Bà Nguyễn Thị Lạc Huyền, Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Sơn – Mực in Việt Nam (VPIA), cho biết ngành sơn, mực in là lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ cho hầu hết các ngành công nghiệp tại Việt Nam và được đánh giá có mức tăng trưởng hơn 10% trong năm 2016 về mặt sản lượng.
Theo bà Huyền, nhiều DN nội địa trong ngành này đã đầu tư công nghệ mới, xây dựng thêm nhà máy trong các khu công nghiệp để mở rộng thị phần. Tuy vậy, thị trường trong lĩnh vực này là một bức tranh đa sắc với cơ hội và thách thức đan xen lẫn nhau cho cả DN trong nước lẫn nước ngoài.
Sợ thanh kiểm tra
Hiện nay Chính phủ cũng đang chú trọng phát triển ngành công nghiệp sơn – mực in theo hướng từng bước loại bỏ các công nghệ, thiết bị lạc hậu bằng các công nghệ, thiết bị tiên tiến, hạn chế sử dụng các nguyên liệu, hoá chất nguy hại.
Đồng thời, Nhà nước khuyến khích các DN tập trung đầu tư vào các nhóm sản phẩm có giá trị sử dụng cao, nhất là chú trọng đầu tư phát triển sản xuất các loại nhựa tạo màng, bột màu, hoá chất, phụ gia cho ngành. Đây là cơ hội tiềm năng cho các DN sản xuất, cung cấp máy móc, trang thiết bị hoá chất…ngành sơn và mực in.
Tuy vậy, như chia sẻ mới đây của ông Diệp Đăng Khoa, phụ trách Văn phòng đại diện Cục Hoá chất (Bộ Công Thương) tại Tp.HCM với giới DN ngành sơn – mực in, những văn bản quy phạm pháp luật, điều kiện kinh doanh, việc thanh kiểm tra liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh (SXKD) của các DN trong ngành công nghiệp sơn – mực in vẫn còn nhiều vấn đề cần “mổ xẻ”.
Thống kê cho thấy cả nước có 80% DN sản xuất sơn là nằm trong các khu công nghiệp, chỉ có 20% DN còn lại là nằm ngoài khu công nghiệp (khoảng 60 công ty). Khảo sát gần đây của Cục Hoá chất cho thấy 100% các DN trong lĩnh vực này có ý thức rất cao trong việc phòng cháy chữa cháy, đặc biệt là những công ty có sử dụng những dung môi vốn rất dễ cháy.
Tuy nhiên, theo bộc bạch của ông Khoa, thủ tục xin giấy phép vận chuyển với DN ngành sơn lại cực kỳ khó khăn. Biết được thực tế này, Cục Hoá chất đã bỏ luôn mục phải có giấy phép trong điều kiện để cấp phép, cấp chứng nhận kinh doanh có điều kiện cũng như cấp phép SXKD.
Một số thủ tục, giấy phép, thanh kiểm tra ngặt nghèo vẫn là nỗi lo của DN ngành sơn – mực in
Do đó, sau này nếu DN cũng không cần phải xin giấy phép vận chuyển nữa bởi vì nó bị tắt quá dài. Đến khi lực lượng quản lý thị trường (QLTT) đi kiểm tra, cứ “automatic” theo quy định cũ mà làm, không cần biết DN khó khăn như thế nào, cứ thấy DN sơn đang sử dụng loại hoá chất mà không có giấy phép vận chuyển lại “đè ra xử lý”, gây khó cho DN.
Theo ông Diệp Đăng Khoa, trong trường hợp này, nếu là lực lượng QLTT ở cấp trung ương thì DN có thể giải thích cho họ hiểu vì họ có thể nắm được những lỗ hổng của văn bản quy phạp pháp luật và họ thông cảm. Tuy nhiên, một số lực lượng QLTT ở địa phương không phải ai cũng hiểu chuyện này. Đặc biệt là những QLTT không phải chuyên ngành hoá chất mà thuộc những chuyên ngành khác mà đi kiểm tra thì rất khó khăn cho DN.
Đối phó hay tự giác?
Nhìn từ câu chuyện trên, ông Khoa cho rằng, trong quá trình văn bản quy pháp luật còn chưa hoàn hảo, đang đi ngược lại một số lợi ích của DN, với lực lượng QLTT – vốn được giao nhiệm vụ kiểm tra, rất cần hướng dẫn DN làm cách nào để tuân thủ những quy phạm pháp luật chứ không phải lựa những kẽ hở để gây khó khăn cho DN.
Trên thực tế, theo khảo sát, hiện có trên 60% DN ngành sơn là thuê dịch vụ vận chuyển, còn lại chỉ 25% DN là tự vận chuyển. Ngoài ra, có rất ít DN ngành sơn – mực in đầu tư hệ thống tự xử lý vì đa số là DN nhỏ và vừa nên thường phải thuê xử lý từ bên ngoài.
Do thuê xử lý từ bên ngoài nên sản phẩm phụ phẩm cũng như bao bì bỏ ra thì phải chuyển về kho chứa chất thải nguy hại và kho chứa này cũng là vấn đề nhức nhối đối với DN khi lực lượng thanh tra lĩnh vực tài nguyên môi trường đi kiểm tra.
Vị đại diện của Cục Hoá chất thú thật rằng nhiều khi đi cùng đoàn kiểm tra nhưng cũng thực sự bức xúc thay cho DN khi đối mặt với vấn đề thanh kiểm tra. Đơn cử như có thể DN chỉ vô tình để nhầm một thùng phuy chứa hoá chất công nghiệp Butyl Acetate vào khu chứa bóng đèn bể (có nghĩa là chất thải thuỷ ngân) thì cũng phải chịu mức phạt đến 100 triệu đồng.
Ông Diệp Đăng Khoa thốt lên rằng: “Thật không hiểu nổi! Trong bối cảnh DN gặp khó, với một cái lỗi như vậy thì không đáng phải xử phạt với mức nặng như thế. Đáng lẽ, nếu lực lượng kiểm tra nắm được thông tin thì có thể đến nhắc nhở DN để thay đổi chứ không phải chăm chăm phạt tiền thật nặng !”.
Từ một vài vấn đề trong cả mớ khó khăn ở khâu thủ tục, điều kiện kinh doanh, thanh kiểm tra của ngành sơn – mực in, giới chuyên gia lưu ý các DN ngành này cần phải nắm cứng các văn bản quy phạm pháp luật thì sẽ không phải “sợ” gì trước sự bắt bẻ của lực lượng thanh kiểm tra.
Nói đi cũng phải nói lại, hiện nay đa số các DN trong ngành công nghiệp sơn còn cử nhân viên đi học các khoá đào tạo an toàn hoá chất là một hình thức để đối phó để có chứng chỉ mới xin được giấy phép kinh doanh có điều kiện cũng như xin được biện pháp phòng ngừa ứng phó sự cố hoá chất.
Theo thông tin từ đại diện Cục Hoá chất, nghị định sắp tới sẽ bỏ luôn biện pháp phòng ngừa ứng phó sự cố hoá chất, trong khi qua khảo sát, không ít DN từ lâu phải bỏ tiền đi mua cho nhân viên các chứng chỉ liên quan mà không chú trọng khâu đào tạo thực chất.
Vấn đề ở đây là ý thức chấp hành văn bản quy phạm pháp luật của nhiều DN ngành này vẫn còn hết sức là kém, thực hiện mang tính đối phó chứ chưa thực sự tự giác.
Thế Vinh