Chất cấm: Cấm cứ cấm, bán cứ bán?

Vẫn còn hiện tượng lạm dụng kháng sinh và chất cấm trong chăn nuôi, đây là khẳng định của ông Nguyễn Xuân Dương, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT) tại Hội nghị triển khai công tác quản lý lợn đực giống và kiểm tra thức ăn chăn nuôi do Bộ NN&PTNT tổ chức sáng 06/4 tại Hà Nội.

Tình trạng sử dụng chất cấm chăn nuôi ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm

20% có chất cấm

Năm 2014 được coi ngành chăn nuôi Việt Nam sau một thời gian khó khăn đã đạt nhiều thắng lợi, người chăn nuôi trúng lớn với một năm được mùa, được giá. Ngành thức ăn chăn nuôi (TĂCN) vì thế cũng được nhờ.
Theo báo cáo của Cục Chăn nuôi, quý I/2015, ngành chăn nuôi tiếp tục phát triển với mức tăng trưởng 4,85%. Theo ước tính của Tổng cục Thống kê, hiện tại chỉ duy nhất số lượng đàn trâu của cả nước giảm khoảng 2,5% so với cùng kỳ năm 2014. Còn lại tổng đàn bò, đàn lợn, gia cầm đều tăng so với cùng kỳ năm trước.Trong đó, tổng đàn bò tăng khoảng 1,5%; tổng đàn lợn tăng 2%, tổng đàn gia cầm tăng khoảng 3-3,5% so với cùng kỳ năm 2014.
Giá trị nhập khẩu nhóm mặt hàng thức ăn gia súc 3 tháng đầu năm 2015 lên đến 834 triệu USD, tăng 28,2% so với cùng kỳ năm 2014. Thị trường nhập khẩu chính của nhóm mặt hàng này là Achentina (chiếm 33,8% thị phần), tiếp đến là Hoa Kỳ (27,8%) và Trung Quốc (7,9%).
Việc tăng đàn gia súc, gia cầm ngay trong quý I là điều đáng mừng nhưng lo ngại vẫn là vấn đề chất lượng thức ăn chăn nuôi. Trong năm 2014, các cơ quan chức năng đã tiến hành kiểm tra chất lượng thức ăn chăn nuôi tại 6 tỉnh trọng điểm trên cả nước gồm 159 cơ sở sản xuất và kinh doanh TĂCN; gần 300 cơ sở chăn nuôi, giết mổ và kinh doanh thịt lợn.
Qua lấy mẫu 329 mẫu TĂCN và 311 mẫu nước tiểu lợn thịt, 346 mẫu thịt, gan, thận lợn, kết quả kiểm tra cho thấy, 11,6% mẫu vi phạm các chỉ tiêu chất lượng, 2,4% mẫu vi phạm các chỉ tiêu an toàn, 5,2% số mẫu dương tính với chất cấm.
Tình trạng sử dụng chất cấm chăn nuôi như: Sa-bu-ta-môn, Clenbuterol và Ractopamine thuộc nhóm Beta-agonist dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN, cơ sở sản xuất TĂCN, thậm chí ở ngay các trang trại, cơ sở chăn nuôi với nhau, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng ATTP và khả năng cạnh tranh của ngành chăn nuôi.…
Xác định rõ chất cấm trong chăn nuôi gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Bộ NN&PTNT đã nhiều lần họp bàn để tìm biện pháp triệt phá việc lạm dụng chất cấm này. Tuy nhiên, từ quyết tâm đến hành động đạt được mục tiêu không đơn giản.
Về lợi nhuận, một đại diện Hiệp hội chăn nuôi Đồng Nai từng chỉ ra nếu một con lợn bình thường có giá 54.000 - 55.000 đồng/kg thì lợn "nạc" được "tẩm bổ" bằng chất cấm có giá tới 57.000 đồng/kg. Trừ đi mọi chi phí nuôi trong một tháng, thương lái sẽ lãi được khoảng 800.000 đồng/con, bằng với tiền lời nuôi một con lợn trong 7 - 8 tháng.
Trước sự cám dỗ của lợi nhuận, gian thương không ngần ngại tìm cách tuồn chất cấm vào chăn nuôi. Ban đầu chỉ là DN sản xuất, người nuôi mua về dùng. Sau có sự kiểm soát gắt gao của cơ quan chức năng, những kẻ hám lợi tìm mọi cách lắt léo hơn, tinh vi hơn để bằng mọi giá bơm chất cấm cho lợn. Qua kiểm tra, xác minh cho thấy, chất cấm được đưa vào trong chăn nuôi qua hai đường. Các DN bằng cách thức quảng cáo tinh vi thông qua bao bì nhãn mác quảng bá sản phẩm với những từ ngữ mỹ miều: bung đùi, nở mông, cho thịt siêu nạc. Cách này ít nhiều có thể có cơ sở để xử lý.
Cách thức thứ hai, tinh vi hơn, người nuôi tự mua chất cấm, phối trộn trong quá trình chăn nuôi. Với hàng nghìn cơ sở chăn nuôi lớn nhỏ trên toàn quốc như hiện nay, việc "theo chân" các chủ trang trại, cơ sở chăn nuôi để kịp thời phát hiện là rất khó. Năm 2012, cơ quan chức năng phát hiện việc chăn nuôi bằng chất cấm phát triển rầm rộ. Nhiều đợt thanh kiểm tra xử phạt đã "ép" chất cấm tạm "nằm im" một thời gian. Sau đó, hoạt động kiểm tra tạm lắng xuống, chất cấm lại tiếp tục nổi lên, âm thầm, kín đáo và khó đoán hơn. Chương IV, điều 36 Nghị định 119/2013/NĐ-CP quy định rõ về mức độ xử phạt với những vi phạm về sử dụng chất cấm trong chăn nuôi và sản xuất, gia công, kinh doanh thức ăn chăn nuôi.

