Gian nan chặn xăng giả ra thị trường

Tại Tọa đàm “Xăng dầu giả, thiệt hại thật” vừa được tổ chức, ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT), Bộ Công Thương, cho biết trong 2 năm qua, cơ quan này đã phát hiện nhiều vụ kinh doanh xăng giả có quy mô lớn, đặc biệt trong năm 2019 triệt phá đường dây pha chế xăng giả tạo A95 và E5 trên thị trường của Trịnh Sướng… Đáng lưu ý, có tỉnh có 50% mẫu xăng kiểm tra kém chất lượng.

Xăng giả tràn lan

Theo thống kê của Tổng cục Bộ Công Thương, từ đầu năm 2018 đến nay, lĩnh vực QLTT nói chung đã xử lý rất nhiều vụ việc liên quan đến xăng dầu với khoảng 5.000 vụ việc và xử lý vi phạm hơn 1.000 vụ việc, tước quyền sử dụng 37 giấy phép kinh doanh, tịch thu 6 cột bơm và 1 cây xăng.

Địa bàn gian lận thương mại xăng dầu hiện nay tương đối phổ biến là một số địa phương ở khu vực miền Tây Nam bộ, khu vực Trung bộ và một số tỉnh khu vực phía Bắc.

Các hành vi vi phạm điển hình là bán xăng dầu ngoài hệ thống, kinh doanh xăng dầu khi giấy phép đã hết hiệu lực, bán xăng dầu có chất lượng không phù hợp với quy chuẩn chất lượng, xăng dầu nhập lậu... Đặc biệt, gần đây nổi lên tình trạng giả chất lượng, bán xăng lậu, tác động đến kỹ thuật đo để làm sai lệch kết quả đo, lợi dụng giờ cao điểm tăng giảm xăng để bơm chồng số, tự ý điều chỉnh giá… để thu lợi bất chính.

“Qua công tác kiểm tra ở một số tỉnh, có những tỉnh có 50% mẫu xăng A95 và 100% mẫu xăng E5 tại một vài cửa hàng đều không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật”, ông Linh cho hay.

Đại diện Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Bộ KH&CN) cho biết trong năm 2018, Bộ đã tổ chức các cuộc thanh tra chuyên đề diện rộng tại 2.723 cơ sở, phát hiện 113 cơ sở kinh doanh xăng dầu có vi phạm và xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền hơn 6,8 tỷ đồng.

Trong năm 2019, qua kiểm tra đột xuất trên thị trường, Bộ KH&CN cũng đã phát hiện ra một số cửa hàng xăng dầu vi phạm chất lượng tại khu vực Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Giang. Có những cửa hàng đã bị xử phạt trên 200 - 494 triệu đồng, tịch thu hàng hóa…

Chỉ ra nguyên nhân, các chuyên gia cho rằng là do hạn chế về cơ sở vật chất, nguồn thông tin cũng như quy chế, cách thức phối hợp giữa các cơ quan chưa tốt nên thời gian qua đã không phát hiện kịp thời các vụ vi phạm về chất lượng xăng dầu.

Các lực lượng QLTT tăng cường kiểm tra các cây xăng

Bất cập trong khâu phân phối

Xăng giả, xăng kém chất lượng được nhìn nhận có chiều hướng diễn biến phức tạp, gia tăng. Trong khi các doanh nghiệp (DN) sản xuất xăng dầu trong nước chưa đáp ứng được nhu cầu thị trường, thì vấn đề minh bạch xuất xứ và siết chặt quản lý chất lượng xăng dầu ngày càng trở nên cấp thiết.

Ông Bùi Minh Tiến, Tổng giám đốc công ty Lọc hóa dầu Bình Sơn - đơn vị chủ quản Nhà máy lọc dầu Dung Quất cho biết tình trạng buôn bán xăng dầu giả, xăng dầu lậu gian lận thương mại đang ảnh hưởng đến các nhà sản xuất chân chính.

Năm 2019, nhà máy Dung Quất sản xuất đưa ra thị trường toàn quốc gần 7 triệu tấn xăng dầu, đáp ứng 30% nhu cầu. Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn (cũng thuộc Tập đoàn Dầu khí) mỗi năm có thể sản xuất 8 triệu tấn, nghĩa là 2 nhà máy này có tổng sản lượng đến 15 triệu tấn, đáp ứng 80% nhu cầu nội địa. Cả hai nhà máy đều cam kết chất lượng sản phẩm và có hệ thống để đảm bảo được việc này.

Đại diện Cục Quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa (Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng), cho biết theo quy định, xăng dầu nhập khẩu chính ngạch, xăng dầu sản xuất trong nước phải đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia mới được lưu thông trên thị trường.

Với xăng dầu lưu thông sẽ phải kiểm tra theo quy định, đảm bảo chất lượng trong suốt quá trình nhập khẩu, đưa lưu kho từ thương nhân phân phối đến đại lý, tổng đại lý, với tất cả các khâu, từ đó cơ quan quản lý tiến hành thanh, kiểm tra đột xuất.

Tuy nhiên, theo quy định của Nghị định 83, mỗi thương nhân phân phối được nhập xăng dầu từ nhiều nguồn. Quy định này đã gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm.

Thậm chí, qua kiểm tra, cơ quan quản lý thấy thương nhân phân phối không có hệ thống, chủ yếu thuê mướn lại nhưng vẫn có được tiêu chuẩn như thương nhân phân phối.

Đại diện Cục Quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa cho biết nguy cơ xảy ra vi phạm lại tập trung chủ yếu ở thương nhân phân phối, nên cần tăng cường kiểm tra kiểm soát: “Những DN lớn thì không phát hiện thấy gian lận, mà chủ yếu là phát hiện ở những DN lấy từ nhiều nguồn”.

Ông Nguyễn Anh Toàn, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOil), cũng cho rằng việc buôn bán xăng giả, xăng kém chất lượng chủ yếu xảy ra ở các cửa hàng nhỏ lẻ khi những khách hàng mua nhỏ lẻ ít khi có nhu cầu lấy hóa đơn. Điều này khiến cho các đại lý xăng dầu rất dễ hợp thức hóa khi mua xăng dầu trôi nổi trên thị trường.

Theo ông Toàn, khâu phức tạp nhất trong vấn đề quản lý chất lượng là khâu lưu thông cuối đến các cửa hàng để đến tay người tiêu dùng.

Chẳng hạn, DN sản xuất xăng dầu theo một quy trình hoàn toàn khép kín, từ khâu nhập dầu thô, chưng cất, chế biến, phối trộn cho tới kiểm tra chất lượng sản phẩm, vận chuyển, tàng trữ và xuất bán. Việc siết chặt quy trình từ sản xuất đến cửa hàng phải được lấy mẫu và được phân định trách nhiệm đầy đủ, mẫu đó sẽ được lưu lại theo quy định.

“Nếu trong trường hợp đại lý hay cửa hàng ký hợp đồng với DN đưa nguồn hàng khác vào mà không phù hợp với mẫu của DN đã cấp, đã lưu thì đương nhiên là trách nhiệm của họ. Bằng biện pháp như vậy sẽ giảm thiểu được sức hấp dẫn của xăng dầu trôi nổi không rõ nguồn gốc”, ông Toàn khẳng định.

Thanh Hoa