Theo kết quả khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường Nielsen Việt Nam, trong ba năm gần đây, tốc độ tăng trưởng của cửa hàng tiện ích và siêu thị mini tại Việt Nam lên đến 200%, từ 1.000 cửa hàng năm 2012 tăng lên 2.000 cửa hàng vào cuối năm 2015. Tuy vậy, kênh bán lẻ hiện đại này vẫn là sân chơi chính của các đại gia ngoại.
Bán lẻ hiện đại vào tay DN ngoại
Có thể nói tới hàng loạt thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A) trong ngành bán lẻ những năm gần đây. Mới đây nhất, khi Miniso ký xong hợp đồng nhượng quyền để thâm nhập vào thị trường Việt Nam và công bố mở 12 chi nhánh tại các thành phố lớn Việt Nam trong năm nay, người ta mới biết đến Miniso như một công ty Nhật. Nhưng theo tìm hiểu, đây là công ty liên doanh của Nhật với một đại gia Trung Quốc. Tiền thân của Miniso là thương hiệu Aiyaya, do đại gia này thành lập tại Trung Quốc từ năm 2004.
Hoặc tập đoàn Central Group (Thái Lan) đã vượt qua một loạt các đối thủ lớn để sở hữu Big C Việt Nam. Tập đoàn Aeon (Nhật Bản) đã mua 30% cổ phần của Fivimart và 49% của Citimart.
Tập đoàn Berli Jucker (BJC) Thái Lan cũng đã ký kết thỏa thuận với Tập đoàn Metro (Đức) tiếp quản toàn bộ hoạt động kinh doanh của công ty Metro Cash & Carry Việt Nam. Ngoài ra, BJC cũng mua lại Family Mart và đặt mục tiêu mở rộng lên đến 300 cửa hàng vào năm 2018, Central Group mua lại 49% cổ phần của Trung tâm điện máy Nguyễn Kim….
Bán lẻ truyền thống: Nếu không nhanh, mất nốt "miếng bánh" còn lại
Đây chỉ là một số trong nhiều thương vụ thâu tóm các DN bán lẻ nội địa của Việt Nam thời gian qua. Theo báo cáo của Trung tâm WTO và Hội nhập thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tính đến cuối năm 2015, cả nước có 1.735 dự án có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực bán buôn, bán lẻ, sửa chữa ôtô xe máy. Tổng vốn đăng ký đạt hơn 4,6 tỉ USD, đứng trong 6 ngành nghề thu hút vốn FDI lớn nhất. Các DN bán lẻ có vốn FDI chỉ chiếm một số lượng rất nhỏ nhưng lại có doanh thu và hiệu quả lớn hơn nhiều so với mặt bằng chung. Thống kê cho thấy, doanh số bán lẻ của khối FDI chỉ chiếm khoảng 4% nhưng doanh số bán ra tại một điểm bán lẻ của khối FDI cao gấp 3-4 lần, thậm chí gấp 7-8 lần so với doanh số một siêu thị nội.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không có các giải pháp kịp thời, phân khúc bán lẻ truyền thống sẽ tiếp tục rơi vào tay các ông lớn ngoại. Theo PGs.,Ts. Hoàng Thọ Xuân, Viện Nghiên cứu thương mại (Bộ Công Thương), trong 4 phân ngành (nghề) của ngành dịch vụ phân phối, dịch vụ bán lẻ là phân ngành phát triển mạnh mẽ nhất. Các nhà phân phối, đặc biệt là DN FDI, tập trung đầu tư chủ yếu vào phương thức cung cấp dịch vụ phân phối là hiện diện thương mại.
Xu hướng mới là thương mại hiện đại phát triển nhanh chóng, lấn lướt thương mại truyền thống; gắn lưu thông với sản xuất, chế biến và hình thành nên các chuỗi cung ứng hàng hóa.
Bán lẻ truyền thống chưa được quan tâm
PGs.,Ts. Hoàng Thọ Xuân cho rằng, áp dụng lý thuyết về phân khúc thị trường, trọng tâm sẽ là chợ dân sinh (hạng III, bán lẻ), loại chợ có vị trí và vai trò quan trọng nhất trên thị trường nông thôn, nơi đáp ứng chủ yếu các nhu cầu sản xuất và đời sống hàng ngày của người dân. Ngoài ra, sẽ phát triển một lực lượng đông đảo các cửa hàng tiện lợi, phân bố rộng khắp, trở thành “người nội trợ” cho mọi nhà.
