Ngành chăn nuôi cần phải “lột xác”

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) hay còn được gọi là TPP-11 đã đạt được những thoả thuận cốt lõi. Theo đó, với ngành chăn nuôi, nếu như trước kia TPP có Mỹ bị dự báo sẽ “tối như đêm 30” thì nay, với TTP – 11, khó khăn có phần ít hơn. Nhưng với thực trạng của ngành chăn nuôi nước ta hiện nay, nhiều chuyên gia dự báo chắc chắn chưa thể yên tâm. 

Tăng trưởng nóng, ồ ạt 

Trong những năm qua, ngành chăn nuôi Việt Nam phát triển ngoạn mục, gia tăng sản phẩm và giá trị. Kết quả này được chứng minh bằng con số sản lượng tăng trưởng cao hơn so với khu vực. 

Cụ thể, sản lượng đạt 5-10% tuỳ theo từng lĩnh vực, trong đó gia cầm và lợn tăng 5 – 7% sản lượng thịt, trứng tăng trên 10%, chăn nuôi bò sữa tăng trưởng trên 2 con số… đóng góp cho giá trị gia tăng của toàn ngành nông nghiệp.

Tuy nhiên, tốc độ phát triển ngoạn mục về sản phẩm, giá trị dẫn tới ngành chăn nuôi đối mặt thách thức thị trường. Năng suất vật nuôi tăng trưởng khá, đáp ứng yêu cầu trong nước song cũng chính điều này dẫn tới dư thừa sản phẩm. 2 năm vừa qua, sự gia tăng lớn thịt lợn, thịt gà dẫn tới cung vượt cầu. 

Nhìn lại sự phát triển của ngành chăn nuôi thời gian vừa qua, ông Nguyễn Thanh Sơn, Viện trưởng Viện Chăn nuôi, đánh giá, ngành chăn nuôi đang phát triển theo chiều rộng, phát triển nóng không kiểm soát được quy mô, không gian phát triển. 

“Ở đâu có đất, dư địa, người nông dân đều phát triển chuồng trại để chăn nuôi”, ông Sơn nói.

Thực tế, chúng ta đã trả giá đắt cho việc phát triển một số ngành hàng chăn nuôi ồ ạt như vậy. 2 năm gần đây, chăn nuôi là lĩnh vực tăng trưởng nóng, cung vượt cầu. Trong khi, sức tiêu thụ so với các nước chưa lớn, khả năng tiêu thụ chỉ đến một mức độ, cũng như chưa mở rộng thị trường xuất khẩu.

Báo cáo của Bộ NN&PTNT cho thấy, giá thịt lợn trong tháng 10 vừa qua vẫn ở mức thấp, chưa đủ để hoà vốn. Trong khi đó, các chi phí chăn nuôi không giảm khiến người chăn nuôi lợn càng thêm khó khăn. 

Mới đây, trong một hội nghị về ngành chăn nuôi, ông Nguyễn Văn Ngọc, chủ trại gà ở Đồng Nai, chia sẻ, ông vừa có dịp qua Hà Lan và không khỏi ngạc nhiên khi chứng kiến chỉ có 2 vợ chồng chủ trang trại nhưng họ nuôi tới 250.000 nghìn con gà, trong khi ở Việt Nam, trang trại của ông cần tới 30 công nhân, công việc làm thì giống nhau.

Theo ông Ngọc, từ rất lâu rồi người chăn nuôi nhỏ lẻ Việt Nam đã không được tiếp cận bức tranh chăn nuôi hiện đại. Bản thân ông từng nuôi gà 20 năm nhưng nay cũng thừa nhận “vốn liếng” chỉ là con số 0.

Vừa qua, PGs.Ts. Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam đã phải gửi tâm thư lên Thủ tướng, Quốc hội “kêu cứu” về thực trạng của ngành chăn nuôi hiện nay. Trong thư, ông Vang đề cập tới câu chuyện khủng hoảng thịt lợn hồi đầu năm đã làm mất đi phần lãi trên 100.000 tỷ đồng của người chăn nuôi lợn trong nước, cái mà lẽ ra họ hoàn toàn được hưởng. 

Thống kê cho thấy, sản lượng chăn nuôi lợn đạt 4 triệu tấn, lớn hơn cả ngành lúa gạo nhưng xuất khẩu lợn mỗi năm chỉ được 20.000 tấn heo sữa.

