Bức xúc dự án đội vốn, lỡ hẹn, không đi phải trả tiền

Xử lý những vướng mắc về kết cấu hạ tầng giao thông, nhất là các công trình giao thông trọng điểm, đội vốn lớn, chậm tiến độ, chất lượng kém tiếp tục là những vấn đề được cử tri quan tâm và mong nhận được giải trình từ phía Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể tại phiên chất vấn của Quốc hội ngày 5/6.

"Điệp khúc" đội vốn, lỡ hẹn

Đại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) chỉ rõ hàng loạt bất cập của dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông. Cụ thể, tuyến đường sắt này được Bộ GTVT phê duyệt từ năm 2009, vốn ban đầu chỉ 8.769 tỷ đồng, được nâng lên hơn 18.000 tỷ đồng. Thời điểm khởi công, Bộ GTVT dự kiến đưa tuyến đường sắt vào vận hành từ năm 2013 nhưng đến nay vẫn chưa vận hành thương mại.

Đại biểu đặt câu hỏi: "Lý do gì tuyến đường sắt Cát Linh – Hà Đông dù đã hoàn thành 99% nhưng tới nay vẫn chỉ chạy thử? Bộ GTVT có xem xét trách nhiệm liên quan đến đội vốn kéo dài dự án này hay không?".

Trả lời, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, thực tế các dự án đường sắt đô thị là rất mới nên cán bộ ngành đường sắt với trình độ thực tiễn còn hạn chế. Do vậy, khi thực hiện các dự án đường sắt đô thị thường lúng túng, phát sinh nhiều vấn đề.

Dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông có liên quan đến tổng thầu của Trung Quốc. Khi ký hiệp định vay vốn với Trung Quốc, bên Trung Quốc đã chỉ định tổng thầu thực hiện dự án này, chứ không phải chúng ta thi tuyển. "Khi thực hiện, chúng tôi thấy tổng thầu xây dựng đường sắt rất tốt nhưng vận hành đường sắt thì chưa có kinh nghiệm", ông Thể nói.

Bộ trưởng thông tin, hiện dự án đã xong 99%, 1% còn lại là một số hạng mục nhỏ liên quan đến công tác xây lắp. Đặc biệt, phải chứng minh được an toàn hệ thống.

Lý giải về nguyên nhân đội vốn từ 8.769 tỷ lên hơn 18.000 tỷ đồng, ông Thể cho biết, dự án này được xây dựng từ năm 2009 đến năm 2012, thời điểm xảy ra trượt giá rất lớn.

Không chỉ đường sắt cao tốc Cát Linh – Hà Đông, hiện nay, các dự án của ngành GTVT còn nhiều tồn tại, trong đó nổi bật là chậm tiến độ, đội vốn, chất lượng kém. Trách nhiệm cá nhân có truy đến cùng không hay chỉ tập thể, đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An) chất vấn.

Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết, với những dự án, công trình chậm tiến độ do yếu tố khách quan như giải phóng mặt bằng, bố trí vốn chưa kịp thời sẽ yêu cầu kiểm điểm rút kinh nghiệm. Còn dự án do trách nhiệm chủ quan của các cơ quan có liên quan, do chủ đầu tư sẽ xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, kể cả chuyển hồ sơ qua cơ quan công an để xử lý.

Đối với các dự án đội vốn, Bộ trưởng cho biết thêm đa số đều rơi vào dự án đường sắt đô thị. Dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông được phê duyệt trước năm 2008, đến năm 2008 – 2009 là khủng hoảng nghiêm trọng, năm 2009 trượt giá đến gần 20%. Thống kê từ năm 2009-2013 trượt giá khoảng 49%.

Tranh luận, đại biểu Nguyễn Hữu Cầu cho rằng, không chỉ có 5 dự án đường sắt đội vốn mà trong tài liệu kiểm toán ông nghiên cứu còn có nhiều dự án đội vốn rất lớn như dự án đường ven biển Dung Quất – Sa Hình là 6 lần điều chỉnh và tăng mức đầu tư lên 3.956 tỷ đồng; dự án hệ thống thủy lợi Tân Mỹ của Ninh Thuận điều chỉnh 3 lần tăng 2.687 tỷ đồng, dự án tỉnh lộ Lộ Tẻ – Rạch Sỏi 3 lần tăng 145 tỷ đồng…

Dự án Cát Linh – Hà Đông chưa hẹn ngày vận hành chính thức

BOT: không đi cũng phải trả tiền?

