Vốn đăng ký đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) năm 2009 của nước ta tuy giảm khá nhiều so với năm 2008, nhưng không nên coi đó là một tai họa, vì vốn thực hiện, chỉ tiêu quan trọng nhất – chỉ giảm 14%. Đó là kết quả đáng khích lệ trong điều kiện vốn FDI quốc tế của nhiều nước trong khu vực sụt giảm 20 - 30%.
Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong năm 2009, cả nước có 839 dự án mới được cấp giấy chứng nhận đầu tư với tổng vốn đăng ký 16,34 tỷ USD. Tuy chỉ bằng 24,6% so với năm 2008, nhưng đây cũng là con số khá cao trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế. Tính chung cả cấp mới và tăng vốn, trong năm 2009, các nhà đầu tư nước ngoài đã đăng ký đầu tư vào Việt Nam 21,48 tỷ USD.
Có thể nói, trong con mắt của nhà đầu tư, Việt Nam vẫn là nơi "đặt niềm tin" làm ăn lâu dài. Minh chứng thực tế là vẫn có 215 dự án đăng ký tăng vốn với tổng vốn đăng ký tăng thêm là 5,13 tỷ USD, bằng 98,3% so với năm 2008 - năm đỉnh cao về thu hút FDI của Việt Nam.
Thúc đẩy vốn thực hiện
Năm 2009, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu tác động tiêu cực đến tình hình kinh tế - xã hội của nước ta, trong đó có FDI. Nhìn vào các số liệu thống kê, kết quả thu hút FDI năm 2009 chứng kiến sự giảm mạnh về vốn đăng ký cấp mới, tới 70%. Nhưng lượng vốn tăng thêm từ các dự án FDI đầu tư giai đoạn trước giảm không nhiều, chỉ 13%.
|
Cục Đầu tư nước ngoài ước tính lượng vốn FDI giải ngân trong năm vừa qua đạt khoảng 10 tỷ USD, bằng 87% so với cùng kỳ năm ngoái. Khoảng cách giữa vốn đăng ký và vốn thực hiện cũng thu hẹp hơn khi vốn cam kết năm 2009 chỉ đạt 21,48 tỷ nhưng đã giải ngân được 10 tỷ USD so với con số thực hiện 11,5/ 64 tỷ USD vốn đăng ký của năm 2008. Điều này thể hiện ro nhất khi vốn FDI cam kết của Hà Nội chỉ đạt mức 500 triệu USD (giảm 90% so với năm 2008) nhưng vốn thực hiện lại đạt 650 triệu USD.
Thực tế, trong năm qua, xuất khẩu của khu vực FDI (kể cả dầu khí) vẫn đạt 29,9 tỷ USD, bằng 86,6% so với năm 2008 và chiếm 52,7% tổng xuất khẩu cả nước. Kim ngạch xuất khẩu của khối này giảm có nguyên nhân chủ yếu do xuất khẩu dầu thô không được giá. Nếu không tính dầu thô, khu vực này xuất khẩu 23,6 tỷ USD, chiếm 41,7% tổng xuất khẩu và bằng 98% so với năm 2008. Nhập khẩu của khu vực FDI năm 2009 chỉ đạt 24,8 tỷ USD, bằng 89,2% so với năm 2008 và chiếm 36,1% tổng nhập khẩu cả nước, tương đương xuất siêu 5,03 tỷ USD. Nếu không kể dầu thô, khối này nhập siêu khoảng 1,2 tỷ USD.
Trong năm 2009, 45 quốc gia và vùng lãnh thổ có thêm dự án đầu tư mới vào Việt Nam. Hoa Kỳ là nhà đầu tư lớn nhất với tổng vốn đăng ký 9,8 tỷ USD (chiếm 45% tổng vốn FDI vào Việt Nam năm 2009). Bà Rịa - Vũng Tàu đang là địa phương thu hút nhiều FDI nhất trong năm. Quảng Nam là tỉnh đứng thứ hai, tiếp theo lần lượt là Bình Dương, Đồng Nai và Phú Yên. Thành phố Hồ Chí Minh vẫn là địa phương có sức thu hút vốn FDI lớn, với gần 3.470 dự án, có tổng vốn đầu tư hơn 27,29 tỷ USD còn hiệu lực hoạt động trên địa bàn.
