Có Qũy, điện sẽ bình ổn?

Mới đây, trong cuộc trao đổi với báo chí, ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho biết việc sử dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu xưa nay vốn được dùng làm công cụ cân đối, dùng trong trường hợp giá xăng dầu tăng quá mạnh, nhưng rồi sẽ có lúc quỹ này cũng phải bỏ.

Xăng dầu luôn giảm, không cần đến Quỹ

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, khi giá xăng dầu được điều hành theo ngày thì không cần đến quỹ bình ổn nữa mà thị trường sẽ quyết định giá mua bán. “Qũy bình ổn giá xăng dầu tới đây phải nghiên cứu thêm. Nếu như thị trường bình ổn rồi, theo thị trường thật sự rồi thì không cần phải có quỹ này nữa”, Bộ trưởng Tài chính khẳng định.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng việc duy trì quỹ bình ổn xăng dầu hiện nay đang không cần thiết. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho biết ông hoàn toàn ủng hộ ý kiến của lãnh đạo Bộ Công Thương khi cho rằng sẽ tính tới bỏ quỹ bình ổn xăng dầu và sẽ điều chỉnh giá xăng hàng ngày, tức là không cần đợi đến chu kỳ 15 ngày. “Trong bối cảnh xăng dầu liên tục giảm sâu như hiện nay, tôi cho rằng không cần xem xét nữa mà cần phải bỏ ngay quỹ này”, ông Phong kiến nghị.

Theo Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), đến trước thời điểm điều chỉnh giá xăng dầu gần nhất (4/1/2016), quỹ bình ổn giá xăng dầu tại tập đoàn này là 2.380 tỷ đồng. Đây là kết quả của việc giá xăng dầu thế giới giảm liên tiếp suốt hơn một năm qua khiến quỹ bình ổn giá ngày một lớn, trong khi không có nhu cầu chi tiêu trong giai đoạn hiện nay.

Trong năm qua, giá xăng dầu trong nước được đánh giá là đã được điều chỉnh linh hoạt với tổng mức điều chỉnh lớn và số lần giảm là 18 lần, song người tiêu dùng vẫn chưa hài lòng vì giá dầu thô giảm tới hơn 40% nhưng giá xăng dầu trong nước chỉ giảm khoảng 12% và giá dầu bán lẻ chỉ giảm 30%.

Do vậy mà một số người đặt câu hỏi là quỹ bình ổn xăng dầu đang hiệu quả như thế nào nếu không hiệu quả thì có nên bỏ và bao giờ thì bỏ được?

Trong lúc quỹ bình ổn xăng dầu đang gây nhiều tranh cãi thì mới đây, Dự thảo quyết định của Thủ tướng về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân vừa được Bộ Công Thương công bố để lấy ý kiến nhân dân có một nội dung đáng chú ý là thành lập quỹ bình ổn giá điện, tương tự cách làm với giá xăng dầu hiện nay.

Theo đó, trong trường hợp cần thiết, Nhà nước sẽ sử dụng quỹ bình ổn giá để bình ổn giá bán nhằm giảm thiểu tác động bất lợi đến ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội. Đây là cách làm được áp dụng với xăng dầu lâu nay, song cũng đang được xem xét thay đổi khi việc điều hành giá mặt hàng này ngày càng tiệm cận với thị trường.

Nguồn hình thành quỹ bình ổn giá điện sẽ được trích từ giá bán điện và sẽ tính vào chi phí sản xuất kinh doanh điện. Tuy nhiên, quỹ chỉ được trích lập khi các yếu tố đầu vào hình thành giá bán điện giảm so với hiện hành và chi phí sản xuất kinh doanh điện bị treo (chưa được tính hết vào giá bán điện) đã được xử lý hết. Dự thảo dự kiến giao EVN quyền thực hiện việc trích lập, quản lý và sử dụng quỹ bình ổn giá điện.

Các chuyên gia cho rằng nếu quyết định thành lập quỹ bình ổn điện, cần phải khắc phục được các nhược điểm mà quỹ xăng dầu đang gặp phải

Điện ổn định, cần Quỹ làm gì?

Về dự thảo mới này, chuyên gia Kinh tế Ngô Trí Long cho rằng việc lập quỹ bình ổn điện là cần thiết. Bởi lẽ trong nền kinh tế thị trường, hoạt động kinh doanh chắc chắn có rủi ro, trong đó có rủi ro về giá. Quỹ bình ổn giá điện sẽ góp phần làm giảm những rủi ro này. Tuy nhiên, cũng cần làm rõ nguồn hình thành quỹ này như thế nào, sử dụng và quản lý ra sao, đặc biệt là làm sao để sinh lời.

Cụ thể, theo ông Long, trước hết cần cân nhắc nguồn hình thành lấy từ đâu. Như quỹ xăng dầu chỉ lấy từ người tiêu dùng là không hợp lý mà chính ra phải lấy từ người tiêu dùng và doanh nghiệp, bởi hoạt động trên thương trường đối tượng chính là doanh nghiệp và người tiêu dùng nên hai đối tượng này cùng phải trích lập, chia sẻ với nhau.

Tương tự đối với giá điện, nếu như nguồn quỹ bình ổn tính vào chi phí giá điện tức là lấy từ người tiêu dùng là không hợp lý nên doanh nghiệp cần phải trích lợi nhuận một phần vào đó.

Về vấn đề sử dụng và quản lý như thế nào, ông Long cho rằng trong trường hợp yếu tố khách quan làm tăng giá điện nhiều quá thì không tính ngay vào chi phí vì nếu chi phí đầu vào tăng, vô hình trung giá điện sẽ tăng.

Cuối cùng, theo ông Long, trong nền kinh tế thị trường, tiền không để trong đáy hòm, phải sinh sôi nảy nở nên khẳng định quỹ bình ổn là cần thiết nhưng phải tính toán, xả khi nào, thu khi nào, xử lý sao.

Như vậy, mục đích của quỹ bình ổn giá suy cho cùng là đảm bảo lợi ích của người tiêu dùng khi giá cả biến động. Vì vậy, để tránh dẫm lên “vết xe đổ” mà quỹ bình ổn xăng dầu đang gặp phải, các chuyên gia cho rằng nếu quyết định thành lập quỹ bình ổn điện, cần phải khắc phục được các nhược điểm mà quỹ xăng dầu đang gặp phải.

Theo đánh giá hiện nay, người tiêu dùng Việt Nam vẫn chưa được hưởng lợi nhiều từ các chương trình bình ổn giá. Theo báo cáo đánh giá chính sách bình ổn giá của Việt Nam được Dự án Hỗ trợ tái cơ cấu nâng cao năng lực cạnh tranh Việt Nam (cơ quan phát triển quốc tế Úc tài trợ), người tiêu dùng được hưởng rất ít hoặc không thực sự có nhiều ấn tượng với chương trình và các mặt hàng bình ổn giá.

Tại báo cáo Thay đổi cảm nhận về Nhà nước và Thị trường của người Việt Nam năm 2014 (CAMS 2014) của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam công bố hồi tháng 7/2015 cũng cho thấy có tới 50% người tiêu dùng đánh giá rằng các chương trình bình ổn giá hoàn toàn không có hiệu quả hoặc hiệu quả rất ít.

Lê Thúy