Bên cạnh đó, những vấn đề bức xúc liên quan tới các dự án BOT cũng được các đại biểu nêu ra. Cụ thể, sau khi kiểm toán 61 dự án BOT giao thông, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) kiến nghị giảm 222 năm thu phí. Tuy nhiên, trước đó, lập luận của Bộ KH&ĐT và Bộ GTVT cho rằng KTNN không được kiểm toán các dự án BOT giao thông với lý do đây là các dự án của nhà đầu tư tư nhân.

Đại biểu Bùi Văn Phương (Ninh Bình) chất vấn hai Bộ trưởng vì sao không kiểm toán các dự án BOT giao thông và nếu KTNN không kiên quyết, dân có phải trả tiền oan cho 222 năm của các dự án này; Có lợi ích nhóm ở đây không?

Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết, ngay từ khi dự án BOT triển khai, Bộ và nhà đầu tư BOT đều chủ động mời KTNN vào cuộc kiểm toán chứ không có chuyện không cho kiểm toán vào, thậm chí mời cả công an. Vì vậy, số lượng dự án BOT được kiểm toán gần như 100%. Còn việc giảm 222 năm thu phí, tại kỳ họp trước, Bộ đã có báo cáo.

"Số liệu 222 năm này đúng nhưng đúng so với khi dự án được duyệt, còn số liệu quyết toán, cho thu phí là giảm chứ không phải như số liệu kiểm toán", ông Thể cho biết.

Không đồng tình, đại biểu Bùi Văn Phương cho rằng: "Bộ trưởng nói là Bộ GTVT không né tránh kiểm toán các dự án BOT giao thông nhưng trả lời của Bộ trưởng không thật chính xác, vì tôi đang ngồi cạnh Tổng KTNN, chúng ta chỉ mời kiểm toán 3 dự án là hầm Đèo Cả, Trung Lương – Mỹ Thuận và Bắc Giang – Lạng Sơn. Trước đó, Bộ GTVT cũng đồng ý với Bộ KH&ĐT là không được kiểm toán về các dự án BOT giao thông".

Đại biểu Đặng Thuần Phong (Bến Tre) chất vấn: BOT lĩnh vực giao thông chưa minh bạch, từ đấu thầu, xây dựng, đặt trạm, mức phí, thời gian thu phí đã gây bức xúc cho nhân dân và doanh nghiệp. Đặc biệt là đối với hai trạm BOT Cai Lậy và T2.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) đặt câu hỏi: "Việc đặt trạm BOT là việc của Nhà nước và nhà đầu tư nhưng khi nhân dân có yêu cầu và có bức xúc tại sao không thấy vai trò gì của Nhà nước"?

Trả lời hai đại biểu trên, Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết, việc đặt trạm BOT Cai Lậy và T2 thực hiện theo đúng Nghị định 108 của Chính phủ. Bộ GTVT rất thận trọng lấy ý kiến của ba đơn vị là HĐND tỉnh, UBND tỉnh, Đoàn đại biểu Quốc hội.

Về trách nhiệm của Nhà nước liên quan đến các dự án BOT gây bức xúc, Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết, vai trò của Nhà nước không phải giải quyết tình trạng mà phải giải quyết cả hệ thống.

"Bộ GTVT đã báo cáo thường xuyên với Thường trực Chính phủ, tuy nhiên nếu muốn giải quyết toàn bộ bức xúc, Nhà nước phải bỏ kinh phí ra để mua lại dự án nhưng nguồn lực đang khó khăn", ông Thể nói.

Phát biểu giải trình trước Quốc hội, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chia sẻ với việc nhiều đại biểu rất bức xúc về tình trạng quản lý đầu tư xây dựng công trình ngành giao thông còn hạn chế, yếu kém, tăng vốn, đội vốn ở nhiều công trình trọng điểm; nhiều công trình chất lượng thấp; quản lý đầu tư, vận hành khai thác dự án BOT còn nhiều bất cập, gây bức xúc trong nhân dân.

Phó Thủ tướng yêu cầu: "Ngành GTVT phải khắc phục những hạn chế yếu kém đã nêu, trước hết phải đẩy nhanh tiến độ của các dự án đã được bố trí vốn; cũng như các dự án dở dang, hợp tác công – tư; đẩy nhanh công tác lựa chọn nhà thầu để đẩy nhanh tuyến cao tốc Bắc – Nam, sân bay Tân Sơn Nhất.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng yêu cầu: "Tập trung đảm bảo giải quyết những tồn tại, bất cập các dự án BOT, đảm bảo hài hoà lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư, người dân. Tới đây, ngành cần tiếp tục rà soát đảm bảo dự án hoạt động hiệu quả, kiên quyết không đầu tư dự án mới vào tuyến đường độc đạo".

Lê Thúy