Thủ đoạn tinh vi, khó đoán

Theo đó, sẽ phạt tiền từ 5-10 triệu đồng đối với hành vi sử dụng chất cấm trong chăn nuôi nông hộ; Phạt tiền từ 10-20 triệu đồng đối với hành vi sử dụng chất cấm trong chăn nuôi trang trại. Phạt tiền từ 70- 100 triệu đồng đối với hành vi sử dụng chất cấm trong sản xuất, gia công và kinh doanh TĂCN. Ngoài ra, DN sử dụng chất cấm trong sản xuât, gia công và kinh doanh TĂCN sẽ bị đình chỉ từ 1-3 tháng. Cơ sở chăn nuôi buộc phải tiếp tục nuôi dưỡng vật nuôi đã sử dụng chất cấm đến khi kiểm tra không còn tồn dư chất cấm mới được phép xuất bán hoặc giết mổ. Buộc tiêu hủy vật nuôi trong trường hợp tái phạm. Buộc cơ sở vi phạm phải tiêu hủy toàn bộ chất cấm, thức ăn chăn nuôi có chất cấm.
Chế tài rất rõ ràng nhưng để phát hiện được việc sử dụng chất cấm không dễ. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT cho rằng việc xử lý các đơn vị sản xuất, kinh doanh TĂCN chỉ cần sự quyết liệt của các đơn vị phối hợp với sự giám sát của địa phương. Vấn đề này cần được tiếp tục thực hiện trong năm 2015.
Tuy nhiên, để phát hiện, xử lý các hộ tự phối trộn thì không dễ dàng; cần có sự vào cuộc của hệ thống chính quyền cơ sở và đoàn thể mới có thể ngăn chặn được. Có thể phát hiện chất cấm tại các lò mổ thông qua xét nghiệm nước tiểu, thịt và truy ngược lại nguồn gốc để có biện pháp xử lý… Nhưng vấn đề là phải làm sao chặt đứt đường dây cung cấp chất cấm trong chăn nuôi.
Như vậy có thể nói, muốn diệt chất cấm trong chăn nuôi phải làm triệt để từ gốc đến ngọn, kiểm soát được con đường của chất cấm từ khâu đầu vào, sản xuất, kinh doanh, chế biến, đến khâu chăn nuôi của nông hộ trang trại rồi khi đưa ra chợ phải có biện pháp truy suất ngược trở lại.

Thu Hường