Liên quan đến vụ “nghi phân bón giả Thuận Phong” ở Đồng Nai, mới đây, khi báo cáo với Quốc hội, Phó Thủ tướng thường trực Trương Hoà Bình cho biết có đến 6 bộ, ngành sau thời gian tranh luận đã thống nhất trả lời bằng văn bản với Bộ Công an với kết quả là “chất chính” trong phân bón của Thuận Phong dưới 70% nên không đạt. Mà theo quy định của pháp luật thì đó là giả.
Loay hoay ngăn phân bón giả
Vấn đề đáng nói ở đây chính là cơ quan chức năng phát hiện hành vi sản xuất, đóng gói phân bón giả nguồn gốc xuất xứ, nơi sản xuất với số lượng rất lớn của công ty CP SXTM Thuận Phong diễn ra từ tháng 4/2015, nghĩa là kéo dài hơn 2 năm nay với những tranh luận phân bón của công ty sản xuất là giả hay không giả và có nên xử lý hình sự.
Chưa kể, chỉ có mỗi việc giám định phân bón Thuận Phong là giả hay không lại có quá nhiều ý kiến tranh luận từ Trung ương tới địa phương, rồi được đưa ra tận diễn đàn Quốc hội để tranh luận đúng sai.
Việc cơ quan quản lý lúng túng, chậm trễ trong khâu xử lý vi phạm đã phần nào lý giải tình trạng phân bón giả, kém chất lượng vẫn tràn lan, diễn biến phức tạp trên thị trường mà thiệt hại lớn nhất chính là nông dân và các doanh nghiệp (DN) phân bón chân chính.
Có thể thấy rằng lĩnh vực phân bón hiện nay có khá nhiều bất cập. Tính đến nay, cả nước có hơn 6.000 sản phẩm phân bón được thống kê nhưng trên thực tế có khoảng 10.000 sản phẩm mà chất lượng của nhiều sản phẩm vẫn là dấu hỏi lớn.
Cả nước có khoảng 500 DN sản xuất phân vô cơ và hàng nghìn DN kinh doanh phân hữu cơ, vi sinh. Trong đó có không ít DN làm ăn chộp giật bằng công nghệ “máy trộn bê tông”. Chỉ tính riêng thiệt hại do phân bón giả và phân bón kém chất lượng, mỗi năm Việt Nam mất đi 2-2,5 tỷ USD.
Liên quan vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Nguyễn Xuân Cường cho biết sẽ trình Chính phủ một Nghị định về xử lý vi phạm trong lĩnh vực phân bón với chế tài mạnh, thậm chí nơi nào vi phạm sẽ bị dừng sản xuất.
Đồng thời, Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp với các bộ ngành liên quan, rà soát lại theo hướng, gọn bớt đầu mối, sản phẩm phân bón, tăng lượng sản phâm phân hữu cơ để phục vụ phát triển nông nghiệp sạch.
Nên nhắc lại, những quy định mới về quản lý phân bón đã được Chính phủ ban hành vào tháng 9/2017 – Nghị định số108/2017/NĐ-CP thay thế Nghị định số 202/2013/NĐ-CP – với một loạt các điều kiện về sản xuất phân bón và có quy định rõ việc bán phân bón phải có bằng cấp.
|
Trong thanh kiểm tra lĩnh vực phân bón, dù đã có nghị định mới nhưng vẫn còn chồng chéo
Theo lưu ý của giới chuyên gia, một số điều kiện đưa ra trong nghị định này là “phi thị trường”, sẽ khiến nhiều DN phân bón thuộc dạng vừa và nhỏ bỏ cuộc chơi vì vướng phải “giấy phép con”.
Thế nhưng cũng có ý kiến nói rằng với những điều kiện như vậy thì mới tránh được chuyện cấp phép tràn lan. Toàn quốc chỉ cần 300 DN sản xuất phân bón là đủ.
Hoặc như trong vấn đề nhập khẩu, một DN muốn nhập khẩu 6 sản phẩm phân bón từ Mỹ về thị trường Việt Nam thì phải qua 8 bước. Riêng chi phí khảo nghiệm 6 loại phân bón theo quy định mới trong Nghị định 108 đã phải bỏ ra một khoản chi phí không nhỏ để thuê các đơn vị khảo nghiệm trong thời gian 2 năm.
“Siết giả, mở thật”
Hiện nay, theo quy định mới, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) sẽ đảm nhận việc quản lý đăng ký, khảo nghiệm, sản xuất, buôn bán, xuất khẩu, nhập khẩu, quản lý chất lượng, ghi nhãn, quảng cáo (khoản C điều 42). Theo đánh giá, việc đảm nhận là quá sức của cục này.
Trong nhập khẩu phân bón, lượng hàng nhập khẩu sẽ bị ùn tắc do Cục Bảo vệ thực vật chưa triển khai ủy quyền đơn vị kiểm tra chất lượng nhà nước. Khi đó, lượng hàng nhập khẩu sau nhiều ngày chờ đợi không thông quan được buộc phải đưa hàng vào kho ngoại quan chờ đợi, gây tốn thời gian và chi phí cho DN.
Trong thanh kiểm tra lĩnh vực phân bón, có một số ý kiến cho rằng dù đã có nghị định mới nhưng vẫn không tránh được chuyện chồng chéo. Chẳng hạn, Khoản 3, điều 42 ghi “Bộ Công Thương chỉ đạo các cơ quan quản lý thị trường phối hợp với các cơ quan đơn vị có liên quan thanh tra, kiểm tra việc tuân thủ pháp luật trong hoạt động buôn bán phân bón”.
Trong khi ở Khoản 7 ghi UBND cấp tỉnh “chỉ đạo cơ quan chuyên môn, cơ quan chức năng, nhiệm vụ trong kiểm tra, kiểm soát chất lượng phân bón… thanh kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất”.
Ngoài những vấn đề trên, các DN phân bón đang kỳ vọng thuế Giá trị gia tăng (GTGT) được thông qua. Nhiều DN bày tỏ xem xét chuyển phân bón sang đối tượng chịu thuế GTGT là 0% thay vì phương án đề xuất áp mức thuế suất GTGT cho phân bón là 5% hay 10%.
Bởi lẽ, việc áp thuế VAT 5% (phương án 1) hay 10% (phương án 2) đem lại một khoản thu nhất định cho ngân sách nhà nước. Nhưng ở khía cạnh khác, người nông dân nếu sử dụng phân bón trong nước vẫn phải chịu chi phí cao do mức thuế suất này. Trong khi đó, phân bón nhập khẩu đang có thuế suất rất thấp, một số loại bằng 0%, có lợi cho các phân bón ngoại khi xuất khẩu sang Việt Nam.
Thế Vinh
