Tổng Giám đốc một DN xuất khẩu tôm ở Đồng bằng sông Cửu Long than vãn rằng các DN thủy sản không thể lấy khoản nào để bù cho việc tăng lương tối thiểu hàng năm khi năng suất lao động không tăng.
Giá nguyên liệu cao, cộng thêm chi phí lao động ngày một tăng cao, làm sao DN thủy sản Việt Nam chịu nổi. Không còn con đường nào khác, DN phải thu hẹp sản xuất để tồn tại.
Vượt khả năng doanh nghiệp
Theo thống kê từ nhóm nghiên cứu của công ty nhân sự Talentnet, xét theo ngành nghề kinh tế, ngành nông lâm thủy sản đang là ngành thu hút nhiều lao động chính thức nhất ở nước ta với tỷ lệ 44,7%.
Cho nên, lời cảnh báo của vị chủ DN xuất khẩu tôm kia rất đáng lưu ý, nhất là với nhóm lao động trong lĩnh vực nông lâm thủy sản. Có thể lấy trường hợp công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú làm dẫn chứng. Cách đây ba năm, DN này có 15.000 lao động, tới năm 2016 chỉ còn 9.000 lao động.
Bên cạnh đó, các khoản đóng bảo hiểm xã hội, phí công đoàn tương đối cao cũng là một áp lực cho DN. Một chủ DN bày tỏ lo lắng rằng việc tăng lương tối thiểu hàng năm là nền, là căn cứ để tăng các khoản này. Đến năm 2018, các khoản bảo hiểm phải đóng trên nền tổng thu nhập. Đến lúc đó, DN càng gặp khó.
Trở lại chuyện “chốt” mức tăng lương tối thiểu, tại buổi họp báo ngày 7/8 tổ chức ở Hà Nội của Hội đồng tiền lương Quốc gia, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết phía VCCI chỉ đề xuất tăng 5 %.
Đề xuất này thực tế đã vượt khả năng chi trả của DN, nhất là trong lúc đang cần phải tạo “dư địa” cho DN có cơ sở phát triển bền vững và cạnh tranh. Trước đó, qua khảo sát nhanh của VCCI từ các hiệp hội, đa số DN có quan điểm giữ nguyên mà không tăng.
Theo ông Phòng, việc tăng lương tối thiểu phải đảm bảo hài hòa lợi ích giữa mức sống của người lao động (NLĐ) cũng như sự phát triển của DN vì phía VCCI không muốn tái diễn và gia tăng hơn nữa tình trạng DN giải thể như hiện nay, trong bối cảnh mà tính trung bình, cứ 3 DN thành lập mới có 2 DN giải thể (trong bảy tháng đầu năm 2017, có hơn 73.000 DN được thành lập mới nhưng cũng có 50.000 DN giải thể hoặc tạm dừng hoạt động).
|
Việc tăng lương tối thiểu phải đảm bảo hài hòa lợi ích giữa mức sống của NL Đ cũng như sự phát triển của DN
Vị lãnh đạo VCCI chia sẻ thêm, việc tăng lương tối thiểu cũng chỉ là một phần bởi vì mức sống của NLĐ có thể tăng lên hay không còn cần sự cải thiện từ chính NLĐ và DN. Khả năng phấn đấu hơn nữa trong công việc, nâng cao trình độ tay nghề, kỷ luật lao động và năng suất lao động là những điều kiện cần để các chủ DN tăng mức thu nhập cho NLĐ.
Tuy nhiên, ý chí của VCCI cũng chỉ được thông cảm một phần. Một phần do phía Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam vẫn thể hiện sự quyết tâm tăng lương cho NLĐ. Họ cũng đã chấp nhận giảm mức đề xuất tăng lương từ 13,3% xuống còn 8% ở phiên hợp lần thứ hai. Nếu thấp nhất, mức đề xuất sẽ không thấp hơn mức của năm 2016 cho năm 2017 (tăng 7,3% so với năm 2016). Và để dung hòa, mức 6,5% là mức cuối mà Hội đồng tiền lương Quốc gia đã “chốt hạ”.
Khó dung hòa
Thật ra, trong chuyện tăng lương này, phải thừa nhận rằng nếu so với các quốc gia khác, mức lương người công nhân cũng như kỹ sư và nhà quản lý ở Việt Nam nhận được vẫn còn ở mức thấp.
Tài liệu khảo sát từ một tổ chức nước ngoài cho biết mức lương của NLĐ ở DN tại Việt Nam chỉ cao hơn các quốc gia có mức phát triển kinh tế thấp hơn là Sri Lanka, Myanmar, Campuchia, Lào và Bangladesh. Khi so sánh với các quốc gia khác trên thế giới, giá lao động của Việt Nam được đánh giá là rất cạnh tranh và hấp dẫn so với năng suất lao động.
Giới chuyên gia đặt vấn đề, nếu vốn nhân lực chất lượng thấp và sự thiếu hụt lao động kỹ năng cao đang là vấn đề lớn nhất với DN, cần quan sát được bằng chứng cho thấy DN đang phải chi trả rất lớn để giải quyết khó khăn này và phải đối mặt chuyện tăng lương.
Các bằng chứng cho thấy nền kinh tế vẫn đang ở thời kỳ công nghiệp hóa thâm dụng lao động kỹ năng thấp, giá rẻ và do đó, chất lượng vốn nhân lực hiện tại không những đáp ứng tốt nhu cầu của đại bộ phận DN mà còn đang bị sử dụng lãng phí, dưới tiềm năng do nền kinh tế không tạo đủ việc làm kỹ năng cao.
Nếu chất lượng lao động không tốt, các DN sẽ phải chi phí nhiều cho hoạt động đào tạo. Đối với Việt Nam, 22% DN được khảo sát bởi Ngân hàng Thế giới (WB) có thực hiện đào tạo nghề cho lao động, trong khi tỷ lệ tương ứng của các nước trong khu vực châu Á Thái Bình Dương là 33%, tỷ lệ trung bình của tất cả các nước trên thế giới là 35%.
Cơ cấu việc làm thay đổi theo hướng giảm việc làm không có kỹ năng và việc làm trong nông nghiệp, tuy nhiên tốc độ chuyển dịch còn rất chậm. Một thống kê cho thấy, trong 10 năm qua, tỷ lệ lao động là nhà chuyên môn chỉ tăng từ 6,1% lên 9,4%.
Vấn đề đáng nói, chênh lệch tiền lương giữa lao động tốt nghiệp cao đẳng và đại học với lao động chưa tốt nghiệp tiểu học hiện đang có xu hướng giảm. Và do có chất lượng thấp nên giá của lao động tốt nghiệp cao đẳng và đại học cũng có xu hướng giảm đi.
Nhìn chung, việc đề xuất tăng lương tối thiểu vùng năm 2018 lên 6,5% của Hội đồng tiền lương Quốc gia đã là sự cố gắng dung hòa giữa NLĐ và phía DN. Nhưng với chất lượng nhân lực, năng suất lao động chưa được cải thiện nhiều trong khi sức ép cạnh tranh ngày càng cao, có lẽ không những DN gặp khó mà bản thân NLĐ cũng khó mà “ngồi yên” để lĩnh lương!
Thế Vinh
