Thời gian qua, nhiều tập đoàn lớn đổ tiền vào nông nghiệp nhưng số DN trong ngành vẫn còn nhỏ. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính đến 31/12/2014, trong ngành nông nghiệp có 3.844 DN, chiếm dưới 1% tổng số 420.251 DN được điều tra. Cơ cấu của các DN nông nghiệp chủ yếu là DNVVN, chiếm 96,53% tổng số DN nông nghiệp. Đặc biệt, số các DN có quy mô hoạt động siêu nhỏ (dưới 10 lao động) luôn chiếm tỷ lệ khoảng 50%.
Lực cản từ chính sách
Trong 10 tháng đầu năm 2015, số DN cả nước đã giải thể chỉ bằng 9,6% so với số DN thành lập mới thì số DN nông nghiệp đã giải thể là 199 DN, bằng 11% so với số DN nông nghiệp thành lập mới. Nói cách khác, số lượng DN nông nghiệp không chỉ ít mà lại có xu hướng giảm đi trong thời gian gần đây. Đây là vấn đề chính sách đáng quan tâm khi Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển nông nghiệp với nhiều sản phẩm XK đứng đầu thế giới.
Tại cuộc họp Nhóm công tác thu hút đầu tư nông nghiệp nông thôn do Bộ NN&PTNT tổ chức ngày 19/2, nhiều chuyên gia cho rằng các DN nông nghiệp gắn trên vai nhiều trọng trách nhưng lại gặp nhiều vướng mắc không chỉ trước sức ép cạnh tranh của thị trường mà còn nhiều rào cản về cơ chế chính sách.
Theo chuyên gia Kinh tế Nguyễn Đình Cung, DN tư nhân Việt Nam hội nhập mang trên vai gánh nặng chi phí. DN đi ra thương trường đối mặt với quá nhiều thách thức hội nhập, cạnh tranh, trước rào chắn chông gai, đằng sau bao nhiêu lực kéo hãm lại nên không thể đi được. Lực kéo đó nằm trong văn bản chính sách, trong cách hành xử của từng cơ quan quản lý Nhà nước từ cấp xã đến Trung ương.
Rào cản đất đai vẫn là vấn đề bị DN phàn nàn nhiều, điều tra của IPSARD năm 2014 cho thấy có tới 50% số DN được hỏi kêu ca việc thiếu đất để đầu tư phát triển sản xuất. Các chính sách hỗ trợ DN về đất đai còn được đánh giá là chưa hợp lý và khó tiếp cận. Gần 68% DN nông nghiệp đánh giá chính sách đất đai không thuận lợi gây cản trở hoạt động SXKD của DN.
Ông Vũ Văn Tiền, Chủ tịch Tập đoàn Geleximco, phàn nàn khi đầu tư xây dựng Nhà máy giấy An Hòa (Sơn Dương, Tuyên Quang), theo quy hoạch diện tích lâm trường phục vụ cung cấp nguyên liệu cho sản xuất giấy của nhà máy khoảng 165.000 ha,song trên thực tế, hầu như không có ha nào.
Hầu hết các lâm trường đều giao hết đất cho dân, đòi lại rất khó vì dân cảm thấy như mất đất của chính mình. Ông Tiền cho rằng Nhà nước cần minh bạch, có giải pháp để chính sách đi vào cuộc sống thực sự. Đất đai thuộc sở hữu của thành phần nào thì cần nói rõ. Ví dụ như trường hợp đất lâm trường là của Nhà nước chứ không phải của người dân và ở đây là DN thuê đất để làm ăn hiệu quả.
|
79% DN nông nghiệp được điều tra mong muốn Nhà nước tiếp tục cải cách hành chính để tạo điều kiện thông thoáng hơn.
Rà soát cách thức quản lý
Bên cạnh khó khăn trong tiếp cận đất đai, thủ tục và các quy định đặt ra cho DN nông nghiệp đang là một trong những hạn chế đáng quan ngại. Khảo sát của IPSARD mới đây cho thấy hơn 79% DN nông nghiệp được điều tra mong muốn Nhà nước tiếp tục cải cách hành chính để tạo điều kiện thông thoáng hơn cho DN phát triển
XK tôm sang thị trường Nhật, công ty cổ phần Tập đoàn thủy sản Minh Phú lại bị vấp phải khó khăn trong kiểm soát về ATTP của thị trường này do DN khác gây ra. Trước đây, DN không phải chịu sự kiểm tra của Nhật Bản, nhưng sau khi có một số DN đưa những mặt hàng có chứa kháng sinh và bị phát hiện (có 9/13 DN Việt Nam) nên DN cũng bị kiểm soát theo.