Ts. Xuân nhận định, đối với Việt Nam, để dẫn dắt và lôi cuốn hàng triệu hiệu tạp hóa, cửa hàng nhỏ lẻ của hộ kinh doanh vào con đường hội nhập và phát triển cần phải có chính sách hỗ trợ, nâng đỡ thiết thực, cả từ phía Nhà nước lẫn các doanh nghiệp “đàn anh”.
Trước đó, Nielsen Việt Nam từng cho biết hầu hết các nhà sản xuất đều cho rằng kênh bán lẻ truyền thống tại Việt Nam sẽ nhỏ dần và không còn tác động lớn đối với thị trường khi thị trường ngày càng phát triển.
Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Trong năm 2015, kênh truyền thống đã phục hồi trở lại và thực tế, năm qua cũng là lần đầu tiên tốc độ tăng trưởng của kênh này còn tăng nhanh hơn kênh thương mại hiện đại trong suốt một thập kỷ qua.
Hiện kênh này chiếm hơn 85% doanh thu của ngành hàng tiêu dùng nhanh, tương đương với gần 10 tỷ USD. Điều này đã khiến các nhà sản xuất phải điều chỉnh chiến lược quay trở lại với kênh thương mại truyền thống.
Đồng quan điểm, Ts. Trịnh Thị Thanh Thuỷ, Viện Nghiên cứu Thương mại, cũng đánh giá, cả hai loại hình thương mại truyền thống và hiện đại đều mang đến sự đa dạng trong phân phối và lưu thông hàng hoá, đáp ứng nhu cầu của đời sống và sản xuất trong điều kiện và trình độ phát triển của nước ta.
Tuy nhiên, Ts. Thuỷ cho rằng những hạn chế trong đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và bất cập trong công tác quản lý hai loại hình kinh doanh thương mại này, đặc biệt là thương mại truyền thống, đã gây nhiều tác động tiêu cực cho xã hội và phát triển thương mại bền vững như vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm soát giá, gia tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh chợ.
“Các nhà phân phối trong nước chưa bắt kịp với công cuộc đổi mới, mở cửa nền kinh tế, còn mang nặng lề lối làm ăn cũ. Trong lưu thông phân phối, đặc biệt ở các chợ vẫn tồn tại nhiều vấn đề đòi hỏi phải giải quyết như vệ sinh, môi trường, an toàn thực phẩm, buôn lậu, trốn thuế, hàng giả hàng nhái”, Ts. Thuỷ nói.
Ông Xuân cũng dẫn ví dụ từ Thái Lan, dù chợ to hay nhỏ đều có sân bãi được xây cất đàng hoàng dành cho người dân bán sản phẩm của mình. Vì vậy, chúng ta cũng cần có chính sách củng cố cơ sở hạ tầng tại các chợ truyền thống.
Ngoài ra, Việt Nam cần lựa chọn kỹ các điều kiện để phát triển một số chợ đầu mối bán buôn nông sản gắn các trung tâm tiêu dùng lớn (có thể gần vùng sản xuất tập trung đối với một số nông sản đặc thù và tiêu biểu của vùng).
Trong số các chợ đầu mối này, lại chọn ra một số chợ có tiềm năng và tiền đề để phát triển lên một trình độ cao hơn: chợ đấu giá, sàn giao dịch hàng hoá.
Ông Phạm Ngọc Hưng Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Tp. HCM ------------------------------- Mặc dù phải cạnh tranh rất nhiều nhưng kênh bán hàng truyền thống vẫn sẽ phát triển mạnh mẽ, lâu dài, nhất là ở thị trường nông thôn. Đổi lại, tuy có lợi thế sân nhà, nhưng các chủ tiệm tạp hóa cũng phải thay đổi về cung cách phục vụ, không nói thách, bán hàng uy tín và chất lượng. Bà Đinh Thị Mỹ Loan Ông Ko Sang Goo Với dân số trên 90 triệu dân, Việt Nam là thị trường có tiềm năng rất lớn đối với ngành công nghiệp bán lẻ. Hiện nay, hình thức buôn bán trên thị trường Việt Nam vẫn khá nhỏ lẻ, đây sẽ là cơ hội tốt để đẩy mạnh việc đưa các sản phẩm thế mạnh vào thị trường này trong thời gian tới. |
Lê Thúy