Nỗ lực xoay chuyển tình thế
Vốn đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ lưu trú và ăn uống đang đứng đầu với 8,8 tỷ USD. Kinh doanh bất động sản đứng thứ hai với 7,6 tỷ USD vốn đăng ký mới và tăng thêm, trong đó có một số dự án có quy mô lớn được cấp phép trong năm 2009, như: Khu du lịch sinh thái bãi biển rồng tại Quảng Nam (4,15 tỷ USD), dự án Công ty TNHH thành phố mới Nhơn Trạch Berjaya tại Đồng Nai (2 tỷ USD), dự án Công ty TNHH một thành viên Galileo Investment Group Việt Nam (1,68 tỷ USD). Lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo có quy mô vốn đăng ký lớn thứ ba với 2,97 tỷ USD vốn đăng ký, trong đó có 2,22 tỷ USD đăng ký mới và 749 triệu USD vốn tăng thêm.
Trong năm qua, các thành viên Chính phủ đã tích cực tạo nhiều cuộc tiếp xúc với nhà đầu tư, trong các chuyến viếng thăm chính thức đến một số quốc gia có quan hệ thương mại, đầu tư quan trọng của Việt Nam. Ngày 20/4/2009, Diễn đàn Đầu tư Việt Nam được tổ chức tại Khách sạn Grand Hayatt (Hồng Kông), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã dành gần một giờ đồng hồ đối thoại với các nhà đầu tư nước ngoài. Hơn 300 lãnh đạo các tập đoàn, công ty hàng đầu đã tham gia vào Diễn đàn, được kết nối trực tuyến qua cầu truyền hình giữa Hà Nội, Tp. HCM, London (Anh), Geneve (Thụy Sỹ), Tokyo (Nhật Bản), Singapore..., thể hiện sự quan tâm của cộng đồng đầu tư quốc tế đến Việt Nam.
Tháng 4/2009, Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) và Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã cùng thỏa thuận tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính từ ngân hàng thương mại trong nước. Động thái này được kỳ vọng sẽ hỗ trợ tốt cho xúc tiến đầu tư, tăng cường giải ngân vốn đầu tư nước ngoài, nhất là trong giai đoạn khủng hoảng. Đây là lần đầu tiên Cục Đầu tư nước ngoài xây dựng cơ chế đối thoại với một ngân hàng trong nước để mở kênh dẫn vốn chính thức cho khu vực kinh tế FDI.
Vấn đề đào tạo nhân lực cho các dự án FDI được coi là trọng tâm trong công tác xúc tiến đầu tư. Tỉnh Hà Tĩnh đã mở đầu xu hướng này khi tổ chức hội nghị xúc tiến đầu tư lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực vào tháng 9/2009. Theo tính toán Hà Tĩnh, mỗi năm, các dự án tại đây cần trên 20 nghìn lao động được đào tạo có tay nghề kỹ thuật và trình độ chuyên môn. Chỉ tính riêng các dự án trọng điểm, nhu cầu sử dụng lao động đến năm 2015 được dự báo cần khoảng 119 nghìn người (trong khi, từ năm 2001 - 2008, Hà Tĩnh chỉ dạy nghề dài hạn được cho 26 nghìn lượt người).
Lĩnh vực cơ sở hạ tầng là một trong những nút thắt gây khó khăn cho hoạt động thu hút FDI cũng được quan tâm nhiều trong năm 2009. Điển hình nhất cho hướng giải quyết cơ bản vấn đề này là mô hình hợp tác đầu tư công - tư (PPP) trong phát triển cơ sở hạ tầng. Theo thông tin từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mô hình này sẽ chính thức thử nghiệm trong một số dự án được hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới (WB). Cũng liên quan đến cơ sở hạ tầng, năm vừa qua, một số dự án lớn đã được khởi động như đường cao tốc Hà Nội - Lào Cai; tuyến đường sắt Bắc - Nam...
