Nằm trong cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Đầu tư, Thứ trưởng Bộ KHĐT Đặng Huy Đông cũng thừa nhận: “Hôm qua đây thôi, trên đường về Hà Nội, tôi cũng nghe phản ánh về hành trình đi đăng ký đầu tư. Người ta đi đăng ký đầu tư, tạo nhiều công ăn việc làm cho xã hội, mà sao phải qua nhiều cửa ải thế?”
Ngay như ông Lê Mạnh Hà, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, trong hội thảo về đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật về đầu tư kinh doanh diễn ra cuối tuần qua ở Hà Nội, cũng đã bày tỏ việc không ủng hộ về Luật Đầu tư.
Quá nhiều bất cập
Theo ông Lê Mạnh Hà, việc xây dựng Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp năm 2014, ban hành Nghị quyết 19 về cải thiện môi trường kinh doanh và tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia, Nghị quyết 35 về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp (DN)… chính là những bước đi của Chính phủ để cải thiện môi trường kinh doanh, nhằm tạo điều kiện phát triển DN.
Tuy vậy, ông Hà vẫn đồng tình với một số ý đề xuất việc không cần thiết phải có Luật Đầu tư. Ông cho rằng việc rà soát lại các luật về đầu tư kinh doanh để tìm kiếm những điểm bất hợp lý và còn chưa tương thích để điều chỉnh, nếu cần thiết thì bãi bỏ, để phục vụ sự phát triển lâu dài của DN.
Thực tế cho thấy, hàng loạt bất cập của Luật Đầu tư năm 2014 đã được bộc lộ trong thời gian qua. Đơn cử, một trong những ví dụ “bức bối” nhất nằm ở Mục 2 của Luật Đầu tư có nêu, “Các dự án thuộc diện phải có chủ trương đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư phải có tư vấn thẩm định của tổ chức tư vấn độc lập trong nước hoặc quốc tế. Hợp đồng thẩm định ký giữa cơ quan/cá nhân quyết định chủ trương đầu tư và tư vấn sẽ ràng buộc trách nhiệm pháp lý của tổ chức tư vấn thẩm định. Chi phí thẩm định do nhà đầu tư hoặc ngân sách nhà nước chi trả”.
Trong khi đó, theo giới chuyên gia, trên thực tế có một số dự án đầu tư các cơ quan nhà nước không đủ năng lực thẩm định hoặc bỏ sót các điều kiện thẩm định. Cơ quan có thẩm quyền thẩm định trên cơ sở kết quả tư vấn thẩm định để bảo đảm tính khách quan.
Hoặc có ý kiến đề xuất nên sửa đổi điều kiện cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư đối với dự án phải phù hợp với quy hoạch sử dụng đất trong thời hạn 35 ngày không thống nhất Luật Đất đai. Bởi vì việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất chỉ thực hiện 6 tháng/ lần nên nhà đầu tư phải chờ đợi.
Hàng loạt bất cập của Luật Đầu tư năm 2014 đã gây khó khăn cho DN trong thời gian qua
Trong Mục 3 của Luật Đầu tư về “Thủ tục cấp, điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư”, nhiều ý kiến cũng đề xuất nên thay Giấy chứng nhận Đầu tư bằng Thoả thuận Đầu tư ký giữa cơ quan cấp giấy chứng nhận và nhà đầu tư. Trong đó nhà đầu tư cam kết tuân thủ các nghĩa vụ về thuế, về môi trường, về tạo công ăn việc làm, về công nghệ, tiến độ.
Nhiều DN đề nghị nên bổ sung cơ chế cấp phép đầu tư qua thủ tục “đấu thầu giấy phép dự án” đối với các dự án sử dụng nhiều tài nguyên, đất đai hoặc khai thác lợi thế kinh doanh (casino, viễn thông, hàng không, khu đô thị …).
Những đề xuất này được lý giải là vì thực tế có trường hợp chủ đầu tư vi phạm các quy định về môi trường, tiến độ, công nghệ, gây hậu quả rất lớn, nhưng chưa đủ chế tài để giải quyết hậu quả. Hoặc nếu chủ đầu tư không tuân thủ các cam kết, vi phạm quy định thì có thể xử lý như vi phạm trách nhiệm dân sự.
Cần “sân chơi thống nhất”
Về ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (ở Điều 7, 8 của Luật Đầu tư), nhiều DN kiến nghị nên bổ sung các nguyên tắc, tiêu chí để xác định ngành nghề nào là ngành nghề có điều kiện, ngành nghề nào hạn chế đầu tư và trình tự và thủ tục xem xét, quyết định các ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện.
