa và đề nghị áp thuế suất 80% đối với đường thô và 85% cho đường trắng nhập khẩu ngoài hạn ngạch.
Điều này, theo lý giải của giới chuyên gia, là do VSSA lo ngại Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) đang sản xuất đường tại Lào. Trong Hiệp định thương mại biên giới Việt – Lào được công bố vào tháng 6/2015 có nêu rõ sẽ dành ưu đãi thuế nhập khẩu 0%, thuế giá trị gia tăng 0%, miễn trừ các hàng rào kỹ thuật đối với một số mặt hàng do các nhà đầu tư Việt Nam sản xuất tại Lào khi nhập về Việt Nam.
Vì vậy, mặt hàng đường sản xuất tại Lào của HAGL khi nhập về Việt Nam không phải chịu mức thuế nào.
Thực ra, việc nhập khẩu đường với hạn ngạch lớn có thể sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động sản xuất của các nhà máy và vùng nguyên liệu.
Vì vậy, nói như lãnh đạo của VSSA, đối với việc nhập khẩu đường, cơ quan quản lý cần cẩn trọng trong các đề xuất vì sẽ ảnh hưởng đến ngành sản xuất mía đường trong thời gian tới.
Rõ ràng, việc nhập khẩu đường vẫn là một bài toán nan giải. Tuy nhiên, ngành mía đường nội địa cũng phải tự xem lại mình, các DN trong nước nên chủ động trong việc duy trì nguồn cung ở mức ổn định, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa với mức giá hợp lý thì sẽ không có chuyện bù đắp thiếu hụt như hiện nay.
Thế Vinh