FDI năm 2010: lạc quan có cơ sở
Căn cứ mục tiêu tăng trưởng kinh tế khoảng 6,5 - 7% trong năm 2010, huy động vốn đầu tư toàn xã hội khoảng 39,6% GDP, Cục Đầu tư nước ngoài đã đề ra mục tiêu thu hút vốn FDI (bao gồm cả tăng vốn mở rộng sản xuất) tăng 10% so với ước thực hiện năm 2009, đạt từ 22 - 25 tỷ USD. Trong đó, vốn đăng ký mới dự kiến khoảng 19 tỷ USD; vốn tăng thêm khoảng 3 tỷ USD. Cơ quan này cũng nhận định vốn thực hiện năm 2010 dự kiến sẽ tăng hơn năm 2009 do dòng vốn đăng ký của các năm trước đều ở mức cao và trong điều kiện nền kinh tế thế giới có xu hướng phục hồi.
Ông George Kobrossy, Tổng giám đốc Zamil Steel Vietnam, phân tích: "Triển vọng nguồn vốn FDI vào Việt Nam trong năm 2010 sẽ tăng do hai lý do: niềm tin của nhà đầu tư vào nền kinh tế; Việt Nam có những điều kiện hết sức thuận lợi như chính trị ổn định, nguồn nhân lực dồi dào, cơ sở hạ tầng liên tục được cải thiện và đặc biệt là cam kết của Chính phủ trong việc khuyến khích đầu tư nước ngoài".
GS. Nguyễn Mại, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về hợp tác và đầu tư, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp FDI, cho biết FDI của nước ta năm 2010 sẽ được phục hồi, có thể tăng cao hơn năm 2008 về vốn thực hiện và chất lượng các dự án FDI được nâng cao hơn. Sự lạc quan đó dựa trên triển vọng tăng trưởng kinh tế 2010 có thể đạt 6,5%, cao hơn năm 2009. Hơn nữa, chênh lệch giữa vốn đăng ký và vốn thực hiện rất lớn, sau khủng hoảng là thời kỳ các nhà đầu tư sẽ thực hiện các dự án đã cam kết".
Quyền Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và đầu tư), ông Nguyễn Xuân Trung, cho biết hiện nay, xu hướng đầu tư vào bất động sản, khu nghỉ dưỡng, dịch vụ ăn uống chiếm số lượng nhiều nhất. Sở dĩ có sự bùng nổ về các dự án FDI vào bất động sản là vì giá bất động sản tại Việt Nam tương đối cao so với các nước trong khu vực. Mặt khác, thủ tục hành chính của Việt Nam đã được cải thiện rất nhiều như giá thuê đất, thủ tục đất đai được giao cho các địa phương nên việc tiếp cận đất dễ dàng hơn, diện tích đất giao cũng cao hơn. Ngoài ra, thời gian dự án là 50 năm, nếu có ý kiến của Chính phủ có thể kéo dài thời gian lên 70 năm, thời gian ân hạn có dự án đến 15 năm cũng khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào lĩnh vực này. Chẳng hạn, năm 2009 tại Tp. HCM, trong các dự án FDI mới được cấp phép, lĩnh vực kinh doanh bất động sản chỉ có 15 dự án nhưng số vốn đầu tư lên đến gần 520 triệu USD, trong khi ngành công nghệ thông tin có 71 dự án với vốn đầu tư hơn 11 triệu USD; ngành công nghiệp có 34 dự án, vốn đầu tư gần 110 triệu USD.
Việc chuyển số vốn đăng ký (với quy mô rất lớn từ nhiều năm trước và trong năm 2009) thành vốn thực hiện cũng là thách thức không nhỏ. Với những điều kiện như hiện nay về quy mô của nền kinh tế, trình độ phát triển cơ sở hạ tầng cũng như năng lực quản lý hiện tại của các cấp quản lý FDI... thì sức hấp thụ vốn đang có giới hạn, không thể kỳ vọng một con số giải ngân rất ấn tượng được. Với chủ trương chung của Chính phủ đối với khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài năm 2010 là tiếp tục thu hút và đẩy nhanh tiến độ giải ngân các nguồn vốn đã cam kết, hy vọng vốn giải ngân trong năm 2010 sẽ cao hơn, vào khoảng 11 tỷ USD.
Ngọc Minh