Đồng thời, bổ sung các nguyên tắc xây dựng các điều kiện kinh doanh (vốn, nhân lực, chứng chỉ hành nghề, địa điểm, trang thiết bị – công nghệ, kinh nghiệm…).
Mặt khác, cần sửa đổi thẩm quyền Uỷ ban thường vụ Quốc hội quyết định việc bổ sung, loại bỏ ngành nghề ra khỏi danh mục có điều kiện, hạn chế kinh doanh cho phù hợp với yêu cầu của xã hội trong từng thời kỳ, tương tự như đối với Luật Phí và Lệ phí 2015.
Lý giải việc này, giới chuyên gia cho rằng quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư chưa đủ rõ, nên việc xác định các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện trong Phụ lục 4 chưa thống nhất.
Ở Điều 8 Luật Đầu tư quy định thẩm quyền của Quốc hội trong việc sửa đổi ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện theo thủ tục rút gọn là chưa linh hoạt vì phải trình Quốc hội tại Kỳ họp (Uỷ ban thường vụ Quốc hội họp định kỳ hàng tháng).
Về điều cần thiết là yêu cầu tính minh bạch, cụ thể khi xác định các ngành nghề có điều kiện. Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), qua rà soát của VCCI, Luật Đầu tư 2014 còn tồn tại khoảng 30 ngành nghề trong tổng số 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện.
Điều này là không cần thiết và hệ lụy là gây ra sự chồng chéo với hệ thống luật về môi trường kinh doanh, đầu tư, tạo rào cản cho nhà đầu tư và không đảm bảo được mục tiêu quản lý nhà nước. Như vậy, ngay cả các điều kiện kinh doanh được quy định trong luật cũng không còn phù hợp.
Ngoài ra, còn một loạt bất cập khác trong Đầu tư theo hợp đồng PPP (Điều 27), trong danh mục ngành nghề đầu tư có điều kiện (Phụ lục 4) cũng được các DN đề nghị sửa đổi.
Trước hàng loạt bất cập như vậy, vị Chủ tịch VCCI đã đề nghị Bộ Kế hoạch – Đầu tư cần phải xem xét bỏ Luật Đầu tư để tạo thuận lợi cho DN, người dân khi tham gia kinh doanh.
Trong trường hợp bỏ Luật Đầu tư, giới chuyên gia cho rằng việc thành lập, tổ chức của tất cả các thành phần kinh tế, kể cả DN có vốn đầu tư nước ngoài sẽ được thực hiện trên một sân chơi thống nhất là đăng ký theo Luật Doanh nghiệp.
DN sẽ được hoạt động khi đã đảm bảo tuân thủ các điều kiện do pháp luật quy định (nếu có). Và lẽ đương nhiên, các cơ quan quản lý phải làm tốt trách nhiệm của mình ở khâu hậu kiểm!
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI ------------------------------- Trước đây, khi chứng kiến DN phải vất vả nộp thuế, người đứng đầu Chính phủ hỏi mang tiền thuế nộp cho Nhà nước mà gian nan như thế thì còn việc gì đơn giản hay không? Khi DN, người dân có tiền mang đi kinh doanh, đi đầu tư để tạo việc làm, tăng thu cho ngân sách và nộp thuế mà lại gian nan như thế, nếu nói đây là cái tội cho phát triển thì tội này là tội của chính quyền, tội của tổ chức. Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI ------------------------------- Mục tiêu cao nhất là các luật cần tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho kinh doanh theo đúng chỉ thị của Thủ tướng. Cộng đồng doanh nghiệp rất phấn khởi khi Chính phủ đã lắng nghe, tiếp thu những kiến nghị của doanh nghiệp. Thủ tướng đã chỉ thị rằng: Cần phải xây dựng để trình luật này trong thời gian sớm nhất. Ông Nguyễn Tiến Vỵ, Hiệp hội Bia rượu nước giải khát Việt Nam Trong quá trình xây dựng Luật Đầu tư, các bộ ngành, Chính phủ và cả Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều thống nhất đưa kinh doanh bia ra khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Nhưng Luật vẫn quy định kinh doanh các mặt hàng thực phẩm thuộc phạm vi quản lý chuyên ngành của Bộ Công Thương là kinh doanh có điều kiện, mà trong đó lại có mặt hàng bia. |
Thế Vinh-Thanh Hoa