Một vấn đề đang được giới chuyên gia đặt ra là Thông tư 37/2015/TT-BCT của Bộ Công Thương (quy định về mức giới hạn và việc kiểm tra hàm lượng formaldehyde và amin thơm chuyển hóa từ thuốc nhuộm azo trong sản phẩm dệt may) liệu có trái luật hay không?
Vừa trái luật vừa phiền nhiễu?
Trong kiến nghị mới nhất của chuyên gia Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) về dấu hiệu trái luật của thông tư này có cho rằng Bộ Công Thương chỉ được ban hành các quy định về việc kiểm tra hàm lượng formaldehyde trong sản phẩm dệt may nếu sản phẩm dệt may thuộc Sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Công Thương.
Tuy nhiên, theo chuyên gia của CIEM, trong Thông tư số 08/2012/TT-BCT ngày 9/4/2012 của Bộ Công Thương ban hành Danh mục sản phẩm, hàng hóa có khả năng gây mất an toàn thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Công Thương thì không có sản phẩm dệt may.
Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cũng lưu ý Thông tư 37 chưa thể hiện đúng tinh thần của Nghị quyết 19 các năm gần đây là “cải cách toàn diện các quy định về môi trường kinh doanh, về quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu phù hợp với thông lệ quốc tế, chuyển căn bản sang hậu kiểm”.
Theo VITAS, Thông tư này đang gây mất nhiều thời gian và chi phí cho DN. Nhất là việc nhập khẩu chậm trễ làm gián đoạn sản xuất, phá vỡ thời gian giao hàng, khiến DN có thể bị phạt, bị cắt đơn hàng, hoặc làm đội giá thành sản phẩm, giảm năng lực cạnh tranh.
Còn nhớ, trong hội thảo bàn về việc thực hiện thông tư này vào tháng 5/2016, bất chấp việc các DN kiến nghị bỏ kiểm tra hàng mẫu, ông Nguyễn Phú Cường, Vụ trưởng Vụ khoa học công nghệ (Bộ Công Thương), vẫn khăng khăng bảo lưu quan điểm của Bộ Công Thương về kiểm tra hàm lượng formaldehyde và amin thơm trong các sản phẩm dệt may.
Thông tư 37 của Bộ Công Thương đang bị phản ánh là gây mất nhiều thời gian và chi phí cho DN dệt may
Trên thực tế, ngay như Tổng cục Hải quan cũng sợ điều tiếng oan từ Thông tư 37 nên đã nhiều lần lưu ý Bộ Công Thương xem xét loại hàng mẫu ra khỏi đối tượng kiểm tra hồ sơ, vì vấn đề này đã gây bức xúc của DN.
Dẫu biết rằng Thông tư 37 ra đời là nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và những DN làm ăn chân chính, ngăn chặn sản phẩm giá rẻ tràn vào Việt Nam và tăng sức cạnh tranh của hàng Việt, nhưng những lý giải từ phía Bộ Công Thương khi bảo vệ quan điểm về thông tư này vẫn không thể thuyết phục.
Những phiền nhiễu phát sinh từ Thông tư 37 lại là vấn đề gây tranh cãi, bị mang tiếng là “hành hạ” DN. Liệu Bộ Công Thương có giải pháp nào khác khả dĩ hơn ngoài việc áp dụng Thông tư 37?
Không thể “bắt lầm hơn bỏ sót”
Thực tế cho thấy Thông tư 37 đã không đáp được kỳ vọng là sẽ xóa những bất cập cho DN. Không những chưa giải quyết được những bất cập và tạo sự đổi mới về quản lý chuyên ngành theo tinh thần Nghị quyết 19/NQ-CP của Chính phủ mà dường như Thông tư 37/2015/TT-BCT vẫn phớt lờ những kiến nghị của DN và cơ quan hải quan.
Tính khả thi của việc kiểm tra chuyên ngành từ Thông tư 37 là điều đáng bàn cãi. Theo thống kê của Chi cục Hải quan sân bay Tân Sơn Nhất, mỗi năm có khoảng 8.000 lô hàng dệt may làm thủ tục nhập khẩu tại sân bay này phải kiểm tra hàm lượng formaldehyde, nhưng chỉ có 6 trường hợp (0,0125%) không đáp ứng hàm lượng theo quy định.
Vấn đề đáng phải mổ xẻ là DN phải trả hàng trăm tỷ đồng chi phí cho việc kiểm tra formaldehyde, thời gian thông quan hàng hoá bị kéo dài. Chi phí giám định formaldehyde cho một lô hàng nhập khẩu để sản xuất là 2.035.000 đồng/1 mẫu vải. Mỗi lô hàng thực hiện kiểm tra mất từ 3 – 7 ngày, mỗi năm có nhiều nghìn lô hàng, gây lãng phí nhiều nghìn ngày công của cả DN và của cơ quan kiểm định.
Trước đây, việc ra đời Thông tư 32/2009 (tiền thân của Thông tư 37) của Bộ Công Thương về kiểm tra hàm lượng formaldehyde và amin thơm chuyển hóa từ thuốc nhuộm azo trong sản phẩm dệt may đã tạo ra nhiều bất cập cho doanh nghiệp.
Điều này đã bị cho là không cần thiết, chẳng những làm tăng thêm chi phí cho DN vì kiểm dịch mà còn làm giảm sức cạnh tranh của DN và hiệu quả kinh tế do phải kéo dài thời gian thông quan hơn.
Thế nhưng sau khi sửa đổi Thông tư 32 thành Thông tư 37 ban hành ngày 30/10/2015, lẽ ra sẽ tạo điều kiện tốt hơn cho DN, thì tư duy “bắt lầm hơn bỏ sót” vẫn chưa được xoá bỏ. Những điểm mới trong Thông tư 37 vẫn không giải quyết được các vấn đề khó khăn cho DN khi làm thủ tục xuất nhập khẩu.
Vì thế, DN vẫn phải chờ đợi giám định, phát sinh chi phí kiểm dịch, lưu kho bãi rất lớn để có thể thông quan hàng hóa. Theo ước tính, mỗi năm, các DN dệt may phải tốn từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng riêng cho khâu kiểm tra chuyên ngành theo thông tư này.
Đã có nhiều DN phải chấp nhận trả thêm tiền cho bên kiểm nghiệm để lấy hàng nhanh hơn. Điều đó cho thấy thực tế thời gian kiểm nghiệm không thể rút ngắn hơn nữa.
Giới chuyên gia đặt vấn đề: Nên chăng Bộ Công Thương sớm từ bỏ thái độ bảo thủ, thay đổi tư duy cứng nhắc, giảm tiền kiểm và tăng khâu hậu kiểm?
Thanh Loan