Tại Diễn đàn Doanh nghiệp thường niên 2016 với chủ đề “Nâng cao vai trò khu vực kinh tế tư nhân” diễn ra ngày 5/12, các lãnh đạo bộ ngành, hiệp hội DN trong nước và quốc tế đã cùng ngồi lại bàn luận về việc làm sao để tăng cường liên kết giữa khu vực kinh tế tư nhân trong nước với đầu tư nước ngoài trong mọi ngành nghề, lĩnh vực.
Doanh nghiệp FDI là nhân tố quan trọng góp phần tạo ra việc làm, sản lượng công nghiệp và xuất khẩu ở Việt Nam. Mặc dù đạt dược một số thành công, song Việt Nam vẫn chưa tận dụng hết những lợi ích từ các dòng vốn FDI khi con số thâm hụt khổng lồ trong cán cân thanh toán của Việt Nam là một chỉ báo.
Liên kết còn lỏng lẻo
Nhóm nghiên cứu của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa vào câu hỏi về nguồn gốc hàng hoá, dịch vụ đầu vào của DN FDI._Trong khi 1.000 DN FDI mua hàng hoá dịch vụ từ các nhà cung cấp tư nhân trong nước thì cũng có tới 1.500 DN nhập khẩu hàng hoá đầu vào từ các nhà cung ứng cùng nước xuất xứ hoặc từ nước thứ ba.
Điều đó cho thấy, mối liên kết giữa DN FDI và các nhà cung ứng nội địa vẫn còn nhiều không gian để tăng cường và cải thiện. Vẫn chưa thấy rõ hiệu ứng lan toả về công nghệ và năng suất lao động từ các đối tác nước ngoài đến các DN trong nước.
Theo VCCI, điều này đặc biệt đúng trong lĩnh vực công nghệ cao – lĩnh vực được các nhà hoạch định chính sách trong nước kỳ vọng về những tiến bộ của các DN tư nhân trong nước.
Các DN FDI hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao thường có xu hướng nhập hàng hoá đầu vào từ nước xuất xứ của mình hơn là các DN FDI hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thấp (84% so với 62%) và sử dụng ít hơn nhà cung cấp tư nhân trong nước (56% so với 73%).
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu các bộ ngành có biện pháp xử lý,
giải quyết các kiến nghị của doanh nghiệp, "không phải nghe để biết, để đó"
Việc thiếu liên kết làm dấy lên quan ngại rằng nếu chỉ có các DN FDI công nghệ cao hoạt động ở Việt Nam thì không có nghĩa là hiệu ứng lan toả về công nghệ tất yếu sẽ xảy ra. Do các DN FDI không có nghĩa vụ phải chuyển giao công nghệ của họ nên nếu các DN Việt Nam thất bại trong việc tham gia vào chuỗi cung ứng công nghệ cao và thiết lập các liên kết xuôi thì hiệu ứng lan toả công nghệ cũng sẽ rất hạn chế.
Ngoài ra, VCCI nhận định rằng hiệu quả tác động mạnh mẽ của khoảng cách địa lý cho thấy chính sách ưu tiên hiện nay của các nhà hoạch định chính sách Việt Nam đối với các khu công nghiệp có thể vô hình trung làm suy giảm hiệu ứng lan toả. Nếu thiếu vắng những cải thiện căn bản về khả năng hấp thụ đầu tư thì các chính sách ưu đãi thuế hay hỗ trợ khác sẽ vẫn không mang lại hiệu quả như mong muốn.
“Nhằm nâng cao hiệu ứng lan toả, Việt Nam cần cải thiện hiệu quả các hoạt động đào tạo nâng cao năng lực của người lao động và trình độ công nghệ của các DN trong nước, để từ đó thu lại được nhiều lợi ích từ FDI”, VCCI khuyến nghị.