Cụ thể, sản lượng thịt lợn của Việt Nam năm 2017 ước đạt 2,75 triệu tấn, đứng thứ sáu trên thế giới, chỉ sau Trung Quốc, EU, Mỹ, Brazil và Nga. Tuy nhiên, lượng xuất khẩu của Việt Nam rất ít, mặc dù thị trường nhập khẩu thịt lợn trên thế giới ngày càng lớn. Mỗi năm Trung Quốc nhập gần 2,2 triệu tấn, Nhật Bản 1,36 triệu tấn, Philippines nhập 195.000 tấn. 

Nếu TPP-11 được hiện thực hoá, ngành chăn nuôi sẽ đối mặt thách thức không nhỏ 

Tới lúc phải thay đổi

Trước thực trạng này, ông Sơn cho rằng cần thay đổi cách nhìn nhận ngành hàng này, chăn nuôi không chỉ là sinh kế mà cần nâng cao năng suất, hạ giá thành sản phẩm. 

Sản phẩm chăn nuôi trước đây phục vụ trong nước nhưng giờ phải hướng tới xuất khẩu. Nếu chỉ tập trung tiêu thụ trong nước, thị trường sẽ ngày càng thu hẹp bởi cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu.

Theo đó, phải tổ chức lại ngành chăn nuôi, xem xét một số lĩnh vực cung vuợt cầu để có giải pháp hạn chế phát triển số lượng, nâng cao chất lượng. Đồng thời, sản xuất ngành hàng theo chuỗi. Nếu không giải quyết được, câu chuyện được mùa mất giá, được giá mất mùa tiếp tục diễn ra.

Ông Sơn cũng cho rằng phát triển ngành chăn nuôi phải đặt trong thị trường mở, không phải có lợi thế gì là phát triển mà cần nhận thấy các nước trong khu vực phát triển thế nào. Chẳng hạn so với Thái Lan, chăn nuôi gia cầm Việt Nam đang rất khó cạnh tranh.

“Đã đến lúc nhìn tổng thể cho ngành hàng thịt lợn, không thể phát triển ồ ạt, cần quy định từng vùng được phát triển đến mức độ nào”, ông Sơn kiến nghị.

Ông Sơn nói thêm, doanh nghiệp và hộ nông dân phải liên kết chặt chẽ với nhau. Ở thị trường xuất khẩu, giải quyết bài toán đầu vào kiểm soát an toàn dịch bệnh, vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đáng chú ý, đối với Hiệp định CPTTP, nếu hiệp định này hiện thực hoá, ông Sơn đánh giá sẽ mang lại những cơ hội lớn đối với ngành chăn nuôi, chắc chắn thu hút được nguồn lực đầu tư, nâng cao năng suất hiệu quả cần đầu tư, tiếp cận công nghệ mới, quản trị quản lý với ngành hàng chăn nuôi hiện đại.

Tuy nhiên, đi kèm đó cũng là rất nhiều thách thức. “Nếu sản phẩm chúng ta không đạt được chất lượng thì tiêu thụ trong nước cũng khó chứ đừng nói tới xuất khẩu”, ông Sơn nói.

Ông Vũ Văn Tám, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, nhấn mạnh: Ngành chăn nuôi cần tổ chức sản xuất theo chuỗi sản phẩm, tăng cường khả năng cạnh tranh. Trong đó, các DN đóng vai trò nòng cốt trong chuỗi chăn nuôi, kết nối vùng cơ sở an toàn dịch bệnh. 

“Ngành chăn nuôi cần liên kết, gắn kết với thị trường, căn cứ vào tín hiệu thị trường. Đặc biệt, tránh tình trạng chăn nuôi mà không biết tiêu thụ ở đâu, tín hiệu thị trường thế nào. Cung cầu không hợp nhau. Tuy nhiên, để làm được điều này, đòi hỏi cơ quan quản lý nhà nước thống kê cung cầu, người chăn nuôi liên kết chặt chẽ căn cứ vào thị trường phát triển chăn nuôi, không vì giá trong một thời kỳ cục bộ mà ồ ạt tăng đàn”, Thứ trưởng Tám khuyến cáo. 

Ở góc độ người chăn nuôi, ông Nguyễn Trí Công, Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai kiến nghị, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích đầu tư, hỗ trợ vào khâu giống để cải thiện đàn giống tại địa phương, hỗ trợ để xây dựng chuỗi liên kết, giảm các khâu trung gian và rủi ro khi đầu tư. 

Chính quyền địa phương cần theo sát hỗ trợ các hộ chăn nuôi trong việc tham gia chương trình VietGap, truy xuất nguồn gốc cũng như tiếp cận kỹ thuật sản xuất mới nhằm giảm giá thành sản phẩm. 
 

Lê Thuý