Nhật Bản đánh giá sản phẩm trên cương vị quốc gia chứ không đánh giá theo DN vì vậy những DN chân chính bị ảnh hưởng lớn bởi những DN làm ăn chụp giật. Bộ NN&PTNT cần làm việc riêng với Nhật Bản để có những chính sách riêng cho những DN làm ăn chân chính là mong muốn của công ty CP Tập đoàn Thủy sản Minh Phú.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung hiến kế, để tháo gỡ khó khăn cho DN thu hút DN đầu tư nhiều hơn vào ngành nông nghiệp, cần tiến hành rà soát những vấn đề liên quan đến chính sách, luật, cách thức tổ chức của cơ quan quản lý nhà nước, tâp trung rà soát những chính sách thuộc lĩnh vực ưu tiên, kết hợp với thực tiễn DN đang gặp vướng mắc.
Theo ông Cung, hiện nay hệ thống chính sách, cách thức làm việc của chúng ta không mấy thân thiện với hệ thống kinh doanh. Quản lý theo lỗi, biết thế nào quản thế đấy, năng lực đến đâu quản đến đó, không chấp nhận sáng tạo.
Với các DN XK, cần hỗ trợ để DN vượt qua rào cản. Chẳng hạn với trường hợp của DN Minh Phú, cần sang thị trường đàm phán thỏa thuận xem các rào cản kỹ thuật của họ có hợp lý không chứ không phải đặt ra thêm một hàng rào nữa trong nước.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát khẳng định, trong bối cảnh hội nhập hiện nay, nông nghiệp phải tái cơ cấu, thay đổi cách thức và đổi mới hướng đến nền nông nghiệp cạnh tranh quốc tế. Nông nghiệp vừa phải đảm bảo an ninh lương thực, vừa là ngành hàng để nâng cao thu nhập của đa số người dân Việt Nam là nông dân. Để làm được điều này, không thể thiếu vai trò của DN, HTX. Hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho DN, HTX phát triển chính là hỗ trợ cho nông dân.
“Phát triển DN, HTX là then chốt, là nòng cốt trong thực hiện chủ trương tái cơ cấu nông nghiệp. Phải tháo gỡ những khó khăn vướng mắc mà các DN, HTX đang gặp phải, những gì thuộc thẩm quyền của Bộ NN&PTNT sẽ chỉ đạo xử lý ngay, những gì vướng mắc của các Bộ, ngành khác, chúng tôi sẽ có ý kiến và liên hệ phối hợp để giải quyết.”- vị Tư lệnh ngành NN&PTNT nhấn mạnh.
Thu Hường
|
PGS. TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Bộ NN&PTNT cần định vị rõ vị thế vai trò của DN là dẫn dắt nông nghiệp phát triển. Nông nghiệp là thương hiệu quốc gia, tại sao DN chưa vào, có nhiều câu chuyện nhưng đầu tiên phải giải quyết vấn đề đất đai. Cả rừng luật phải gỡ từng luật một. Cách tiếp cận là thuế đất đai phải thật sự rõ ràng, đây là hướng giải quyết vấn đề cho cả nông dân và DN, lúc đó nông dân có muốn ôm đất cũng không được. Bà Thái Hương - Chủ tịch Tập đoàn TH Các cơ chế chính sách trong nông nghiệp phải thông thoáng và tạo điều kiện hơn nữa cho DN khi tham gia đầu tư. Muốn phát triển kinh tế trên cơ sở nông nghiệp thì phải đầu tư cho nông nghiệp, thương mại hóa và hiện đại hóa nông nghiệp. Ở đây là xuất phát từ thương mại, từ thị trường để hoạch định sản phẩm. Có những mặt hàng chúng ta phải giảm đi, làm ít hơn, nhưng quy mô đất đai bớt đi số hộ để tích tụ đất đai phục vụ sản xuất quy mô lớn. Đồng thời, giảm sự tham gia của Nhà nước đối với hoạt động của DN, từ đó phát huy tính chủ động của DN và nông dân khi đầu tư nông nghiệp, nông thôn. Bà Phạm Chi Lan - Chuyên gia Kinh tế Trong câu chuyện đầu tư, DN phải đóng vai trò tự chủ xem thị trường thế nào nhưng cũng rất cần sự định hướng cũng như đảm bảo sự minh bạch trong mọi vấn đề. Hội nhập kinh tế thực tế là tham gia vào chợ thương mại. Khi đó, các DN nước ngoài đi bán hàng mà nhìn nhận thấy những lỗ hổng, sự ngu ngơ của thị trường Việt Nam thì đương nhiên người tiêu dùng sẽ bị “chém” đẹp. Do đó, điều cần thiết là phải xây dựng được bộ quy chuẩn rõ ràng đối với chất lượng sản phẩm, đồng thời cũng phải có những chính sách phù hợp để đảm bảo sự cạnh tranh. |
