Hai năm qua, nhu cầu sử dụng điện tăng cao song giá điện vẫn “dậm chân tại chỗ”, còn ngành điện vẫn không thu hút được nhà đầu tư, khiến áp lực cung ứng điện càng đè nặng lên vai ngành điện và cả nền kinh tế.
Tuy nhiên, nếu điều chỉnh giá điện cũng sẽ ảnh hưởng tới đời sống – xã hội. Câu chuyện “tăng giá điện” thực sự là bài toán khó đối với cơ quan quản lý.
Mỗi năm cần 7,9 tỷ USD
Theo các chuyên gia ngành điện, trong 5 năm tới, nhu cầu điện cho sản xuất, kinh doanh và mức tiêu thụ điện sinh hoạt của người dân gia tăng rất mạnh. Do đó, cần phải có khối lượng dự án đầu tư nguồn điện lớn ngay từ bây giờ.
Tuy nhiên, tới 90% tổng nguồn điện hiện có tại Việt Nam được đầu tư bởi các doanh nghiệp nhà nước với nguồn ngân sách chủ yếu vẫn phải vay nước ngoài, nhưng cũng đang dần cạn kiệt.
Vì vậy, việc huy động vốn trong nước lúc này thực sự rất cần thiết, nhất là thu hút đầu tư từ khối tư nhân được các chuyên gia kinh tế đánh giá như một trong những giải pháp hàng đầu.
Theo tính toán của ngành điện, đến năm 2020, tổng công suất của các nhà máy điện phải đạt 60.000 MW. Do đó, ngành điện cần đưa thêm vào 21.650MW.
Như vậy, số tiền đầu tư cho các nhà máy điện trong 5 năm tới sẽ gần 30 tỷ USD. Nếu tính thêm việc xây dựng các nhà máy điện, hệ thống lưới điện truyền tải, tổng số tiền cần đầu tư trong giai đoạn 2016 – 2020 là 40 tỷ USD.
Ông Franz Genner, Trưởng nhóm chuyên gia Năng lượng, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam cho biết, theo dự toán, mỗi năm Việt Nam cần 7,9 tỷ USD để truyền tải và phát điện. Với giá điện hiện nay, việc thu hút được 70% nguồn vốn từ tư nhân như dự kiến vô cùng khó khăn.
“Điều này có liên quan tới biểu giá điện. Biểu giá hiện nay không đủ cao để hấp dẫn đầu tư trong tương lai”, vị chuyên gia này nhận định.
Đồng quan điểm, Ts. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện kinh tế Việt Nam, giải thích: “Phải tính tới cân bằng năng lượng trên cơ sở giá điện, không nương theo dư luận xã hội. Nếu không tính tới lợi ích tổng thể, muốn nhiều điện lại muốn giá rẻ thì sẽ không thể thu hút được vốn vào ngành điện”.
Ông Thiên phân tích, muốn nhà đầu tư tốt, chi phí cao hơn, phải tính tới giá điện tốt. Bởi nếu sử dụng công nghệ thấp sẽ dẫn đến đất nước phải trả giá cho nền kinh tế.
Bên cạnh đó, nếu giá điện cao hơn sẽ buộc người sản xuất, người tiêu dùng phải tiết kiệm. “Giá cao khiến họ phải thay đổi công nghệ và cũng khiến nhà đầu tư sẵn sàng đầu tư vào ngành điện”, ông Thiên nói.
 |
Mỗi năm Việt Nam cần 7,9 tỷ USD để truyền tải và phát điện. Với giá điện hiện nay, việc thu hút được 70% nguồn vốn từ tư nhân như dự kiến vô cùng khó khăn.
Tăng giá điện, lo lạm phát
Hiện tại, giá điện đang ở tình thế “lưỡng nan” bởi nếu giá điện cao sẽ dẫn tới cả xã hội phản ứng rất mạnh, do các mặt hàng thiết yếu sẽ tăng theo, cùng với đó, nền kinh tế đất nước cũng bị ảnh hưởng vì lạm phát tăng là điều không tránh khỏi.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, việc cân nhắc những ảnh hưởng, tác động của việc điều chỉnh giá điện lên lạm phát là đúng, song cần tính tới mặt trái của việc trì hoãn tăng giá điện đối với sự phát triển chung trong dài hạn.
Thừa nhận “cái khó” trong điều hành giá điện, nhưng ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại, cho rằng: “Không thể trì hoãn tăng giá điện thêm nữa vì có thể sang năm, lạm phát còn cao hơn nên giá điện sẽ gây sức ép lên lạm phát”.
Ông Tuyển cho biết, hai năm qua, giá dịch vụ y tế và giáo dục đã tăng. Do đó, Chính phủ nên tạm hoãn việc điều chỉnh các dịch vụ y tế để điều chỉnh tăng giá điện.
Theo tính toán của WB, khó thu hút đầu tư vào ngành điện với giá điện 7,6 cent/KWH như hiện nay. Ước tính giá điện này chỉ đủ để đáp ứng chi phí vận hành, bảo trì của EVN.
Vì vậy, WB cho rằng, nếu quan tâm đầy đủ đến biểu giá điện tới năm 2030 sẽ phải tăng giá điện thêm 40%. Còn nếu không làm được điều đó, phải cần tới sự trợ giúp rất nhiều từ nhà tài trợ, doanh nghiệp. Nếu không sẽ không đủ tài chính cho các dự án điện.
Trong quá trình điều chỉnh giá điện ở Việt Nam, các chuyên gia khuyến nghị, dù việc điều chỉnh giá điện có lộ trình và phương án, song mức tăng bao nhiêu vẫn luôn phải tính đến việc hỗ trợ cho những đối tượng có thu nhập thấp.
Ông Franz Genner cho rằng WB đã có phân tích về việc tăng giá điện với hộ nghèo, vùng sâu và với biểu giá bậc thang, sự hỗ trợ từ Nhà nước sẽ không phải là vấn đề nếu giá điện tăng.
“WB dự tính với mức tăng dự kiến, hộ gia đình sẽ phải trả 4 – 5% thu nhập cho tiền điện. Như vậy, việc tăng giá điện sẽ không ảnh hưởng nhiều tới người khó khăn nếu chúng ta kết hợp việc tính giá điện bậc thang và những hỗ trợ từ Chính phủ”, đại diện WB cho hay.
Bộ Công Thương cho biết, Bộ này đang hoàn thành báo cáo chi tiết kế hoạch tăng giá điện phù hợp với sức chịu đựng của nền kinh tế, cũng như phương án thu hút đầu tư để trình Chính phủ trong thời gian tới.
Thanh Hoa
