Doanh nghiệp “bắt tay” HTX xây dựng chuỗi liên kết

Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2017 và triển khai nhiệm vụ năm 2018 của Liên minh HTX Việt Nam diễn ra ngày 20 – 20/1, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ chỉ đạo: “Thời gian tới, cần tiếp tục đẩy mạnh triển khai thí điểm các mô hình HTX sản xuất theo chuỗi liên kết với các DN. Muốn HTX phát triển tốt cần phải có DN chống lưng và đỡ đầu. Ngược lại, DN muốn cắm rễ vào nông nghiệp nông thôn cần phải có mạng lưới liên kết đủ mạnh với kinh tế tập thể, HTX”. 

Có “nhà lầu, xe hơi” nhờ HTX

Sau gần 2 năm triển khai thực hiện đề án “Xây dựng mô hình HTX kiểu mới gắn với phát triển chuỗi giá trị sản phẩm, hàng hóa chủ lực, có quy mô lớn và sức lan tỏa”, Liên minh HTX Việt Nam nhận định: Việc xây dựng và triển khai đề án này là hoàn toàn đúng đắn, phù hợp với chủ trương của Đảng, Chính phủ và nhu cầu thực tiễn khách quan; đã hình thành các mô hình HTX gắn với chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ, trong đó có 25 mô hình HTX trực tiếp do Liên minh HTX Việt Nam chỉ đạo, gần 700 mô hình do Liên minh HTX các tỉnh, thành phố và HTX trực tiếp xây dựng.

Hơn 50% các mô hình hoạt động hiệu quả, năng suất lao động của các thành viên HTX tăng 5 – 10%, giá bán sản phẩm tăng 20 – 25%, thu nhập của thành viên tăng 30%.

Đơn cử, từ một HTX hoạt động yếu kém với vốn điều lệ chỉ 100 triệu đồng vào năm 2013, vốn điều lệ của HTX Anh Đào (Đà Lạt) đến nay đã đạt trên 90 tỷ đồng, doanh thu hơn 220 tỷ đồng/năm, sản lượng sản phẩm tiêu thụ không đủ cung cấp cho thị trường trong nước. 

Ông Nguyễn Công Thừa, Chủ tịch HTX Anh Đào, phấn khởi cho biết bà con thành viên hiện nay đã có nhà lầu, xe hơi. Nhờ ứng dụng công nghệ, nhiều bà con nông dân có thể ngồi ở nhà quản lý đồng ruộng. 

“Trước đây, bà con thành viên chẳng biết sản xuất cái gì là hiệu quả, luôn đối mặt với mối lo được mùa mất giá, được giá mất mùa. Đến nay, các hộ thu nhập bình quân 400 – 500 triệu đồng/ha/năm”, ông Thừa chia sẻ.

Có được điều này là vì HTX Anh Đào đã chuyển đổi theo mô hình HTX kiểu mới gắn với chuỗi liên kết, vừa là HTX tiêu thụ nông sản, vừa có chuỗi liên kết với DN lớn trong tỉnh, hệ thống siêu thị trên toàn quốc và DN nước ngoài nhằm nâng cao giá trị, từ đó hỗ trợ bà con nên sản xuất cái gì, tạo vùng hàng hóa ổn định ra sao. 

Nếu nông dân đơn độc làm một mình với 1 – 2ha đất, sản xuất mặt hàng nhỏ lẻ, không thể nào có DN lớn tới ký kết với một hộ. Chỉ khi nông dân tham gia vào HTX có hàng chục, hàng trăm ha đất, tự chủ sản xuất trên quy mô lớn, đáp ứng lượng hàng ổn định, lúc đó, DN mới tìm tới. 

Ông Lê Thành, Viện trưởng Viện Kinh tế Nông nghiệp hữu cơ, nhấn mạnh: với điều kiện thiên nhiên ưu đãi, mùi vị, hương liệu đặc sắc của rau củ quả thế giới đều có ở Việt Nam. Để phát huy lợi thế này, cần gắn với vai trò HTX.

Tuy nhiên, điều làm ông Thành lo lắng là Việt Nam đang thiếu vắng sự liên kết giữa HTX và DN với nhau để áp dụng công nghệ cao nhằm tăng sức mạnh, giá trị mới. “Hiện, chúng ta cần liên kết các nông dân với nhau để tạo thành các HTX. Để HTX phát huy hiệu quả, câu chuyện này phải có bóng dáng tập đoàn lớn. Sắp tới nên tổ chức một hội nghị chuyên đề tập hợp các DN lớn của Việt Nam cùng ngồi lại bàn các giải pháp”.

