Theo kế hoạch, trong năm 2018 sẽ có 85 doanh nghiệp nhà nước (DNNN) phải hoàn thành cổ phần hóa (CPH), bao gồm 64 DN mới và 21 DN chuyển từ năm 2017 sang. Trong đó, riêng tại Tp.HCM là 39 DN, Hà Nội là 11 DN.
Tuy nhiên, báo cáo mới nhất của Bộ Tài chính về tiến trình CPH, thoái vốn DNNN cho biết trong 9 tháng mới có 10 DN được phê duyệt phương án CPH với giá trị trên 30.000 tỷ đồng.
Mới chỉ đạt hơn 10%
Theo các chuyên gia, năm nào tiến độ CPH cũng chậm, thậm chí năm sau còn chậm hơn năm trước. Chẳng hạn, so sánh với phương án CPH năm 2018, tỷ lệ thực hiện mới chỉ là hơn 10%. Trong khi đó, cùng kỳ năm 2017, cả nước đã hoàn thành CPH 18 DNNN, công bố giá trị DN và xây dựng phương án CPH để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt 12 DN.
Số liệu từ Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN cho biết, tính đến hết tháng 7/2018, tại Tp.HCM chưa có DN nào được CPH.
Trong số 39 DNNN có 22 DN công ích đang được giao giữ hộ cho thuê, quản lý hơn 1.000 mặt bằng nhà đất. Theo đại diện Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, vướng mắc lớn nhất hiện nay đối với 22 DN này khiến cho việc CPH chưa thể thực hiện được là xác định giá trị nhà đất như thế nào.
Ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính), cho rằng hiện có một số vấn đề lớn ảnh hưởng đến tiến độ CPH, trong đó có nguyên nhân từ tổ chức thực hiện và quyết tâm thay đổi nhận thức của người đứng đầu DN.
“Thực tế thời gian qua cho thấy, kết quả CPH được bao nhiêu, chất lượng thế nào vẫn phụ thuộc phần lớn vào người đứng đầu. Đơn vị nào có sự quyết tâm vào cuộc của bộ phận lãnh đạo thì tiến độ CHP đạt cao. Chẳng hạn như: Petrolimex, Vinamilk, PV Gas, Vietnam Airlines, một số DN dược phẩm đã CPH đều có hoạt động tốt hơn”, ông Tiến nói.
Tuy nhiên, còn không ít DN vẫn chần chừ do CPH gắn nhiều với trách nhiệm cá nhân. Mặt khác, việc đặt vào “tay” các lãnh đạo DNNN những quyền lớn và hưởng nhiều ưu đãi từ Nhà nước cũng là rào cản khiến họ không thiết tha CPH.
 |
|
Tiến độ CPH DN nhà nước phụ thuộc lớn vào những người đứng đầu DN |
Rào cản về lợi ích
Ông Huỳnh Thế Du, giảng viên Chính sách công, Giám đốc Đào tạo Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, chỉ ra 3 nguyên nhân khiến tiến độ CPH DNNN còn chậm: khó khăn từ phía chính sách, nội lực của DN và quyết tâm của người đứng đầu vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Vì vậy, muốn đẩy nhanh tiến độ CPH trước hết phải giải quyết được rào cản về lợi ích và khó khăn về chính sách.
Về mặt lợi ích, ông Du đặt câu hỏi: Thực hiện CPH, ai là người mất nhiều nhất? Đó là những người quản lý các DNNN, những người điều hành trực tiếp DN. Khi CPH những quyền lợi, đặc ân của những người này sẽ giảm đi. Đây là rào cản lớn nhất trong tiến trình CPH.
Do đó, các chuyên gia cho rằng cần đưa những người không có lợi ích, không liên quan đến DN vào vị trí chủ chốt trong ban CPH. Những người trong DN cũng có thể là thành viên của ban CPH, nhưng không phải là nhân vật quyết định.
Còn nếu là nhân vật quyết định thì họ sẽ chây ì mãi, bởi không ai tự đi “bắn vào chân mình”, không ai tự đi đẩy tiến trình làm cho lợi ích của mình giảm đi.
Ngoài ra, những khó khăn về chính sách, theo phân tích của ông Du, lâu nay Nhà nước giữ lượng cổ phần chi phối trên 50%.
“Việc nắm giữ cổ phần từ 49% lên 51% là khác nhau, lên 51% là có quyền quyết định. Một ai đó đã nắm khoảng 30- 40% cổ phần của DN, chỉ cần mua thêm một ít cổ phần nữa lên 51% thì sẽ có quyền quyết định, 49% còn lại trở thành thiểu số.
Đến lúc Nhà nước nắm giữ 49% lại xảy ra trục trặc khác. Về cơ bản, người nắm 51% sẽ giữ quyền quyết định, họ có thể sử dụng các cách thức khác nhau để chuyển nguồn lực, lợi ích của DN hiện tại thành lợi thế của mình. DN thực chất mua bán chỉ còn cái vỏ, cơ bản 49% vốn nhà nước không còn tác dụng gì nữa”, ông Du phân tích.
Vì vậy, ông Du cho rằng không thể cho phép người đã nắm 45% mua thêm quá 5%, mà phải có cơ chế đảm bảo toàn bộ phần vốn còn lại được bán thông qua quá trình đấu giá công khai, hoặc một số người có thể mua đảm bảo cân bằng trong DN thì mới tạo ra quá trình phát triển lành mạnh. Nếu không sẽ có sự thất thoát vốn, thất thoát nguồn lực nhà nước.
Năm 2018 được coi là năm bản lề cho phát triển kinh tế giai đoạn 2016 – 2020, trong đó kế hoạch CPH DNNN sẽ đóng một vai trò quyết định cho sự thành công.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, năm nay khó có thể đạt được mục tiêu khi mới có hơn 10% DNNN phải CPH được phê duyệt phương án và hầu hết đều có quy mô nhỏ.
Thanh Hoa
