Tăng chi, có thêm hiệu quả?
Tính đến nay, có tới 30 tập đoàn, Tổng công ty mà Nhà nước là chủ sở hữu, với tổng số vốn lên tới khoảng 5,4 triệu tỷ đồng. Liệu “siêu ủy ban” được thành lập theo đề xuất của của Bộ Kế hoạch – Đầu tư có quản lý tốt hơn vốn tại các doanh nghiệp nhà nước?
Ảnh hưởng đến “nồi cơm” các Bộ
Theo dự thảo, việc thành lập Ủy ban quản lý, giám sát vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp sẽ tách hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước ra khỏi Bộ chủ quản và chuyển sang cơ quan chuyên trách.
Tuy nhiên, rất nhiều ý kiến cho rằng việc tách các DNNN ra khỏi các bộ quản lý ngành hiện nay là một bài toán không đơn giản, bởi sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của các bộ.
Trao đổi với báo chí, Ts. Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, cho rằng ủy ban thực chất là “siêu bộ” và các bộ, ngành sẽ khó đồng tình phương án này, bởi họ sẽ khó chấp nhận nhả phần lợi ích mà họ đang có ở các DNNN.
Thực tế, không phải đợi đến khi dự thảo được công bố, mà trước đó, tại buổi đối thoại “Khó khăn, thách thức trong thành lập cơ quan chuyên trách thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu DNNN” đại diện các bộ, ngành bày tỏ thái độ không đồng tình với việc thành lập “siêu uỷ ban” này.
Không phản đối trực tiếp, song đại diện Bộ Công Thương – đơn vị đang nắm quyền chủ sở hữu ở nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước lớn - cho rằng cần một cơ sở pháp lý cụ thể hơn, phải cân nhắc thời điểm hình thành, bởi làm ngay sẽ làm chững lại quá trình cổ phần hóa.
Đại diện Cục Tài chính DN, Bộ Tài chính, cũng đặt câu hỏi: “Theo kế hoạch từ 2016-2020, số lượng DNNN không nhiều. Nếu chỉ còn vài trăm DNNN thì vai trò của cơ quan chuyên trách phần vốn nhà nước này sau đó sẽ thế nào? Ngoài ra, đại diện Bộ này cũng đắn đo: “Đương nhiên, tiền nhà nước bây giờ không đầu tư vào DNNN thì vẫn vào thành phần kinh tế khác nhưng chức năng hoàn toàn thay đổi”.
Trong khi đó, đại diện của Bộ Tài chính cho rằng nếu xác định cơ quan chuyên trách phần vốn nhà nước là cơ quan nhà nước hưởng chế độ từ ngân sách thì không thay đổi được gì.
Thậm chí, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), ông Lê Xuân Bá, cũng cho rằng nếu thành lập cơ quan chuyên trách giống như một cơ quan hành chính là không ổn. Nếu không có cán bộ chuyên trách giỏi mà đưa mấy ông vụ trưởng, vụ phó sang làm lãnh đạo thì không khác nào “đánh bùn sang ao”.
Thừa nhận việc thành lập cơ quan quản lý vốn nhà nước sẽ khiến các bộ mất rất nhiều quyền. Ts. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM – đơn vị được giao trực tiếp soạn thảo nghị định - khẳng định: “Bộ nào có nhiều DN càng to thì mất càng lắm, nên các bộ phân vân, chẳng ai muốn làm điều này vì “đều là con người cả”. Nhưng chúng ta phải làm vì mục tiêu sử dụng hiệu quả tài sản khổng lồ từ các DNNN để nâng thịnh vượng quốc gia”.
“Siêu uỷ ban” có đủ năng lực?
Nếu ủy ban trên được thành lập, cơ quan này sẽ trực tiếp quản lý phần vốn nhà nước của rất nhiều “ông lớn” như: Dầu khí, Điện lực, Bưu chính-Viễn thông, Xăng dầu, Bảo Việt… Đáng nói, quá nửa trong đó là những tập đoàn, tổng công ty đang làm ăn thua lỗ, thậm chí có những doanh nghiệp phải tạm dừng hoạt động như Đạm Ninh Bình, Gang Thép Thái Nguyên…
Thực trạng trên khiến nhiều chuyên gia kinh tế lo ngại là việc một ủy ban quản lý DNNN quá lớn như vậy sẽ gặp khó khăn hoặc không đủ năng lực quản lý.