Ông Thành ví dụ chẳng hạn trong ngành rau quả, nếu có 60 tập đoàn lớn đầu tư vào nông nghiệp với khoảng 300 nhà máy chế biến, Việt Nam sẽ vượt qua Thái Lan về giá trị xuất khẩu rau củ quả.

Trong 3 năm (2018 – 2020) dự kiến xây dựng khoảng 250 – 300 mô hình HTX phát triển sản xuất gắn với chuỗi giá trị do Liên minh HTX Việt Nam trực tiếp chỉ đạo. Trong đó, năm 2018 xây dựng 120 – 150 mô hình; năm 2019 xây dựng 60 – 80 mô hình; năm 2020 xây dựng 60 – 80 mô hình.

DN muốn đặt hàng HTX

Đồng quan điểm, bà Thái Hương, Tổng Giám đốc kiêm Phó Chủ tịch BacA Bank – nhà tư vấn Tập đoàn TH, chia sẻ Việt Nam đã hội nhập sâu, tham gia hàng loạt hiệp định thương mại tự do (FTA), điều đó có nghĩa sản phẩm nông nghiệp không thể nghiêng về số lượng mà cần hướng tới chất lượng, phát huy hiệu quả lợi thế vùng miền, nâng cao giá trị trên 1ha canh tác. 

Để làm được điều này cần nâng cao năng lực người nông dân, kết nối người nông dân vào HTX, kết nối HTX với DN. “Phát triển nông nghiệp không có một lực lượng nào khác là đẩy mạnh thành lập và phát triển HTX công nghệ cao, sản xuất hàng hóa có giá trị thực sự. Muốn HTX phát triển, DN phải dẫn lối”, bà Thái Hương nói. 

Song, bà Thái Hương kiến nghị hãy để DN, HTX này như mắt xích trong chuỗi giá trị sản phẩm. DN đưa ra kế hoạch sản xuất, chất lượng sản phẩm. Người nông dân có thể sản xuất dưới dự chỉ đạo của DN. Cùng với đó, ngành nông nghiệp muốn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao cần phát huy vai trò chủ đạo của DN. 

Về vấn đề này, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, cho biết thu nhập trung bình của một hộ trong HTX hiện nay là 1,7 triệu đồng/tháng, vốn điều lệ trung bình 1,2 tỷ đồng/HTX nông nghiệp, doanh thu trung bình 980 triệu đồng/HTX. Tuy nhiên, với HTX nông nghiệp công nghệ cao, doanh thu cao hơn rất nhiều, hiện có 54 HTX bình quân doanh thu 10,3 tỷ đồng/năm, trong đó thấp nhất là 1 tỷ đồng/năm, cao nhất là 123 tỷ đồng/năm. 

“Điều này cho thấy HTX ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao là xu hướng, đột phá để HTX nông nghiệp có thể đẩy mạnh. Vì vậy, chúng ta cần cố gắng đến năm 2020 ít nhất có 1.500 HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao”, ông Nam phân tích.

Về liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhấn mạnh vừa qua, nhiều DN yêu cầu liên kết nhưng còn có một số điểm chưa gặp nhau. Trong năm 2018, Liên minh HTX Việt Nam cần phối hợp với Bộ NN&PTNT tiếp tục chỉ đạo điều này. Bộ NN&PTNT xây dựng một số trung tâm cung ứng nông sản đảm bảo nhu cầu xuất khẩu, có kết nối với vùng nguyên liệu, giải quyết một phần về đầu ra cho các HTX nông nghiệp. 

Bà Lưu Thị Chỉ, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Thái Bình, chia sẻ “Xây dựng chuỗi cần hiểu các mắt xích trong chuỗi đang khó khăn gì và tháo gỡ thế nào. Người dân hướng tới sản xuất nông sản thực phẩm sạch, không tồn dư hóa chất. Cùng với đó, tháo gỡ khó khăn về đất đai. Hiện nay đang có tình trạng có nơi tích tụ được đất nhưng DN chưa vào được, có nơi vào được nhưng DN không có đất”. 

Lê Thúy