Tạo thế “kiềng ba chân”
Thừa nhận thực tế vẫn còn ranh giới lớn giữa hai cộng đồng DN trong một nền kinh tế, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhận định rằng một trong những nguyên nhân của ranh giới này chính là thiếu sự kết nối và hợp tác giữa hai khu vực này. Muốn xoá bỏ ranh giới này cần sự tham gia của các DN tư nhân và DN FDI.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phân tích, DN FDI là cầu nối giữa DN trong nước và sân chơi quốc tế, là cánh cửa để tham gia chuỗi cung ứng, sản xuất toàn cầu. Vậy, các DN trong nước phải vượt qua được chính mình, vươn tới các chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Colin Blackwell, thành viên của Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF), đã đưa ra mô hình hợp tác ba bên mà ông gọi là thế “kiềng ba chân” trong mối quan hệ giữa Chính phủ, DN FDI và DN tư nhân trong nước để thúc đẩy sự phát triển lớn mạnh của khu vực DN. Trong mô hình này, Chính phủ, nhà đầu tư nước ngoài và DN trong nước đều có vai trò hỗ trợ.
Theo ông Han Dong Hee, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc (Kocham), để tăng cường mối quan hệ hợp tác hỗ trợ giữa DN FDI và DN Việt Nam, việc tạo ra một kênh thông tin để hai bên thấu hiểu lẫn nhau là vô cùng quan trọng. Vì vậy, cần thành lập một cơ quan giúp kết nối các DN FDI và DNNVV Việt Nam để dễ dàng tìm được các cơ hội kinh doanh.
Để làm được điều này, theo ông Han Dong Hee, cần thành lập một Ủy ban Hợp tác Đầu tư (tên dự kiến) để cung cấp thông tin về các DNNVV tiềm năng của Việt Nam cho các doanh nghiệp FDI trước khi đưa ra các tư vấn cho các trường hợp cụ thể.
Chủ tịch Kocham cũng kiến nghị là cần có một chính sách để lựa chọn, khuyến khích và quảng bá các DN FDI đã tích cực hợp tác với các DN Việt Nam. Ngoài ra, các DN FDI mua phụ tùng và hàng hóa trung gian tại Việt Nam cần được biểu dương và được hưởng thêm nhiều ưu đãi liên quan đến thuế và nới lỏng hạn chế đầu tư.
“Để thu hút các DN FDI mua hàng hóa từ các DN Việt Nam, chào bán hàng hóa chất lượng với giá cả cạnh tranh là vấn đề quan trọng nhất. Vấn đề này không thể giải quyết được trong thời gian ngắn mà cần tìm cách xử lý một cách thấu đáo. Ngoài ra, cần tạo ra các chương trình trực tiếp kết nối DN FDI và người lao động trong nước có chất lượng cao để tăng thêm hiệu quả kết nối lao động”, Chủ tịch Kocham kiến nghị thêm.
Đáng chú ý, liên quan đến việc liên kết giữa DN Việt Nam và DN nước ngoài, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho rằng đây là việc quan trọng, bởi ý nghĩa của việc liên kết giúp tạo thêm việc làm, tạo giá trị gia tăng hàng xuất khẩu của Việt Nam, đồng thời giúp Việt Nam đáp ứng tốt hơn các hiệp định thương mại tự do đã ký kết.
Ở chiều ngược lại, ông Khánh cho rằng, nếu nhà đầu tư nước ngoài muốn tiếp tục phát triển tại Việt Nam nhưng không được tạo điều kiện hoặc đối xử không công bằng, sẽ có cảm giác bị kỳ thị.
Ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Chính phủ ------------------------------- Chủ trương của Chính phủ luôn là tăng cường hợp tác có lợi giữa DN tư nhân trong nước và DN FDI. Theo đó, Chính phủ Việt Nam mong các DN FDI kiên trì hợp tác đầu tư, tin tưởng vào công cuộc cải cách của Việt Nam, tăng cường chuyển giao công nghệ tiên tiến, đào tạo nhân lực, chia sẻ kinh nghiệm quản trị, và có trách nhiệm xã hội, chung tay bảo vệ môi trường. Các bạn hãy đến Việt Nam bằng khối óc (tức công nghệ hiện đại và kinh nghiệm quản lý tiên tiến), và trái tim (tức đề cao chuẩn mực, đạo đức kinh doanh và văn hóa doanh nghiệp). Ông Vũ Tiến Lộc Cần tạo liên kết là một thế kiềng ba chân có trách nhiệm của Chính phủ, khối FDI và các DN nội địa. Về phân vai, tôi nghĩ Nhà nước có vai trò yểm trợ về luật pháp, chính sách. Còn các DN FDI đóng vai trò trung tâm. DN tư nhân của Việt Nam phải là vệ tinh. Ông Colin Blackwell, Thành viên VBF |
Lê Thúy