Bán thuốc phải có đơn: Luật đã có, khó khả thi?

Ngày 6/4, Quốc hội đã thông qua dự án Luật dược (sửa đổi). Theo đó Luật sẽ tăng nặng chế tài đối với những cơ sở vi phạm quy định về bán thuốc kê đơn mà không có đơn thuốc. Như vậy, khi vi phạm quy định này, tùy theo mức độ vi phạm, cơ sở kinh doanh sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính hoặc pháp luật hình sự.

Phạt tù khi phát hiện?

Cuối năm 2015, tại buổi họp báo về “Tuần lễ truyền thông về phòng chống kháng thuốc” do Bộ Y tế tổ chức, ông Cao Hưng Thái- Cục phó Cục Quản lý khám chữa bệnh Bộ Y tế cho biết: Theo khảo sát về việc bán thuốc kháng sinh tại gần 3.000 hiệu thuốc ở nông thôn và thành thị phía Bắc, có 88-91% hiệu thuốc bán kháng sinh không cần đơn. Đây cũng chính là nguyên nhân gây nên tình trạng kháng thuốc đang gia tăng trong cộng đồng.

Thực tế, việc quản lý bán thuốc chữa bệnh đã có Thông tư, Quyết định của bộ Y tế từ năm 2008 quy định rõ các danh mục về thuốc không kê đơn và thuốc phải theo đơn.

Nhưng, hầu hết tại các cơ sở bán thuốc vì chạy theo lợi nhuận đã không thực hiện nghiêm túc quy định, dẫn đến tình trạng cả người mua và người bán thuốc không cần đơn của bác sĩ đang diễn ra khá phổ biến tại nhiều hiệu thuốc tây.

Việc mua bán thuốc không đơn không chỉ xảy ra đối với các loại thuốc thường dùng như kháng sinh, hạ sốt, giảm đau, tiêu hóa, thuốc bổ… mà cả các loại thuốc thuộc diện bắt buộc phải bán theo đơn và theo dõi chặt chẽ.

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Tuyến (Bệnh viện Nhi Trung Ương) chia sẻ, hiện nay có quá nhiều hiệu thuốc được mở, quầy thuốc rải rác ở các đường phố, khu dân cư, ngõ ngách trong khắp thành phố, trừ các quầy thuốc ở bệnh viện. Vì vậy người bệnh cứ vô tư mua thuốc mà không cần đơn. Trong khi đó, nếu vào bệnh viện thì phải chờ đợi rất lâu.

“Chúng tôi đều chứng kiến được cảnh vô tư mua các loại thuốc mà không cần đơn. Về phía các nhà thuốc, nhân viên thường ít hỏi đơn, gần như không hỏi người mua về tiền sử dị ứng thuốc, không tư vấn cho bệnh nhân đi khám ở bệnh viện khi bệnh nặng hơn. Nhiều nhân viên bán thuốc cho biết họ thường bán thuốc theo kinh nghiệm, mà kinh nghiệm thì thường đúng cả”, bác sĩ Tuyến cho hay.

Trước tình trạng đáng báo động trên, năm 2013, Chính phù ban hành Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính từ 200.000 đến 500.000 đồng đối với các cơ sở bán thuốc lẻ không có kê đơn của bác sĩ.

Theo khảo sát mới đây của Bộ Y tế với gần 3.000 nhà thuốc, cứ 10 người mua thuốc kháng sinh thì có tới 9 người mua không theo chỉ định của bác sĩ. Người mua – người bán “hồn nhiên” mua bán thuốc kháng sinh để điều trị bệnh mà không cần đơn.

Chế tài đã có, cơ quan chức năng cũng đã tuyên truyền, cảnh báo nhiều nhưng tình trạng tự ý mua bán, sử dụng thuốc tân dược vẫn không giảm bớt.

Theo ông Nguyễn Việt Cường- Chánh thanh tra Sở Y tế Hà Nội, tại khoản 1 Điều 40 của Nghị định 176 về xử phạt hành chính trong lĩnh vực y tế quy định cảnh cáo, phạt tiền 200.000-500.000 đồng đối với hành vi bán thuốc trong danh mục “thuốc bán theo đơn” mà không có đơn của bác sĩ. Tuy nhiên, số lượng nhà thuốc bị phạt trên thực tế rất ít ỏi.

Các chuyên gia trong ngành dược cho rằng Dự án Luật dược sửa đổi nên ban hành sớm, bởi việc gia tăng chế tài xử phạt hình sự khi cơ sở bán thuốc không có kê đơn của bác sĩ sẽ khiến những cơ sở này “chùn tay”.

Nhiều sự cố đáng tiếc đã xảy ra với người sử dụng thuốc không theo đơn, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng của chính người bệnh.

Sợ quy định “chết yểu”

Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng quy định xử phạt những cơ sở, doanh nghiệp bán thuốc không có kê đơn của bác sĩ đã được ban hành nhưng đã “chết yểu” ngay từ khi mới “sinh”.

Bởi vậy, quy định mới này khi được áp dụng nhưng không có sự tuyên truyền đến người dân và doanh nghiệp, sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý thì cũng sẽ cùng chung “số phận”.

Thực tế, việc thực thi hiện nay đang gặp nhiều khó khăn do chưa có hướng dẫn cụ thể. Đối với các nhà thuốc tư nhân, rất khó để bắt được quả tang họ đang bán thuốc không kê đơn để xử lý.

Một cán bộ thanh tra y tế cho hay: Việc kiểm soát các loại thuốc bán theo kê đơn gặp rất nhiều khó khăn, bởi hiện luật còn chưa chặt, thiếu cơ chế đồng bộ. Dù ngành y tế đã đi kiểm tra thường xuyên, và khi bắt quả tang thì xử phạt, nhưng không xuể được, bởi nhà thuốc thì nhiều mà lực lượng thì mỏng, nên tính răn đe chưa cao.

Ông Đặng Văn Chính, Chánh thanh tra Bộ Y tế, cho biết: “Muốn giải quyết được tình trạng này cần có sự thực hiện nghiêm từ hai phía là người bán và người mua, trong đó, ý thức người dân là vấn đề cốt lõi. Chỉ khi người bệnh nắm được tác hại và mức độ nguy hiểm của việc sử dụng thuốc không theo đơn thì họ mới ý thức được việc khám chữa bệnh đúng cách. Để quy định thực sự đi vào thực tế và hiệu quả, cần có biện pháp tuyên truyền thiết thực và sâu rộng đến từng đối tượng”.

Đối với các cơ sở bán thuốc, cơ quan chức năng phải tích cực thanh tra, kiểm tra, có những buổi tập huấn để giáo dục chủ cửa hàng thực hiện các quy định, thông tin tới nhân dân để nhân dân thực hiện đúng.

Bên cạnh đó, chủ yếu là hậu kiểm, khi thanh tra, kiểm tra các nhà thuốc sẽ yêu cầu họ phải xuất trình các đầu thuốc nhập vào, thuốc tồn ở thời điểm kiểm tra, thanh tra, so với những đơn đã bán rồi để đánh giá.

Nhiều sự cố đáng tiếc đã xảy ra với người sử dụng thuốc không theo đơn, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng của chính người bệnh. Hy vọng với chế tài mạnh, những cơ sở bán thuốc sẽ chấp hành nghiêm quy định nhằm bảo vệ sức khỏe cho người bệnh.

Thanh Hoa