TS Lê Đăng Doanh bày tỏ quan điểm rằng “Việc quản lý số DNNN này không hề đơn giản, ủy ban có ba đầu sáu tay cũng khó ôm xuể. Bởi vậy, ủy ban này ra đời có thể sẽ xảy ra tình trạng lạm quyền và ngân sách nhà nước lại gánh thêm bộ máy cồng kềnh trong bối cảnh ngân sách đang khó khăn”.
Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng một ủy ban được thành lập có thể làm tăng thêm cơ quan quản lý mà lại không hiệu quả do bộ chuyên ngành có nhiều kinh nghiệm và chuyên môn hơn.
Trái với những lo lắng trên, đại diện CIEM cho hay mô hình này ở thế giới đã triển khai và
Ông Bùi Văn Dũng, Trưởng ban cải cách và phát triển doanh nghiệp (CIEM)
------------------------------- Khi có một ủy ban riêng quản lý DNNN, các bộ quản lý chuyên ngành khác sẽ phát huy vai trò giám sát, thanh tra ngành tại các DNNN do ủy ban quản lý, sẽ dễ dàng truy trách nhiệm và xử lý. Tăng minh bạch sẽ giúp tăng trách nhiệm, giảm lãng phí, nguy cơ tham nhũng mà nhiều người lo ngại... tạo môi trường kinh doanh bình đẳng hơn. Ts. Ngô Trí Long, Chuyên gia kinh tế ------------------------------- Lập cơ quan mới thuộc Chính phủ sẽ cần rất nhiều thời gian, lại phải tăng biên chế trong khi bộ máy hiện nay đang cồng kềnh, nên cần phải tính toán một cách hết sức thận trọng. Đặc biệt, việc quản lý vốn không hề đơn giản vì quá trình quản trị mỗi DN liên quan đến một ngành nghề khác nhau, từ: gang, thép, sắt, sữa, viễn thông, ngân hàng...
Trước kia, chúng ta có Tổng cục Quản lý và kinh doanh vốn nhà nước trực thuộc Bộ Tài chính quản lý cả DN T.Ư và địa phương nhưng đã bị tan rã. Nay cần phải tính toán xem xét kỹ việc thành lập “siêu uỷ ban”. |
thành công. “Do vậy, việc thành lập một Ủy ban quản lý vốn và tài sản các doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam là có thể thực hiện được, song đòi hỏi quyết tâm rất lớn”, ông Nguyễn Tú Anh – Trưởng ban Chính sách Kinh tế Vĩ mô (CIEM) khẳng định.
Trả lời cho những ý kiến trên, ông Phạm Đức Trung - Trưởng ban nghiên cứu phát triển DN (CIEM) - cho rằng nghị định được soạn theo đúng chỉ đạo của Chính phủ và nghị quyết Đại hội Đảng về chủ trương “Sớm xóa bỏ chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước của các bộ, UBND đối với vốn, tài sản nhà nước tại các DN. Thành lập một cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu đối với DN nhà nước. Vì lợi ích chung, sẽ có sự đồng thuận” - ông Trung nói.
Trả lời báo giới, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan đồng tình với quan điểm của CIEM và cho rằng trong bối cảnh hiện nay, cần có cơ quan chuyên trách quản lý vốn và tài sản nhà nước tại các DNNN để tách các doanh nghiệp khỏi các bộ chủ quản hiện nay là tích cực.
Tuy nhiên, bà Lan cũng nhận định rằng làm thế nào thì đúng là không đơn giản, bởi bên cạnh cái được cũng có cả nguy cơ. Việc đề nghị thành lập một ủy ban, theo bà Lan, cần tính kỹ.
“Tạo ra một cơ quan quản lý vốn tại DNNN sẽ không khó bằng tạo cơ chế và tổ chức, vận hành nó làm sao cho hiệu quả. Cơ chế phải cực kỳ minh bạch, công khai để xã hội giám sát được, từ đó mới có thể dẫn đến hiệu quả” chuyên gia kinh tế này nhấn mạnh.
Thanh Hoa